Getty Images
Rusya’nın bu sabah saatlerinde başlayan Ukrayna işgali global piyasalardan güç meblağlarına ve memleketler arası yaptırımlara kadar geniş çapta ekonomik sarsıntılara hamile olabilir. Uzmanlar, halihazırda baskı altında olan Türkiye iktisadının bu krizden tüm taraflarıyla olumsuz etkilelenebileceği görüşünde. Pekala Türkiye’nin iktisadını korumak için memleketler arası yaptırımları desteklememesi ne kadar tesirli olabilir? Türkiye iktisadı Rusya’nın Ukrayna işgalinde nasıl etkilenir?
Rus askerlerinin Ukrayna’da ilerleyişiyle birlikte dolar, altın ve petrol fiyatları da süratli bir yükselişe geçti. Brent petrolün fiyatı 2014’ten bu yana birinci sefer 100 doları geçti.
Türk lirası dolar ve euro karşısında kıymet kaybetti Dolar/TL kuru 24 Aralık’tan bu yana birinci kere 14 lirayı geçereken, Euro/TL kuru da birebir süreçte birinci defa 16 lirayı aştı.
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan İstanbul Bilgi Üniversitesi Milletlerarası İktisat Politik Yüksek Lisans Programları Koordinatörü Dr. Şadan İnan Rüma, krizin halihazırda artan güç ve besin fiyatlarıyla birlikte yüksek enflasyonla gayret eden”toplumlar ve idareler için en son istenecek durum” olduğunu söylüyor.
‘ENERJİ VE BESİN FİYATLARINDAKİ ARTIŞ DİREKT VE MAKUS ETKİLEYECEKTİR’
Rüma, “Türkiye enflasyon konusunda tekrar bir dar boğaza girdi malum, dünyada da makus idare, yanlış yatırım, salgın üzere niçinlerle oluşan enflasyon meselesinden nasibini ziyadesiyle alıyor.” diyor ve ekliyor:
“Enerji ve besin fiyatlarındaki artış, direkt ve makûs etkileyecektir, zira esasen durum toplumda önemli huzursuzluklar doğuracak kadar berbat.”
RUSYA VE TÜRKİYE’NİN TİCARET HACMİ NE DURUMDA?
Ukrayna işgali, Türkiye iktisadını direkt ülkeler içindeki ticarete ket vurarak da etkileyebilir.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Ukrayna’ya askeri müdahalesini duyurmasından kısa bir süre evvel, Donetsk ve Luhansk’taki halk cumhuriyetlerini tanıdığını açıklamasının akabinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avrupa Birliği (AB), NATO ve müttefiklerinden yaptırım açıklamaları geldi.
Bunlar içinde Rusya’nın Batı’dan borç almasının önüne geçilmesi, Rus bankalarının engellenmesi var. Savaşın ilerlemesi durumunda ise Rusya’nın memleketler arası para transferi sistemi SWIFT’ten çıkarılması üzere olasılıklar sıralanıyor.
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Foreign Policy Research Institute isimli fikir kuruluşundan Araştırma Yöneticisi Aaron Stein, “Rus bankalarıyla dolar süreçlerinde önemli ABD yaptırımları bekliyorum” diyor ve ekliyor:
“Bu, bilhassa güçten turizme ve tarıma kadar Rusya ile ticarete mecbur işletmeler için Türkiye’de ömrü zorlaştıracak.”
Rusya, Aralık 2021’de Türkiye’nin en çok ithalat yaptığı ülke pozisyonundaydı. 2021’in tamamındaysa Çin’den daha sonra yüzde 10,6 ile Türkiye’nin en hayli ithalat yaptığı ikinci ülke oldu.
Türkiye 2021’de elektrik üretimi için kuraklık niçiniyle azalan hidroelektrik kapasitesini de artan gaz kullanmasıyla ile telafi etti.
Güç Piyasası Denetleme Kurumu (EPDK)’nın bilgilerine nazaran 2021 Aralık’ta en çok doğal gaz ithalatı 2 milyar 66 milyon metreküple Rusya’dan yapıldı. Onu 1 milyar 53 milyon metreküple ABD, 855 milyon metreküple İran izledi.
Doğal gaz, petrol ve kömür üzere fosil yakıtların ithalatı uluslarası ticarette mineral yakıtlar kalemi altında kayda geçiyor. Türkiye’nin mineral yakıt ithalatı, global güç krizinin de tesiriyle, 2021’de bundan evvelki yıla bakılırsa yüzde 75 oranında artarak 51 milyar dolara yaklaştı.
Türkiye’nin dolar bazında en büyük ithalat kalemi olan mineral yaktılarda en kıymetli tedarikçilerinden biri de Rusya oldu.
2021’de devam eden kuraklık, Türkiye’nin buğday üretimini 2021 yılında yaklaşık yüzde 14 azalmasına sebep oldu.
Turksrus.com haber sitesinin Rusya’nın Federal Gümrük Servisi’nin açıklamasından derlediği bilgilere göre, Türkiye’nin Rusya’dan tarım eserleri ihracatı, 2021’de rekor kırdı ve Türkiye, daha evvel Rus tarım mamüllerinin en büyük müşterisi olan Çin’i de geride bırakarak liderliğe yükseldi.
Rusya’nın Ukrayna işgalinde kısa müddet evvel açıklama yapan Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Lideri Erdal Eren, Rusya ve Ukrayna’nın hem müteahhitlik birebir vakitte turizm açısından Türkiye’nin epeyce ehemmiyet verdiği iki ülke olduğunu belirtti.
Eren, “Şu anda Rusya’da yaklaşık 21 milyar dolar bedelinde 150 projenin devam ettiğini, Ukrayna’da da yeni aldıkları 3 milyar dolarlık projenin bulunduğunu” söylemiş oldu.
BBC Türkçe’ye konuşan ABD merkezli kamu siyasetleri tertibi Brooking Institute’de Konuk Öğretim vazifelisi Kemal Kirişci’ye nazaran Türk lirasının baskı altında bulunmasına niye olan bir öteki kıymetli faktör de Türkiye’nin dış borçları. Bu açığın kapatılmasında kıymetli bir hisse sahibi olan turizm gelirleri de muhtemel bir tansiyondan darbe alabilir.
Rusya 2021’de Türkiye’ye en çok turist gönderen ülke oldu. Yıl uzunluğu yaklaşık 30 milyon ziyaretçiyi kabul eden Türkiye’yi 4,6 milyondan fazla Rus vatandaşı ziyaret etti. Geçen Kasım ayında iki ülke içinde turizm işbirliğini artırmaya yönelik Ortak Turizm Aksiyon Planı imzalandı.
Türkiye, pandemi kısıtlamalarının nazarance hafifçelediği 2021’de turizm gelirlerini bundan evvelki yıla göre yüzde 103 artarak 24 milyarın üzerine çıkardı.
Türkiye’nin Rusya’dan yaptığı ithalatlar 2021’de son sekiz yılın rekorunu kırarak 29 milyar dolara; toplam dış ticaret hacmi de 35 milyar dolara yaklaştı.
‘TÜRKİYE’NİN DOĞAL GAZ İTHALATININ ÖDEMELERİNİ NASIL YAPACAĞI GÜNDEME GELECEKTİR’
Tüm bu tesirler düşünüldüğünde Ankara’nın ABD ve AB yaptırımlarını desteklememe mümkünlüğü var mı?
Stein, bunun muhtemel göründüğünü söylüyor fakat “Türkiye’nin İran’da gördüğümüz üzere, bunlara uymaktan öteki seçeneği olmayabilir.” diyor.
Kemal Kirişci, SWIFT üzere ağır yaptırımların uygulanması konusunda, “Türkiye’nin doğal gaz ithalatının ödemelerini nasıl yapacağı ya da Rusya’ya satabildiği domateslerin karşılığını nasıl alabileceği gündeme gelecek. Türkiye’nin yapabileceği fazla bir şey de olmayacaktır.” diyor.
Buna rağmen Rusya’nın bu işgal için iktisadını uzun müddettir hazırladığı da biliniyor.
Rus hükümetinin memleketler arası döviz ve altın rezervlerinin bu yıl başına kadar rekor düzeylerde tutulması, borçlanmasının azaltılması ve Rusya’nın SWIFT’e alternatif kendi sistemini oluşturması konusunda önemli adımlar atıldı.
Dr. Şadan İnan Rüma, Türkiye’nin yaptırımlara katılmama durumunda, “uzun vakittir ilettiği ticareti dolar üzerinden yapmama teklifini yeniden öne sürebilir” diyor.
‘TÜRKİYE’NİN yineDAN GÜÇLÜ BİR HALDE BATI’YA KATILMASI DIŞINDA BİR FIRSAT GÖRÜNMÜYOR’
İki ülke içindeki çatışma Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna ile savunma mutabakatlarını da gündeme getiriyor.
Türkiye Rusya ile yaptığı S-400 muahedesi daha sonrasında ABD, 2019 yılında Türkiye’yi, “Batı’nın taktik hava gücünün belkemiğini oluşturan” F-35 yeni kuşak savaş uçaklarının üretim sürecinden çıkartmıştı.
Foreign Policy Research Institute imzalı bir tahlilde Türkiye’nin bu tarihten daha sonra kimileri şu anda kısmen Ukrayna’da üretilen, gorece düşük teknolojili ve düşük maliyetli insansız hava aracı platformlarına büyük yatırımlar uygulandığı belirtiliyor.
Bu süreçte Ukrayna son senelerda Türkiye’nin en kıymetli savunma partnerlerinden biri haline geldi.
Dr. Şadan İnan Rüma, Ukrayna’nın bu bağlamda “artan askeri yahut sivil gereksinimlerinin ne derece Türkiye tarafınca karşılanabileceğinin de” Türkiye-Rusya münasebetlerine bahis olduğunu söylüyor ve ekliyor:
“Dış siyaset üzere ekonomik münasebetlerde de Türkiye hem önemli problemler hem imkanlar doğurabilecek ve her hâlükârda istikrarlı ve içerikli yönetilmesi gereken bir surece giriyor.”
Lakin işgalin ilerlemesi Kiev’de mümkün bir rejim değişikliği Ankara için riskleri de birlikteinde getiriyor.
Raporda, “Herhangi bir muahedenin askıya alınması, Türkiye’nin gelecekteki insansız hava araçları üretimi planlarını olumsuz etkileyebilir ve hatta yerli bir jet avcı uçağı dizaynını gündeme getirebilir.” deniyor.
Bu durumda Türkiye’nin istikrar siyasetinde tartısı Batı’ya vermesine yol açabilir.
Kirişci’ye bakılırsa bu Rusya-Ukrayna krizinde Türkiye için tek fırsat olarak görünüyor. Kirişci, Türkiye’nin “yenidendan kuvvetli bir biçiminde Batı’ya katılması haricinde bir fırsat görünmüyor” diyor.
yatırım tavsiyesi içermez
Rusya’nın bu sabah saatlerinde başlayan Ukrayna işgali global piyasalardan güç meblağlarına ve memleketler arası yaptırımlara kadar geniş çapta ekonomik sarsıntılara hamile olabilir. Uzmanlar, halihazırda baskı altında olan Türkiye iktisadının bu krizden tüm taraflarıyla olumsuz etkilelenebileceği görüşünde. Pekala Türkiye’nin iktisadını korumak için memleketler arası yaptırımları desteklememesi ne kadar tesirli olabilir? Türkiye iktisadı Rusya’nın Ukrayna işgalinde nasıl etkilenir?
Rus askerlerinin Ukrayna’da ilerleyişiyle birlikte dolar, altın ve petrol fiyatları da süratli bir yükselişe geçti. Brent petrolün fiyatı 2014’ten bu yana birinci sefer 100 doları geçti.
Türk lirası dolar ve euro karşısında kıymet kaybetti Dolar/TL kuru 24 Aralık’tan bu yana birinci kere 14 lirayı geçereken, Euro/TL kuru da birebir süreçte birinci defa 16 lirayı aştı.
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan İstanbul Bilgi Üniversitesi Milletlerarası İktisat Politik Yüksek Lisans Programları Koordinatörü Dr. Şadan İnan Rüma, krizin halihazırda artan güç ve besin fiyatlarıyla birlikte yüksek enflasyonla gayret eden”toplumlar ve idareler için en son istenecek durum” olduğunu söylüyor.
‘ENERJİ VE BESİN FİYATLARINDAKİ ARTIŞ DİREKT VE MAKUS ETKİLEYECEKTİR’
Rüma, “Türkiye enflasyon konusunda tekrar bir dar boğaza girdi malum, dünyada da makus idare, yanlış yatırım, salgın üzere niçinlerle oluşan enflasyon meselesinden nasibini ziyadesiyle alıyor.” diyor ve ekliyor:
“Enerji ve besin fiyatlarındaki artış, direkt ve makûs etkileyecektir, zira esasen durum toplumda önemli huzursuzluklar doğuracak kadar berbat.”
RUSYA VE TÜRKİYE’NİN TİCARET HACMİ NE DURUMDA?
Ukrayna işgali, Türkiye iktisadını direkt ülkeler içindeki ticarete ket vurarak da etkileyebilir.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Ukrayna’ya askeri müdahalesini duyurmasından kısa bir süre evvel, Donetsk ve Luhansk’taki halk cumhuriyetlerini tanıdığını açıklamasının akabinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avrupa Birliği (AB), NATO ve müttefiklerinden yaptırım açıklamaları geldi.
Bunlar içinde Rusya’nın Batı’dan borç almasının önüne geçilmesi, Rus bankalarının engellenmesi var. Savaşın ilerlemesi durumunda ise Rusya’nın memleketler arası para transferi sistemi SWIFT’ten çıkarılması üzere olasılıklar sıralanıyor.
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Foreign Policy Research Institute isimli fikir kuruluşundan Araştırma Yöneticisi Aaron Stein, “Rus bankalarıyla dolar süreçlerinde önemli ABD yaptırımları bekliyorum” diyor ve ekliyor:
“Bu, bilhassa güçten turizme ve tarıma kadar Rusya ile ticarete mecbur işletmeler için Türkiye’de ömrü zorlaştıracak.”
Rusya, Aralık 2021’de Türkiye’nin en çok ithalat yaptığı ülke pozisyonundaydı. 2021’in tamamındaysa Çin’den daha sonra yüzde 10,6 ile Türkiye’nin en hayli ithalat yaptığı ikinci ülke oldu.
Türkiye 2021’de elektrik üretimi için kuraklık niçiniyle azalan hidroelektrik kapasitesini de artan gaz kullanmasıyla ile telafi etti.
Güç Piyasası Denetleme Kurumu (EPDK)’nın bilgilerine nazaran 2021 Aralık’ta en çok doğal gaz ithalatı 2 milyar 66 milyon metreküple Rusya’dan yapıldı. Onu 1 milyar 53 milyon metreküple ABD, 855 milyon metreküple İran izledi.
Doğal gaz, petrol ve kömür üzere fosil yakıtların ithalatı uluslarası ticarette mineral yakıtlar kalemi altında kayda geçiyor. Türkiye’nin mineral yakıt ithalatı, global güç krizinin de tesiriyle, 2021’de bundan evvelki yıla bakılırsa yüzde 75 oranında artarak 51 milyar dolara yaklaştı.
Türkiye’nin dolar bazında en büyük ithalat kalemi olan mineral yaktılarda en kıymetli tedarikçilerinden biri de Rusya oldu.
2021’de devam eden kuraklık, Türkiye’nin buğday üretimini 2021 yılında yaklaşık yüzde 14 azalmasına sebep oldu.
Turksrus.com haber sitesinin Rusya’nın Federal Gümrük Servisi’nin açıklamasından derlediği bilgilere göre, Türkiye’nin Rusya’dan tarım eserleri ihracatı, 2021’de rekor kırdı ve Türkiye, daha evvel Rus tarım mamüllerinin en büyük müşterisi olan Çin’i de geride bırakarak liderliğe yükseldi.
Rusya’nın Ukrayna işgalinde kısa müddet evvel açıklama yapan Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Lideri Erdal Eren, Rusya ve Ukrayna’nın hem müteahhitlik birebir vakitte turizm açısından Türkiye’nin epeyce ehemmiyet verdiği iki ülke olduğunu belirtti.
Eren, “Şu anda Rusya’da yaklaşık 21 milyar dolar bedelinde 150 projenin devam ettiğini, Ukrayna’da da yeni aldıkları 3 milyar dolarlık projenin bulunduğunu” söylemiş oldu.
BBC Türkçe’ye konuşan ABD merkezli kamu siyasetleri tertibi Brooking Institute’de Konuk Öğretim vazifelisi Kemal Kirişci’ye nazaran Türk lirasının baskı altında bulunmasına niye olan bir öteki kıymetli faktör de Türkiye’nin dış borçları. Bu açığın kapatılmasında kıymetli bir hisse sahibi olan turizm gelirleri de muhtemel bir tansiyondan darbe alabilir.
Rusya 2021’de Türkiye’ye en çok turist gönderen ülke oldu. Yıl uzunluğu yaklaşık 30 milyon ziyaretçiyi kabul eden Türkiye’yi 4,6 milyondan fazla Rus vatandaşı ziyaret etti. Geçen Kasım ayında iki ülke içinde turizm işbirliğini artırmaya yönelik Ortak Turizm Aksiyon Planı imzalandı.
Türkiye, pandemi kısıtlamalarının nazarance hafifçelediği 2021’de turizm gelirlerini bundan evvelki yıla göre yüzde 103 artarak 24 milyarın üzerine çıkardı.
Türkiye’nin Rusya’dan yaptığı ithalatlar 2021’de son sekiz yılın rekorunu kırarak 29 milyar dolara; toplam dış ticaret hacmi de 35 milyar dolara yaklaştı.
‘TÜRKİYE’NİN DOĞAL GAZ İTHALATININ ÖDEMELERİNİ NASIL YAPACAĞI GÜNDEME GELECEKTİR’
Tüm bu tesirler düşünüldüğünde Ankara’nın ABD ve AB yaptırımlarını desteklememe mümkünlüğü var mı?
Stein, bunun muhtemel göründüğünü söylüyor fakat “Türkiye’nin İran’da gördüğümüz üzere, bunlara uymaktan öteki seçeneği olmayabilir.” diyor.
Kemal Kirişci, SWIFT üzere ağır yaptırımların uygulanması konusunda, “Türkiye’nin doğal gaz ithalatının ödemelerini nasıl yapacağı ya da Rusya’ya satabildiği domateslerin karşılığını nasıl alabileceği gündeme gelecek. Türkiye’nin yapabileceği fazla bir şey de olmayacaktır.” diyor.
Buna rağmen Rusya’nın bu işgal için iktisadını uzun müddettir hazırladığı da biliniyor.
Rus hükümetinin memleketler arası döviz ve altın rezervlerinin bu yıl başına kadar rekor düzeylerde tutulması, borçlanmasının azaltılması ve Rusya’nın SWIFT’e alternatif kendi sistemini oluşturması konusunda önemli adımlar atıldı.
Dr. Şadan İnan Rüma, Türkiye’nin yaptırımlara katılmama durumunda, “uzun vakittir ilettiği ticareti dolar üzerinden yapmama teklifini yeniden öne sürebilir” diyor.
‘TÜRKİYE’NİN yineDAN GÜÇLÜ BİR HALDE BATI’YA KATILMASI DIŞINDA BİR FIRSAT GÖRÜNMÜYOR’
İki ülke içindeki çatışma Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna ile savunma mutabakatlarını da gündeme getiriyor.
Türkiye Rusya ile yaptığı S-400 muahedesi daha sonrasında ABD, 2019 yılında Türkiye’yi, “Batı’nın taktik hava gücünün belkemiğini oluşturan” F-35 yeni kuşak savaş uçaklarının üretim sürecinden çıkartmıştı.
Foreign Policy Research Institute imzalı bir tahlilde Türkiye’nin bu tarihten daha sonra kimileri şu anda kısmen Ukrayna’da üretilen, gorece düşük teknolojili ve düşük maliyetli insansız hava aracı platformlarına büyük yatırımlar uygulandığı belirtiliyor.
Bu süreçte Ukrayna son senelerda Türkiye’nin en kıymetli savunma partnerlerinden biri haline geldi.
Dr. Şadan İnan Rüma, Ukrayna’nın bu bağlamda “artan askeri yahut sivil gereksinimlerinin ne derece Türkiye tarafınca karşılanabileceğinin de” Türkiye-Rusya münasebetlerine bahis olduğunu söylüyor ve ekliyor:
“Dış siyaset üzere ekonomik münasebetlerde de Türkiye hem önemli problemler hem imkanlar doğurabilecek ve her hâlükârda istikrarlı ve içerikli yönetilmesi gereken bir surece giriyor.”
Lakin işgalin ilerlemesi Kiev’de mümkün bir rejim değişikliği Ankara için riskleri de birlikteinde getiriyor.
Raporda, “Herhangi bir muahedenin askıya alınması, Türkiye’nin gelecekteki insansız hava araçları üretimi planlarını olumsuz etkileyebilir ve hatta yerli bir jet avcı uçağı dizaynını gündeme getirebilir.” deniyor.
Bu durumda Türkiye’nin istikrar siyasetinde tartısı Batı’ya vermesine yol açabilir.
Kirişci’ye bakılırsa bu Rusya-Ukrayna krizinde Türkiye için tek fırsat olarak görünüyor. Kirişci, Türkiye’nin “yenidendan kuvvetli bir biçiminde Batı’ya katılması haricinde bir fırsat görünmüyor” diyor.
yatırım tavsiyesi içermez