Türkiye Kurumsal İdare Derneği (TKYD) İdare Konseyi Lideri Dr. Tamer Latife, yatırımcı dostu bir ortamın sağlanması, hukuksal altyapıların ve teşvik sistemlerinin kesinlikle düzenlemesi gerektiğini anlatarak “Bunlar eksik olduğundan maalesef yatırım manasında bir epey kurumun radarında değiliz” dedi.
Üyelerinin şu anki en büyük kaygılarının pandemide dördüncü dalga riski olduğuna işaret eden Dr. Tamer Latife ile kurumsal idarenin değeri, atamalardaki liyakat ve iktisattaki temel sıkıntıları konuştuk.
– Kurumsal idare; adillik, şeffaflık, hesap verebilirlik ve sorumluluk üzerine konseyi. Türkiye’de şirketler bunları ne kadar içselleştirebiliyor?
Kurumsal idare isminin konulması 1990’lı senelerda, bilhassa Batı piyasalarında krizlerin ve yolsuzlukların ön plana çıkmasıyla gerçekleşti. OECD 1999, Sermaye Piyasası Şurası ise 2003 yılında Kurumsal İdare İlkeleri’ni yayımladı. Türkiye’de kurumsal idarenin; karar alma sistemlerinde, idare konseyi toplantılarında ve kurumların tüm kademelerinde sağlıklı bir formda uygulanmasını kapsayan kısmında çabucak hemen kat etmemiz gereken uzun bir yol var.
– TKYD olarak pandeminin şirketlere tesirini ölçtünüz mü? Üyelerinizden ne çeşit şikâyetler alıyorsunuz?
Türkiye’nin önde gelen şirketlerinin ortalarında bulunduğu 60 kurumsal, 600’ü aşkın ferdi üyemizle kurumsal idare alanında çıtayı her geçen gün üst taşıyoruz. Geçen yıl kurumsal şirketlerin salgın ve daha sonrasındaki periyoda hazır olup olmadıklarını ölçmek üzere bir araştırma yapmıştık. Araştırmamıza katılan şirketlerin yüzde 60’ı bu periyoda özel bakılırsav gücü kurduğunu, yüzde 74’ü senaryo çalışmaları yaptığını söylemişti. Her 100 şirketten 82’si finansal amaçlarında revizyona gittiğini de belirtmişti. Yaptığımız görüşmeler ve müşahedelerimiz kararında üyelerimizin şu anki en büyük telaşlarının pandemide dördüncü dalga riskinin ve pandemi daha sonrası sürecin çabucak hemen tam olarak şekillenmemesi olduğunu söyleyebiliriz.
– Şirketin ölçeği, aile şirketi olup olmaması, borsaya kote olması vb. kurumsal idare uygulamalarını etkiliyor mu?
Türkiye’deki şirketlerin neredeyse tamamı aile şirketi. Şayet şirket, aile üzere yönetiliyorsa kısa vadede muvaffakiyet yakalanabilir lakin orta ve uzun vadede önemli riskler kelam konusu olur. Üçüncü jenerasyona geçen şirketlerin oranının yüzde 13, dördüncü nesle geçenlerin ise yüzde 2 seviyesinde kalması da bunu gösteriyor. Günümüzde şirketlerin önünde çevresel faktörlerden siber güvenliğe uzanan fazlaca sayıda tehdit varken farklı refleksler geliştirebiliyor olmak büyük değer kazanıyor. Günümüzde hiç bir şirketin, ‘kurumsal idareye gereksinimim yok’ deme lüksü bulunmuyor. Sağlıklı yapıyı kurmanın anahtarı kurumsal idare.
YATIRIMCI DOSTU ORTAM SAĞLANMALI
– Türkiye’ye gereğince yabancı yatırım çekebiliyor muyuz? İş dünyasını bu mevzuda nasıl değerlendiriyorsunuz, teklifleriniz neler?
Maalesef yatırım çekme konusunda potansiyelimizin gerisindeyiz. Yatırımcı dostu bir ortamın sağlanmasına, kurumsal idarenin birebir zamandavlet birebir vakitte şirket idarelerinde aktif bir biçimde uygulanması için koordineli bir planlamaya muhtaçlığımız var. Hukuksal altyapıları, şirketler üstündeki düzenlemeleri ve teşvik sistemlerini de kesinlikle düzenlemeliyiz. Bu düzenlemeler şu anda eksik olduğundan maalesef yatırım manasında bir fazlaca kurumun radarında değiliz.
Şirketler kesinlikle altyapıya, insan kaynağına, dijitalleşmeye yatırım yapmalılar.
LİYAKAT ÖN PLANDA OLMALI
– Türkiye’de asırlık şirketlerin sayısı epeyce az. Nerede kusur yapıyoruz?
En temel düşüncelerden biri, şirket kurucusunun ben merkezli idare anlayışının kırılamıyor olması. İkinci öge, nasıl herkes sanatçı, sportmen olamazsa tüccar da olamaz. ötürüsıyla işe duygusal bakmamak, liyakati ön plana çıkarmak lazım. Yalnızca yaşından dolayı işi en büyük kardeşe emanet etmek hakikat değil. Şirketlerin kendini yanlışsız anlatması, strateji oluşturması ve bir öykü yaratması gerekir. Bunu yapmayan şirketler bir noktada cam tavana takılıyor.
– Türkiye’deki şirketlerin idare şurası yapısını genel olarak nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ülkemizdeki şirketlerin sermaye yapısını gelişmiş piyasalardaki şirketlerinki ile karşılaştırdığımızda mülkiyet ağırlaşması olduğunu görüyoruz. Bizim şirketlerimizde, aileler payların yüzde 50’den çoksını denetim ediyor. Bu da bizi işveren kavramına ve işverenler tarafınca belirlenen idare heyeti yapılarına gdolayıyor. Üyeler belirlenirken şirketi zorlayacak, sistemleri sorgulayacak profiller pek tercih edilmiyor. Ülkemizdeki kurumlarda yer alan bağımsız idare şurası üyesi sayısı, kurumsal idare alanında başarılı kabul edilen kesimlerde dahi çabucak hemen kâfi düzeyde değil. Türk bankalarının idare konseylerindeki bağımsız üyelerin oranı yüzde 29 iken Avrupa bankalarında bu oran yüzde 76. Bu mevzuda önümüzde uzun bir yol var.
MEÇHUL BİR ORTAMA GİRDİK
– Covid-19 ile artık salgınlar, afetler, global ısınmayı daha sık konuşuyoruz. bu biçimde bir ortamda, şirketler geleceğe nasıl hazırlanmalı?
2008 kriziyle birlikte 2. Dünya Savaşı’ndan bugüne dizayn edilmiş ekonomik sistemde önemli bir çatlama yaşandı. Dünya genelinde ekonomik güçler içinde istikrar oluşturma, kendini bulma eforları sürerken Covid-19 geldi. Buna ek olarak süratle gelişen dijitalleşme ve sürdürülebilirliğin ön plana çıkmasıyla birlikte meçhul bir ortamın içine girdik. Şu anda ülkelerin, kurumların, şirketlerin, bu yapının içerisinde nerede ve nasıl rol alacaklarına dair bir tanımlama sürecindeyiz. Artık şirketler bazında da ülkeler bazında da yeni vizyonlara muhtaçlığımız var. Aksi takdirde ortasından geçtiğimiz devrin doğrularının bizim meselelerimizi çözmeye yetmeyeceği epeyce açık. Şirketler son derece akılcı olmak, hem kısa vadeli tıpkı vakitte orta ve uzun vadeli perspektifi yönetebilme kabiliyetini geliştirmek, riski hayatlarının merkezine koymak durumundalar.
– Şu anda Türkiye iktisadının temel kırılganlıkları nelerdir?
Bugün Türkiye’de iş ortamının en temel problemleri yüksek işsizlik, düşen büyüme ve çok enflasyonist ortamdır. Bu üçlü temelinde ekonomiyi ayakta tutan üç temel ögede da sorun olduğunu bize net bir biçimde gösteriyor. Karşı karşıya olduğumuz orta vadeli temel sorun ise ekonomik büyüme modelimizin artık gereksinimimize karşılık vermekten uzak olmasıdır. Bu gerçeklik karşısında yapmamız gereken, sürdürülebilir büyüme odaklı yeni bir ekonomik ve siyasal vizyon ortaya koymaktır.
Yeni ekonomik vizyonumuz kesinlikle büyüme alanlarının evvelandirilmesine dayanmalı. Gücümüzü ve kaynaklarımızı katma kıymetli alanlara odaklamamız muvaffakiyet için kritik. Bilhassa milletlerarası yatırımcı perspektifinde itimat faktörünün temelini oluşturan hukuk devleti teriminin kuvvetlendirilmesi de bu sürece hayli büyük katkı sağlar. Kurumsal idare yaklaşımını epey önemsiyoruz.
– Pandemiyle bir arada küçük yatırımcılar bir anda borsaya yöneldi. Bu durum piyasaları ve başka yatırımcıları nasıl etkiledi?
Sağlıklı bir büyümenin taraftarıyız. Halka açılacak şirketlerin kurumsal idare alanındaki yetkinliklerine dair gereğince çalışma olmadığı kanaatindeyiz. Küçük yatırımcının bu bahiste daha şuurlu hale getirilmesi, şirketlerin finansal sonuçlar kadar o finansal sonuçları nasıl elde ettiklerinin yani idare kalitelerinin de net bir biçimde ortaya konulması lazım.
ATAMALARDA ŞEFFAFLIK KURAL
– Son 2 yılda, iktisat kurumlarında ve iktisat idaresinde bakılırsav değişiklikleri oldu, bu kadar sık nazaranv değişiklikleri ekonomiyi nasıl etkiliyor?
bakılırsav değişikliğinin sıklığı yanlış olduğu manasına gelmez lakin soru işaretleri doğurur. Bu soru işaretlerinin olmaması için bu değişikliklerin niye yapıldığının net ve şeffaf bir biçimde her seferinde kamuoyuna izah edilmesi gerekiyor. Bilhassa ekonomik manada dışarıyla bağlantılı bir ülke olarak irtibatı hakikat yapmadığımız takdirde, öbürleri bizim ismimize bu irtibatı yapar.
yatırım tavsiyesi içermez
Üyelerinin şu anki en büyük kaygılarının pandemide dördüncü dalga riski olduğuna işaret eden Dr. Tamer Latife ile kurumsal idarenin değeri, atamalardaki liyakat ve iktisattaki temel sıkıntıları konuştuk.
– Kurumsal idare; adillik, şeffaflık, hesap verebilirlik ve sorumluluk üzerine konseyi. Türkiye’de şirketler bunları ne kadar içselleştirebiliyor?
Kurumsal idare isminin konulması 1990’lı senelerda, bilhassa Batı piyasalarında krizlerin ve yolsuzlukların ön plana çıkmasıyla gerçekleşti. OECD 1999, Sermaye Piyasası Şurası ise 2003 yılında Kurumsal İdare İlkeleri’ni yayımladı. Türkiye’de kurumsal idarenin; karar alma sistemlerinde, idare konseyi toplantılarında ve kurumların tüm kademelerinde sağlıklı bir formda uygulanmasını kapsayan kısmında çabucak hemen kat etmemiz gereken uzun bir yol var.
– TKYD olarak pandeminin şirketlere tesirini ölçtünüz mü? Üyelerinizden ne çeşit şikâyetler alıyorsunuz?
Türkiye’nin önde gelen şirketlerinin ortalarında bulunduğu 60 kurumsal, 600’ü aşkın ferdi üyemizle kurumsal idare alanında çıtayı her geçen gün üst taşıyoruz. Geçen yıl kurumsal şirketlerin salgın ve daha sonrasındaki periyoda hazır olup olmadıklarını ölçmek üzere bir araştırma yapmıştık. Araştırmamıza katılan şirketlerin yüzde 60’ı bu periyoda özel bakılırsav gücü kurduğunu, yüzde 74’ü senaryo çalışmaları yaptığını söylemişti. Her 100 şirketten 82’si finansal amaçlarında revizyona gittiğini de belirtmişti. Yaptığımız görüşmeler ve müşahedelerimiz kararında üyelerimizin şu anki en büyük telaşlarının pandemide dördüncü dalga riskinin ve pandemi daha sonrası sürecin çabucak hemen tam olarak şekillenmemesi olduğunu söyleyebiliriz.
– Şirketin ölçeği, aile şirketi olup olmaması, borsaya kote olması vb. kurumsal idare uygulamalarını etkiliyor mu?
Türkiye’deki şirketlerin neredeyse tamamı aile şirketi. Şayet şirket, aile üzere yönetiliyorsa kısa vadede muvaffakiyet yakalanabilir lakin orta ve uzun vadede önemli riskler kelam konusu olur. Üçüncü jenerasyona geçen şirketlerin oranının yüzde 13, dördüncü nesle geçenlerin ise yüzde 2 seviyesinde kalması da bunu gösteriyor. Günümüzde şirketlerin önünde çevresel faktörlerden siber güvenliğe uzanan fazlaca sayıda tehdit varken farklı refleksler geliştirebiliyor olmak büyük değer kazanıyor. Günümüzde hiç bir şirketin, ‘kurumsal idareye gereksinimim yok’ deme lüksü bulunmuyor. Sağlıklı yapıyı kurmanın anahtarı kurumsal idare.
YATIRIMCI DOSTU ORTAM SAĞLANMALI
– Türkiye’ye gereğince yabancı yatırım çekebiliyor muyuz? İş dünyasını bu mevzuda nasıl değerlendiriyorsunuz, teklifleriniz neler?
Maalesef yatırım çekme konusunda potansiyelimizin gerisindeyiz. Yatırımcı dostu bir ortamın sağlanmasına, kurumsal idarenin birebir zamandavlet birebir vakitte şirket idarelerinde aktif bir biçimde uygulanması için koordineli bir planlamaya muhtaçlığımız var. Hukuksal altyapıları, şirketler üstündeki düzenlemeleri ve teşvik sistemlerini de kesinlikle düzenlemeliyiz. Bu düzenlemeler şu anda eksik olduğundan maalesef yatırım manasında bir fazlaca kurumun radarında değiliz.
Şirketler kesinlikle altyapıya, insan kaynağına, dijitalleşmeye yatırım yapmalılar.
LİYAKAT ÖN PLANDA OLMALI
– Türkiye’de asırlık şirketlerin sayısı epeyce az. Nerede kusur yapıyoruz?
En temel düşüncelerden biri, şirket kurucusunun ben merkezli idare anlayışının kırılamıyor olması. İkinci öge, nasıl herkes sanatçı, sportmen olamazsa tüccar da olamaz. ötürüsıyla işe duygusal bakmamak, liyakati ön plana çıkarmak lazım. Yalnızca yaşından dolayı işi en büyük kardeşe emanet etmek hakikat değil. Şirketlerin kendini yanlışsız anlatması, strateji oluşturması ve bir öykü yaratması gerekir. Bunu yapmayan şirketler bir noktada cam tavana takılıyor.
– Türkiye’deki şirketlerin idare şurası yapısını genel olarak nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ülkemizdeki şirketlerin sermaye yapısını gelişmiş piyasalardaki şirketlerinki ile karşılaştırdığımızda mülkiyet ağırlaşması olduğunu görüyoruz. Bizim şirketlerimizde, aileler payların yüzde 50’den çoksını denetim ediyor. Bu da bizi işveren kavramına ve işverenler tarafınca belirlenen idare heyeti yapılarına gdolayıyor. Üyeler belirlenirken şirketi zorlayacak, sistemleri sorgulayacak profiller pek tercih edilmiyor. Ülkemizdeki kurumlarda yer alan bağımsız idare şurası üyesi sayısı, kurumsal idare alanında başarılı kabul edilen kesimlerde dahi çabucak hemen kâfi düzeyde değil. Türk bankalarının idare konseylerindeki bağımsız üyelerin oranı yüzde 29 iken Avrupa bankalarında bu oran yüzde 76. Bu mevzuda önümüzde uzun bir yol var.
MEÇHUL BİR ORTAMA GİRDİK
– Covid-19 ile artık salgınlar, afetler, global ısınmayı daha sık konuşuyoruz. bu biçimde bir ortamda, şirketler geleceğe nasıl hazırlanmalı?
2008 kriziyle birlikte 2. Dünya Savaşı’ndan bugüne dizayn edilmiş ekonomik sistemde önemli bir çatlama yaşandı. Dünya genelinde ekonomik güçler içinde istikrar oluşturma, kendini bulma eforları sürerken Covid-19 geldi. Buna ek olarak süratle gelişen dijitalleşme ve sürdürülebilirliğin ön plana çıkmasıyla birlikte meçhul bir ortamın içine girdik. Şu anda ülkelerin, kurumların, şirketlerin, bu yapının içerisinde nerede ve nasıl rol alacaklarına dair bir tanımlama sürecindeyiz. Artık şirketler bazında da ülkeler bazında da yeni vizyonlara muhtaçlığımız var. Aksi takdirde ortasından geçtiğimiz devrin doğrularının bizim meselelerimizi çözmeye yetmeyeceği epeyce açık. Şirketler son derece akılcı olmak, hem kısa vadeli tıpkı vakitte orta ve uzun vadeli perspektifi yönetebilme kabiliyetini geliştirmek, riski hayatlarının merkezine koymak durumundalar.
– Şu anda Türkiye iktisadının temel kırılganlıkları nelerdir?
Bugün Türkiye’de iş ortamının en temel problemleri yüksek işsizlik, düşen büyüme ve çok enflasyonist ortamdır. Bu üçlü temelinde ekonomiyi ayakta tutan üç temel ögede da sorun olduğunu bize net bir biçimde gösteriyor. Karşı karşıya olduğumuz orta vadeli temel sorun ise ekonomik büyüme modelimizin artık gereksinimimize karşılık vermekten uzak olmasıdır. Bu gerçeklik karşısında yapmamız gereken, sürdürülebilir büyüme odaklı yeni bir ekonomik ve siyasal vizyon ortaya koymaktır.
Yeni ekonomik vizyonumuz kesinlikle büyüme alanlarının evvelandirilmesine dayanmalı. Gücümüzü ve kaynaklarımızı katma kıymetli alanlara odaklamamız muvaffakiyet için kritik. Bilhassa milletlerarası yatırımcı perspektifinde itimat faktörünün temelini oluşturan hukuk devleti teriminin kuvvetlendirilmesi de bu sürece hayli büyük katkı sağlar. Kurumsal idare yaklaşımını epey önemsiyoruz.
– Pandemiyle bir arada küçük yatırımcılar bir anda borsaya yöneldi. Bu durum piyasaları ve başka yatırımcıları nasıl etkiledi?
Sağlıklı bir büyümenin taraftarıyız. Halka açılacak şirketlerin kurumsal idare alanındaki yetkinliklerine dair gereğince çalışma olmadığı kanaatindeyiz. Küçük yatırımcının bu bahiste daha şuurlu hale getirilmesi, şirketlerin finansal sonuçlar kadar o finansal sonuçları nasıl elde ettiklerinin yani idare kalitelerinin de net bir biçimde ortaya konulması lazım.
ATAMALARDA ŞEFFAFLIK KURAL
– Son 2 yılda, iktisat kurumlarında ve iktisat idaresinde bakılırsav değişiklikleri oldu, bu kadar sık nazaranv değişiklikleri ekonomiyi nasıl etkiliyor?
bakılırsav değişikliğinin sıklığı yanlış olduğu manasına gelmez lakin soru işaretleri doğurur. Bu soru işaretlerinin olmaması için bu değişikliklerin niye yapıldığının net ve şeffaf bir biçimde her seferinde kamuoyuna izah edilmesi gerekiyor. Bilhassa ekonomik manada dışarıyla bağlantılı bir ülke olarak irtibatı hakikat yapmadığımız takdirde, öbürleri bizim ismimize bu irtibatı yapar.
yatırım tavsiyesi içermez