Reuters L?iz Truss
Birleşik Krallık’ta artık yeni bir başbakan var.
Liz Truss’ın Kraliçe’den yetkiyi aldıktan daha sonra Başbakanlık konutu önünde yaptığı konuşmadan ve sonraki gün birinci kere Parlamento’da Başbakan olarak sorulara yanıt verirken sergilediği performanstan daha sonra gerek BBC’deki Politics Live tartışma programında, gerekse de televizyon kanallarında “Peki artık ne değişti? sorusu sık sık gündeme geldi.
Liz Truss’ın ve yeni hükümetin gündeminde, süratle yaklaşmakta olan ekonomik ve toplumsal sıkıntılara ait, bakılırsavinden istifa ederek ayrılmak zorunda bırakılan evvelki başbakandan ve hükümetinden farklı olarak ne üzere tedbirler olacak?
OLDUKÇA KARMAŞIK
Bu sorulara kesin, berrak yanıtlar vermek kolay değil.
Çünkü Truss’un durumu, şahsi karaktere ait özellikleri bir yana, pratik ve ideolojik olarak pek karmaşık.
şahsi özellikler bağlamında, iki nokta çabucak dikkat çekiyor: Birincisi, Truss’ın, solcu bir anne babanın kızı olarak başlayan hayat çizgisinin oku, daima sağa gerçek ilerlemiş.
Önce nükleer silahlara karşı kampanya, daha sonra üniversitede ideoloji ve siyaset okurken Liberal Parti’ye yakınlaşma, akabinde Muhafazakar Parti’ye katılma.
Muhafazakar Parti’ye katıldıktan daha sonra Truss’ın sağa hakikat gidiş hızlanmış.
Bugün Truss Muhafazakâr Parti’nin en sağ ve gerici kesitini temsil ediyor.
Tüm bunlar Truss’ın, Boris Johnson’dan fazlaca farklı biri oluğunu gösteriyor.
Ancak, lise hayatını geçirdiği okul için “hiçbir şey öğretmediler” (ırkçılıkla çaba ve sol görüşlerle başımızı doldurdular anlamında) demesine rağmen, Oxford Üniversitesi’ne girmeyi başarmış olması, onun da gerektiğinde “gerçek” konusunda ekonomik davranabileceğini düşündürüyor.
Bu iki özelliği bir ortaya koyunca da karşımıza yükselmek için çarçabuk görüş değiştirmeye hazır bir siyasetçi modeli çıkıyor.
Örneğin Truss başlangıçta Brexit’e şiddetle karşıydı, Brexit’ten daha sonra koyu bir Brexit savunucusu oldu ve partinin çok sağ Brexit kanadı da onu başbakanlık yarışında destekledi.
Getty Images L?iz Truss, Brexit’in her haneye yıllık 4 bin 300 sterlinlik maliyet çıkaracağını savunuyordu
Dikkatimizi kişilikten siyasete ve ideolojiye kaydırmaya başladığımızda Truss ile Johnson içindeki farkların, içerikten epeyce biçime ait olduğunu görmeye başlıyoruz.
Örneğin Truss’ın Başbakanlık Konutu önünde yaptığı, tahminen de bugüne kadarki hayatının en kıymetli konuşması, Boris Johnson’un geçmişte birebir noktada yaptığı ve uzadıkça uzayan, anekdotlarla, tarihi referanslarla, ben merkezci latifelerle dolu ve karma karışık konuşmalardan fazlaca farklıydı: Sadece dört dakika sürüdü; epey yalın, fakat gündemdeki krize ait sunması beklenen içerik açısından neredeyse bomboştu.
Truss konuşmasında en büyük değeri hemen, vergi indirimi ve ıslahat, güç krizi ve güç meblağları, sıhhat hizmetleri mevzularına verdiğini söylemiş oldu fakat bu kendini içeriğe hiç değinmeyen, birkaç satırla sınırlayan bir ehemmiyetti.
Bu üç “en önemli” mevzuyu, Truss’ın başkanlık yarışı sırasındaki konuşmalarının ve sonraki gün Başbakan’a soru saati kısmındaki performansının ışığında değerlendirirsek karşımıza şöyleki bir fotoğraf çıkabilir:
VERGİ İNDİRİMİ VE REFORM
Bu, yatırımı ve üretimi teşvik edeceği inancıyla, şirketlerin vergi yükünün daha da hafifçelemesi manasına geliyor.
oysa iş etraflarının de biroldukca defa lisana getirdiği üzere, yatırımı vergi yükünden çok kar beklentisi teşvik ediyor.
hemen çabucak yeni hükümet programı açıklanmadı lakin, Truss’un patikalarını şekillendiren, güç bölümüne yakınlığı ile bilinen, Institute of Economic Affaires, The Adam Smith Institute, Center for Policy Studies üzere çok sağcı fikir kuruluşlarının gündemine bakınca “reform” teriminin bu karlılık derdiyle ilgili olduğunu düşünebiliriz:
Bu ıslahat sanırım, şirket etkinliklerinin daha da özgürleştirilmesi, güç ve inşaat dalında etraf muhafaza ve tedbirlerinin hafifçeletilmesi, buna karşılık sendikal hakların, grev hakkının kullanmasının zorlaştırılması, çalışma saatleri üstündeki kısıtlamaların azaltılması manasına geliyor.
Başbakanın soru saati kısmında muhalefet partilerinin “hem güç krizinin yükünü hafifçeletmek için harcanacak 100 milyar sterlin üzere bir büyüklükten kelam ediyorsunuz, hem vergi indirmekten, büyük şirketlerin harika karlarına vergi koymak da istemiyorsunuz, bu biçimde bu siyasetlerin mali yükünü kim üstlenecek” sorusuna Truss’un verdiği kaçamak karşılıklardan, hükümetin uzun devirli borçlanmaya dayanmayı planladığı anlaşılıyor.
Bu da ister istemez, uzun devirde, bu vergi indirimlerinin yükünün çalışanların sırtına yıkılacağı manasına geliyor.
Belli ki Truss Financial Times’ın muharrirlerinin tekraren vurguladığı “ideolojik saplantılardan vazgeçmek, pragmatik olmak gerekir” gibisinden tavsiyelere kulaklarını kapamış.
Reuters
ENERJİ KRİZİ VE GÜÇ FİYATLARI
Bu alanda Truss hükümetinin, güç bağımsızlığı mazeretiyle yeni sondaj ve kaya gazı üretim müsaadelerini genişletmeye, nükleer enerjiyi teşvik etmeye, güç kesimini vergi indirimi ve özgürleşmeyle desteklemeye, dahası yenilenebilir güç üretimine maliyet eşitliği sağlamak için ek vergi getirmeye niyetli olduğu anlaşılıyor.
Küresel ısınma ve iklim krizi mevzularında kuşkucu görüşleriyle bilinen Jacop Rees-Mogg’un iş etrafları ve güç bakanlığına getirilmiş olması da bu izlenimi destekliyor.
Sağlık dalı, Truss’ın konuşmalarındaki en kısa, içerişi en boş önermeydi. Meseleleri çözmeye kararlıyız vaadinden öteki bir açıklama çabucak hemen ortada yok.
YENİ HÜKÜMET KRİZLERE HAZIR MI?
Başbakanın soru saatinde, Başbakan Truss ve muhalefet başkanı Keir Starmer içindeki tartışma, adeta önce planlanmış üzereydi.
Truss, güç fiyatların donduracağını, vergi indireceğini, bu biçimdece yatırımları teşvik edeceğini açıklayacaktı.
Starmer da bunların kaynağının nereden bulunacağını soracaktı. Bu manada tartışma istikrarlı, açık ve sakin halde geçti.
Truss’ın “İşçi Partisi daima vergi alıp harcama yapmak ister esasen” eleştirisi nasılsa Starmer’nın elinden kaçtı zira Truss, adeta “efsanevi para ağacını” bulmuş üzere, vergi almadan harcama yapma istiyordu.
Bu birinci müsabaka bir örnek olacaksa, Parlamento’daki atmosferin de Johnson devrindekinden farklı olacağını, iki başkanın gelecekteki müsabakalarının da sakin, anlaşılır ve mantıklı argümanlarla geçebileceğini düşünebiliriz.
Ancak bu beklentiye yatırım yapmak için tez etmemekte fayda var.
Birincisi, güç krizi, hayat pahalılığı krizi, iklim krizi, Kuzey İrlanda Protokolu-Brexit, İskoçya’nın bir kere daha bağımsızlık oylamasına gitme niyeti üzere yaşamsal sıkıntıların önümüzdeki aylarda giderek daha da ağırlaşmasını, iktidar ve muhalefet içindeki ideolojik uçurumun giderek daha da büyümesini beklemek gerekiyor.
Reuters İ?şçi Partisi önderi Starmer
İki önderin gelecekteki müsabakalarının da sakin, anlaşılır ve mantıklı argümanlarla geçebileceğine yönelik bir beklentiye yatırım yapmakta çabuk etmemek için bir niye daha var.
Bu da Truss hükümetinin bileşimine ait.
İngiltere tarihinde bir hükümette birinci sefer en yüksek üç makamın; İçişleri, Dışişleri ve Maliye bakanlıklarının üç beyaz adamın elinde toplanmış olmaması olumlu bir gelişme.
Ama olumluluk burada bitiyor.
Maliye Bakanı Kwasi Kwarteng, Dışişleri Bakanı James Cleverly ve İçişleri Bakanı Suella Bravermen etnik azınlıklardan geliyorlar.
Ancak bunlar, son senelerda Afrikalı ve Asyalı etnik azınlıkların Muhafazakar Parti ortasında öne çıkmaya başlayan, epeyce güçlü, çok sağcı-gerici kesitinin örneklerini oluşturuyorlar.
Dahası kimi yorumculara göre Truss hükümeti, İkinci Dünya Savaşı daha sonrası hükümetlerin en sağcı meselai oluşturuyor.
Bu noktada da Truss’ın karşısına bir sorun daha çıkıyor: Muhafazakar Parti’nin başkanlığı yarışını 160 bin, yaş ortalaması 55-60 içinde üyelerinin (tam sayı ve üyelerin kimlikleri kapalı tutuluyor) takviyesini alarak kazandı.
Bu, tüm ülkeyi yönetecek olan başbakanı, yaklaşık 80.000 insanın seçtiği manasına geliyordu ve partinin tarihli başkanlık seçimleri ortasında en düşük oranı temsil ediyordu.
Truss, hükümetini bu durumun problemlerini düşünerek değil de kendine sağdık olduğuna inandığı, hepsi birebir görüşte takımlardan oluşturdu.
Bu yüzden artık Truss ekonomik krizle çaba ederken, muhalefetin güçlenmesini önlemeye çalışırken, bir de ideoloji ve sadakatler temelinde bölünmüş bir siyasi partiyi yönetmeye çalışacak.
Çeşitli yorumcuların bu saptamalarında şayet bir doğruluk hissesi var ise ekonomik kriz ve hayat pahalılığı krizleri derinleştikçe, sendikal hareketin, çevreci hareketin, iklim krizi hareketlerin yansıları sertleştikçe, Truss’ın da pragmatik adımlar atması bu çok sağcı hükümetin tesiriyle giderek zorlaşabilir, ideolojik tercihlerle hareket etmek zorunda kalabilir.
O durumda, Parlamento’daki iktidar muhalefet dinamiğinin giderek sertleşmesi beklenebilir.
Birleşik Krallık fazlaca güç bir kışa giriyor. Ekonomik ve toplumsal çelişkiler giderek daha da derinleşecek sertleşecek.
Siyasi yelpazenin sağından solundan biroldukça yorumcu, Truss’un bu durumu yönetecek plan, program ve tecrübede birleşmiş bir siyasi partiden mahrum olduğuna inanıyor.
Tüm bunları bir ortaya koyunca, Johnson’un geri gelme planları yapmakta olduğunu da hesaba katınca, bir erken seçim mümkünlüğünün bir daha gündeme gelebileceğini de düşünmek gerekebilir.
yatırım tavsiyesi içermez
Birleşik Krallık’ta artık yeni bir başbakan var.
Liz Truss’ın Kraliçe’den yetkiyi aldıktan daha sonra Başbakanlık konutu önünde yaptığı konuşmadan ve sonraki gün birinci kere Parlamento’da Başbakan olarak sorulara yanıt verirken sergilediği performanstan daha sonra gerek BBC’deki Politics Live tartışma programında, gerekse de televizyon kanallarında “Peki artık ne değişti? sorusu sık sık gündeme geldi.
Liz Truss’ın ve yeni hükümetin gündeminde, süratle yaklaşmakta olan ekonomik ve toplumsal sıkıntılara ait, bakılırsavinden istifa ederek ayrılmak zorunda bırakılan evvelki başbakandan ve hükümetinden farklı olarak ne üzere tedbirler olacak?
OLDUKÇA KARMAŞIK
Bu sorulara kesin, berrak yanıtlar vermek kolay değil.
Çünkü Truss’un durumu, şahsi karaktere ait özellikleri bir yana, pratik ve ideolojik olarak pek karmaşık.
şahsi özellikler bağlamında, iki nokta çabucak dikkat çekiyor: Birincisi, Truss’ın, solcu bir anne babanın kızı olarak başlayan hayat çizgisinin oku, daima sağa gerçek ilerlemiş.
Önce nükleer silahlara karşı kampanya, daha sonra üniversitede ideoloji ve siyaset okurken Liberal Parti’ye yakınlaşma, akabinde Muhafazakar Parti’ye katılma.
Muhafazakar Parti’ye katıldıktan daha sonra Truss’ın sağa hakikat gidiş hızlanmış.
Bugün Truss Muhafazakâr Parti’nin en sağ ve gerici kesitini temsil ediyor.
Tüm bunlar Truss’ın, Boris Johnson’dan fazlaca farklı biri oluğunu gösteriyor.
Ancak, lise hayatını geçirdiği okul için “hiçbir şey öğretmediler” (ırkçılıkla çaba ve sol görüşlerle başımızı doldurdular anlamında) demesine rağmen, Oxford Üniversitesi’ne girmeyi başarmış olması, onun da gerektiğinde “gerçek” konusunda ekonomik davranabileceğini düşündürüyor.
Bu iki özelliği bir ortaya koyunca da karşımıza yükselmek için çarçabuk görüş değiştirmeye hazır bir siyasetçi modeli çıkıyor.
Örneğin Truss başlangıçta Brexit’e şiddetle karşıydı, Brexit’ten daha sonra koyu bir Brexit savunucusu oldu ve partinin çok sağ Brexit kanadı da onu başbakanlık yarışında destekledi.
Getty Images L?iz Truss, Brexit’in her haneye yıllık 4 bin 300 sterlinlik maliyet çıkaracağını savunuyordu
Dikkatimizi kişilikten siyasete ve ideolojiye kaydırmaya başladığımızda Truss ile Johnson içindeki farkların, içerikten epeyce biçime ait olduğunu görmeye başlıyoruz.
Örneğin Truss’ın Başbakanlık Konutu önünde yaptığı, tahminen de bugüne kadarki hayatının en kıymetli konuşması, Boris Johnson’un geçmişte birebir noktada yaptığı ve uzadıkça uzayan, anekdotlarla, tarihi referanslarla, ben merkezci latifelerle dolu ve karma karışık konuşmalardan fazlaca farklıydı: Sadece dört dakika sürüdü; epey yalın, fakat gündemdeki krize ait sunması beklenen içerik açısından neredeyse bomboştu.
Truss konuşmasında en büyük değeri hemen, vergi indirimi ve ıslahat, güç krizi ve güç meblağları, sıhhat hizmetleri mevzularına verdiğini söylemiş oldu fakat bu kendini içeriğe hiç değinmeyen, birkaç satırla sınırlayan bir ehemmiyetti.
Bu üç “en önemli” mevzuyu, Truss’ın başkanlık yarışı sırasındaki konuşmalarının ve sonraki gün Başbakan’a soru saati kısmındaki performansının ışığında değerlendirirsek karşımıza şöyleki bir fotoğraf çıkabilir:
VERGİ İNDİRİMİ VE REFORM
Bu, yatırımı ve üretimi teşvik edeceği inancıyla, şirketlerin vergi yükünün daha da hafifçelemesi manasına geliyor.
oysa iş etraflarının de biroldukca defa lisana getirdiği üzere, yatırımı vergi yükünden çok kar beklentisi teşvik ediyor.
hemen çabucak yeni hükümet programı açıklanmadı lakin, Truss’un patikalarını şekillendiren, güç bölümüne yakınlığı ile bilinen, Institute of Economic Affaires, The Adam Smith Institute, Center for Policy Studies üzere çok sağcı fikir kuruluşlarının gündemine bakınca “reform” teriminin bu karlılık derdiyle ilgili olduğunu düşünebiliriz:
Bu ıslahat sanırım, şirket etkinliklerinin daha da özgürleştirilmesi, güç ve inşaat dalında etraf muhafaza ve tedbirlerinin hafifçeletilmesi, buna karşılık sendikal hakların, grev hakkının kullanmasının zorlaştırılması, çalışma saatleri üstündeki kısıtlamaların azaltılması manasına geliyor.
Başbakanın soru saati kısmında muhalefet partilerinin “hem güç krizinin yükünü hafifçeletmek için harcanacak 100 milyar sterlin üzere bir büyüklükten kelam ediyorsunuz, hem vergi indirmekten, büyük şirketlerin harika karlarına vergi koymak da istemiyorsunuz, bu biçimde bu siyasetlerin mali yükünü kim üstlenecek” sorusuna Truss’un verdiği kaçamak karşılıklardan, hükümetin uzun devirli borçlanmaya dayanmayı planladığı anlaşılıyor.
Bu da ister istemez, uzun devirde, bu vergi indirimlerinin yükünün çalışanların sırtına yıkılacağı manasına geliyor.
Belli ki Truss Financial Times’ın muharrirlerinin tekraren vurguladığı “ideolojik saplantılardan vazgeçmek, pragmatik olmak gerekir” gibisinden tavsiyelere kulaklarını kapamış.
Reuters
ENERJİ KRİZİ VE GÜÇ FİYATLARI
Bu alanda Truss hükümetinin, güç bağımsızlığı mazeretiyle yeni sondaj ve kaya gazı üretim müsaadelerini genişletmeye, nükleer enerjiyi teşvik etmeye, güç kesimini vergi indirimi ve özgürleşmeyle desteklemeye, dahası yenilenebilir güç üretimine maliyet eşitliği sağlamak için ek vergi getirmeye niyetli olduğu anlaşılıyor.
Küresel ısınma ve iklim krizi mevzularında kuşkucu görüşleriyle bilinen Jacop Rees-Mogg’un iş etrafları ve güç bakanlığına getirilmiş olması da bu izlenimi destekliyor.
Sağlık dalı, Truss’ın konuşmalarındaki en kısa, içerişi en boş önermeydi. Meseleleri çözmeye kararlıyız vaadinden öteki bir açıklama çabucak hemen ortada yok.
YENİ HÜKÜMET KRİZLERE HAZIR MI?
Başbakanın soru saatinde, Başbakan Truss ve muhalefet başkanı Keir Starmer içindeki tartışma, adeta önce planlanmış üzereydi.
Truss, güç fiyatların donduracağını, vergi indireceğini, bu biçimdece yatırımları teşvik edeceğini açıklayacaktı.
Starmer da bunların kaynağının nereden bulunacağını soracaktı. Bu manada tartışma istikrarlı, açık ve sakin halde geçti.
Truss’ın “İşçi Partisi daima vergi alıp harcama yapmak ister esasen” eleştirisi nasılsa Starmer’nın elinden kaçtı zira Truss, adeta “efsanevi para ağacını” bulmuş üzere, vergi almadan harcama yapma istiyordu.
Bu birinci müsabaka bir örnek olacaksa, Parlamento’daki atmosferin de Johnson devrindekinden farklı olacağını, iki başkanın gelecekteki müsabakalarının da sakin, anlaşılır ve mantıklı argümanlarla geçebileceğini düşünebiliriz.
Ancak bu beklentiye yatırım yapmak için tez etmemekte fayda var.
Birincisi, güç krizi, hayat pahalılığı krizi, iklim krizi, Kuzey İrlanda Protokolu-Brexit, İskoçya’nın bir kere daha bağımsızlık oylamasına gitme niyeti üzere yaşamsal sıkıntıların önümüzdeki aylarda giderek daha da ağırlaşmasını, iktidar ve muhalefet içindeki ideolojik uçurumun giderek daha da büyümesini beklemek gerekiyor.
Reuters İ?şçi Partisi önderi Starmer
İki önderin gelecekteki müsabakalarının da sakin, anlaşılır ve mantıklı argümanlarla geçebileceğine yönelik bir beklentiye yatırım yapmakta çabuk etmemek için bir niye daha var.
Bu da Truss hükümetinin bileşimine ait.
İngiltere tarihinde bir hükümette birinci sefer en yüksek üç makamın; İçişleri, Dışişleri ve Maliye bakanlıklarının üç beyaz adamın elinde toplanmış olmaması olumlu bir gelişme.
Ama olumluluk burada bitiyor.
Maliye Bakanı Kwasi Kwarteng, Dışişleri Bakanı James Cleverly ve İçişleri Bakanı Suella Bravermen etnik azınlıklardan geliyorlar.
Ancak bunlar, son senelerda Afrikalı ve Asyalı etnik azınlıkların Muhafazakar Parti ortasında öne çıkmaya başlayan, epeyce güçlü, çok sağcı-gerici kesitinin örneklerini oluşturuyorlar.
Dahası kimi yorumculara göre Truss hükümeti, İkinci Dünya Savaşı daha sonrası hükümetlerin en sağcı meselai oluşturuyor.
Bu noktada da Truss’ın karşısına bir sorun daha çıkıyor: Muhafazakar Parti’nin başkanlığı yarışını 160 bin, yaş ortalaması 55-60 içinde üyelerinin (tam sayı ve üyelerin kimlikleri kapalı tutuluyor) takviyesini alarak kazandı.
Bu, tüm ülkeyi yönetecek olan başbakanı, yaklaşık 80.000 insanın seçtiği manasına geliyordu ve partinin tarihli başkanlık seçimleri ortasında en düşük oranı temsil ediyordu.
Truss, hükümetini bu durumun problemlerini düşünerek değil de kendine sağdık olduğuna inandığı, hepsi birebir görüşte takımlardan oluşturdu.
Bu yüzden artık Truss ekonomik krizle çaba ederken, muhalefetin güçlenmesini önlemeye çalışırken, bir de ideoloji ve sadakatler temelinde bölünmüş bir siyasi partiyi yönetmeye çalışacak.
Çeşitli yorumcuların bu saptamalarında şayet bir doğruluk hissesi var ise ekonomik kriz ve hayat pahalılığı krizleri derinleştikçe, sendikal hareketin, çevreci hareketin, iklim krizi hareketlerin yansıları sertleştikçe, Truss’ın da pragmatik adımlar atması bu çok sağcı hükümetin tesiriyle giderek zorlaşabilir, ideolojik tercihlerle hareket etmek zorunda kalabilir.
O durumda, Parlamento’daki iktidar muhalefet dinamiğinin giderek sertleşmesi beklenebilir.
Birleşik Krallık fazlaca güç bir kışa giriyor. Ekonomik ve toplumsal çelişkiler giderek daha da derinleşecek sertleşecek.
Siyasi yelpazenin sağından solundan biroldukça yorumcu, Truss’un bu durumu yönetecek plan, program ve tecrübede birleşmiş bir siyasi partiden mahrum olduğuna inanıyor.
Tüm bunları bir ortaya koyunca, Johnson’un geri gelme planları yapmakta olduğunu da hesaba katınca, bir erken seçim mümkünlüğünün bir daha gündeme gelebileceğini de düşünmek gerekebilir.
yatırım tavsiyesi içermez