Getty Images
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Bizim tek kaygımız var; ihracat, ihracat, ihracat ve bunu başaracağız” kelamıyla duyurduğu ihracat odaklı yeni iktisat modelinin akabinde, Türkiye’nin bu alandaki son durumunu ve büyüme potansiyelini inceledik.
Türkiye’nin global ihracattan aldığı hisse 2013’te yüzde 0,86’yken 2020’de yüzde 0,98’e çıktı.
Türkiye İhracatçılar Meclisi bilgilerine nazaran yılın birinci 11 ayında en çok ihracat sanayi dalında gerçekleşti.
Sanayi mamüllerinde ise otomotiv, kimyevi unsurlar, çelik ve hazırgiyim birinci dört sırayı aldı.
BBC Türkçe‘ye konuşan Şekerbank Başekonomisti Dr. Gülay Elif Yıldırım, demir çelik kesiminin 2021’de bu kadar öne çıkmasında global emtia fiyatlarındaki artışın yanı sıra Çin’in pandemi daha sonrasında kendi iç piyasasına yönelik ihracat piyasasından çekilmesinin de rol oynadığını söylüyor.
Yıldırım, Türkiye’nin ana ihracatçı kesimlerindeki olumlu görünümün, Türkiye’nin ticaret partnerlerinin 2021’deki büyüme performansıyla bağlantılı olduğunu, global büyümede 2022’de sıkılaşan finansal şartlarla bir arada bir yavaşlama sürecinin yaşanabileceğini belirtiyor.
Savunma ve havacılığın başarısı
Öte yandan sene başından bu yana ihracatta en süratli büyümeyi gerçekleştiren bölüm ise gemi ve yat ihracatı oldu, Kasım ayında Ocak’a kıyasla 4,8 katına çıktı.
Dr. Yıldırım, siparişle çalışan ve kâr hissesi yüksek olan bu kesimin personellik maliyetlerinin yabancı para manasında önemli oranda gerilemesinin avantaj sağladığını ve bölümün ihracatının büyüme potansiyeli taşıdığını belirtiyor.
Bilginyacht.comTürkiye’de üretilmiş en büyük lüks yat olan 80 metrelik Tatiana
İhracatta büyümesi en süratli olan öteki kesimler ise çelik, mücevher, kuru meyve mamulleri ile savunma ve havacılık sanayii oldu.
Yıldırım, bu bölümlerden savunma ve havacılığın kıymetli bir muvaffakiyet kıssası yazdığını, son devirde ihracatı desteklemenin yanı sıra ithalat talebini de azalttığını vurguluyor:
“Sektörün devlet siyaseti kapsamında önemsenmesi ile önümüzdeki periyotta iç üretimin yanı sıra ihracatın da kuvvetli seyrine devamını beklerim.”
ReutersTürkiye’nin ihraç ettiği Bayraktar TB2 tipi insansız hava aracı Ukrayna’nın Bağımsızlık Günü askeri geçidinde sergilendi
Hizmet ihracatında potansiyel
Merkez Bankası bilgilerine bakılırsa Türkiye 2019’da 63,5 milyar dolarlık hizmet ihracatı da gerçekleştirdi.
Bunun yüzde 47’si seyahat, yüzde 38’i nakliyecilik bölümünde oldu. Üçüncü sırada yer alan telekomünikasyon ve bilgi hizmetlerinin hissesi ise sırf yüzde 2’ydi.
Dr. Yıldırım, hizmet ihracatındaki ithal girdi oranının öteki dallara kıyasla daha düşük olduğunu bu yüzden TL’deki kıymet kaybının hizmet ihracatını öbür bölümlere kıyasla daha fazla artırabileceğini söylüyor. Yıldırım, hizmet ihracatında turizm ve bilhassa de sıhhat turizminin büyüme potansiyeline dikkat çekiyor.
Merkez Bankası tahlili: İhracatçı olma potansiyeli bulunan şirketlerin üçte biri ihracat yapmıyor
Merkez Bankası’nın ihracat potansiyeli yüksek bulunmasına karşın ihracat yapmayan şirketlere dair bir çalışması da bulunuyor.
Ekonomist Ünal Seven, Genel Müdür Yardımcısı Merve Artman ve Uzman Yardımcısı Kadir Gürci’nin hazırladığı çalışmaya nazaran, Türkiye’de ihracatçı olma potansiyeli bulunan şirketlerin yüzde 33’ü ihracat yapmıyor.
Temmuz 2021’de yayımlanan bu tahlile göre, birtakım bölümler yüksek potansiyelli bulunmasına karşın ihracat yapmayan şirketlerin oranında öne çıkıyor.
Bunlar turizm, imalat, ticaret ve hizmet kesimleri.
Makalenin müellifleri bu şirketlerin ihracat yapar hale getirilmesinin ehemmiyetini şu sözlerle anlatıyor:
“Ekonomik büyümeyi, kalkınmayı ve cari fazlayı destekleyici siyasetler tasarlanırken potansiyeli yüksek lakin ihracat yapmayan firmaların kesim, ölçek ve kent dağılımlarının dikkate alınması, bu siyasetlerin aktifliğinin ve verimliliğinin artması açısından değer taşımakta. Ayrıyeten, potansiyeli yüksek olduğu biçimde ihracat yapmayan firmaları yakından takip ederek bu firmaların ihracat sonucu almalarının önündeki engellerin/niçinlerin ortadan kaldırılması ülkemizin kalkınma amaçlarına katkı sağlayabilecek.”
İhracatçıların yapısı
TÜİK bilgilerine göre ihracat yapan şirketlerin yüzde 60,8’i, çalışan sayısı en çok 9 olan mikro işletmelerden oluşuyor.
250’den çok kişi çalıştıran şirketler ise sayıca az olsalar da ihracatta en büyük hisseye sahip.
Türkiye’nin hangi ülkelere ihracatını artırmasının daha kolay olduğunu hesaplamak için Ticaret Tamamlayıcılık Endeksi’ne bakmak da faydalı olabilir.
Bu endeks, Türkiye’nin ihracat yapısının en çok hangi ülkelerin ithalat yapısıyla örtüştüğünü gösteriyor.
Merkez Bankası Kıdemli Ekonomisti Ahmet Adnan Eken ve Uzman Yardımcısı Didem Yazıcı’nın Nisan ayında IMF bilgilerinden yola çıkarak yaptığı hesaplamaya göre hizmet ihracatında Çin, Rusya, Güney Kore, Almanya ve İtalya gerek yapı gerek büyüklükleri ile Türkiye için yüksek hizmet ihracatı potansiyeli taşıyan ülkeler olarak öne çıkıyor.
Yüksek değişen teknolojinin hissesi geriliyor
İhracatta değerli bir gösterge de düşük, orta ve yüksek teknoloji ihracatının hissesi.
Türkiye’de yüksek teknoloji ihracatının hissesini artırmak hedeflense de hem yüksek hemde orta yüksek süratle gelişen teknolojinin ihracattaki hissesi düşüşte.
‘Hedef yüksek teknoloji olmalı’
Şekerbank Başekonomisti Dr. Gülay Elif Yıldırım, yüksek teknoloji ihracatının yılın birinci 10 ayında dolar bazında yüzde 50 artmasına karşın toplam ihracat ortasındaki hissesinin azaldığına dikkat çekiyor ve ekliyor:
“Şu an ekonomik programın örnek olarak aldığı Çin artık klasik dalları öteki ülkelere bırakırken yüksek teknoloji mamüllerin ihracatında büyüme sonucundadır. Bir değişim hedefleniyorsa burada amaç yüksek teknoloji ile büyümek ve bunu sağlamak için gerekli eğitim ve üretim altyapısını kurmaya yönelik bir plan oluşturmak olmalıdır.”
Yazılım ihracatı potansiyeli
Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği’nin (TÜSİAD) bu yıl hazırladığı Türkiye’de Yazılım Ekosisteminin Geleceği raporuna nazaran Türkiye ihracatının sırf yüzde 0,5’i bilişim bölümünün alt kümesi olarak raporlanan yazılım bölümünden geliyor. Ama Türkiye’ye emsal ülkelerde bu oranın yüzde 2-3 olması, bu alandaki büyüme potansiyelinin yüksek olduğunu gösteriyor.
Türk oyun yazılımı şirketi Peak Games 2020’de 1,8 milyar dolara yurt dışına satılmış ve Türkiye’nin 1 milyar doları geçen birinci start-up’ı olmuştu.
TÜSİAD Yazılım Çalışma Kümesi Lideri Utku Barış Pazar’a göre 2025 yılına kadar bu dalda 100 bin ek istihdam ve 10 milyar dolarlık ihracat potansiyeli bulunuyor.
Yazılım işinin uzaktan yapılabilmesi ile Türkiye’de işgücü ve hayat maliyetlerinin gelişmiş ülkelere göre daha düşük olması bir ortaya geldiğinde, bu dalın üretimini ve ihracatını artırması mümkün gözüküyor.
Dr. Gülay Elif Yıldırım, Çin’in iç pazarına yönelmesiyle birlikte global ihracat pazarında Türkiye için değerli bir fırsat oluştuğunu, bundan mümkün olduğunca yaralanmak için katma bedelli eserler sunarak global ihracattaki hissesini artırmasının orta ve uzun vade açısından büyük kıymet taşıdığını söylüyor.
Yıldırım, en klasik kesimlerden besinin da pandemi daha sonrası ehemmiyetinin arttığını ekliyor:
“Yüksek teknolojiye yönelmeye zıt olarak değerlendirebilecek olan besin kesimi farklı bir ehemmiyet arz etmektedir. Bilhassa salgınla bir arada ömrümüze giren besin arz güvenliğinin sağlanmasına yönelik ihracat/ithalat istikrarının tekrar gözden geçirilmesinin hayati ehemmiyette olduğunu düşünmekteyim.”
yatırım tavsiyesi içermez
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Bizim tek kaygımız var; ihracat, ihracat, ihracat ve bunu başaracağız” kelamıyla duyurduğu ihracat odaklı yeni iktisat modelinin akabinde, Türkiye’nin bu alandaki son durumunu ve büyüme potansiyelini inceledik.
Türkiye’nin global ihracattan aldığı hisse 2013’te yüzde 0,86’yken 2020’de yüzde 0,98’e çıktı.
Türkiye İhracatçılar Meclisi bilgilerine nazaran yılın birinci 11 ayında en çok ihracat sanayi dalında gerçekleşti.
Sanayi mamüllerinde ise otomotiv, kimyevi unsurlar, çelik ve hazırgiyim birinci dört sırayı aldı.
BBC Türkçe‘ye konuşan Şekerbank Başekonomisti Dr. Gülay Elif Yıldırım, demir çelik kesiminin 2021’de bu kadar öne çıkmasında global emtia fiyatlarındaki artışın yanı sıra Çin’in pandemi daha sonrasında kendi iç piyasasına yönelik ihracat piyasasından çekilmesinin de rol oynadığını söylüyor.
Yıldırım, Türkiye’nin ana ihracatçı kesimlerindeki olumlu görünümün, Türkiye’nin ticaret partnerlerinin 2021’deki büyüme performansıyla bağlantılı olduğunu, global büyümede 2022’de sıkılaşan finansal şartlarla bir arada bir yavaşlama sürecinin yaşanabileceğini belirtiyor.
Savunma ve havacılığın başarısı
Öte yandan sene başından bu yana ihracatta en süratli büyümeyi gerçekleştiren bölüm ise gemi ve yat ihracatı oldu, Kasım ayında Ocak’a kıyasla 4,8 katına çıktı.
Dr. Yıldırım, siparişle çalışan ve kâr hissesi yüksek olan bu kesimin personellik maliyetlerinin yabancı para manasında önemli oranda gerilemesinin avantaj sağladığını ve bölümün ihracatının büyüme potansiyeli taşıdığını belirtiyor.
Bilginyacht.comTürkiye’de üretilmiş en büyük lüks yat olan 80 metrelik Tatiana
İhracatta büyümesi en süratli olan öteki kesimler ise çelik, mücevher, kuru meyve mamulleri ile savunma ve havacılık sanayii oldu.
Yıldırım, bu bölümlerden savunma ve havacılığın kıymetli bir muvaffakiyet kıssası yazdığını, son devirde ihracatı desteklemenin yanı sıra ithalat talebini de azalttığını vurguluyor:
“Sektörün devlet siyaseti kapsamında önemsenmesi ile önümüzdeki periyotta iç üretimin yanı sıra ihracatın da kuvvetli seyrine devamını beklerim.”
ReutersTürkiye’nin ihraç ettiği Bayraktar TB2 tipi insansız hava aracı Ukrayna’nın Bağımsızlık Günü askeri geçidinde sergilendi
Hizmet ihracatında potansiyel
Merkez Bankası bilgilerine bakılırsa Türkiye 2019’da 63,5 milyar dolarlık hizmet ihracatı da gerçekleştirdi.
Bunun yüzde 47’si seyahat, yüzde 38’i nakliyecilik bölümünde oldu. Üçüncü sırada yer alan telekomünikasyon ve bilgi hizmetlerinin hissesi ise sırf yüzde 2’ydi.
Dr. Yıldırım, hizmet ihracatındaki ithal girdi oranının öteki dallara kıyasla daha düşük olduğunu bu yüzden TL’deki kıymet kaybının hizmet ihracatını öbür bölümlere kıyasla daha fazla artırabileceğini söylüyor. Yıldırım, hizmet ihracatında turizm ve bilhassa de sıhhat turizminin büyüme potansiyeline dikkat çekiyor.
Merkez Bankası tahlili: İhracatçı olma potansiyeli bulunan şirketlerin üçte biri ihracat yapmıyor
Merkez Bankası’nın ihracat potansiyeli yüksek bulunmasına karşın ihracat yapmayan şirketlere dair bir çalışması da bulunuyor.
Ekonomist Ünal Seven, Genel Müdür Yardımcısı Merve Artman ve Uzman Yardımcısı Kadir Gürci’nin hazırladığı çalışmaya nazaran, Türkiye’de ihracatçı olma potansiyeli bulunan şirketlerin yüzde 33’ü ihracat yapmıyor.
Temmuz 2021’de yayımlanan bu tahlile göre, birtakım bölümler yüksek potansiyelli bulunmasına karşın ihracat yapmayan şirketlerin oranında öne çıkıyor.
Bunlar turizm, imalat, ticaret ve hizmet kesimleri.
Makalenin müellifleri bu şirketlerin ihracat yapar hale getirilmesinin ehemmiyetini şu sözlerle anlatıyor:
“Ekonomik büyümeyi, kalkınmayı ve cari fazlayı destekleyici siyasetler tasarlanırken potansiyeli yüksek lakin ihracat yapmayan firmaların kesim, ölçek ve kent dağılımlarının dikkate alınması, bu siyasetlerin aktifliğinin ve verimliliğinin artması açısından değer taşımakta. Ayrıyeten, potansiyeli yüksek olduğu biçimde ihracat yapmayan firmaları yakından takip ederek bu firmaların ihracat sonucu almalarının önündeki engellerin/niçinlerin ortadan kaldırılması ülkemizin kalkınma amaçlarına katkı sağlayabilecek.”
İhracatçıların yapısı
TÜİK bilgilerine göre ihracat yapan şirketlerin yüzde 60,8’i, çalışan sayısı en çok 9 olan mikro işletmelerden oluşuyor.
250’den çok kişi çalıştıran şirketler ise sayıca az olsalar da ihracatta en büyük hisseye sahip.
Türkiye’nin hangi ülkelere ihracatını artırmasının daha kolay olduğunu hesaplamak için Ticaret Tamamlayıcılık Endeksi’ne bakmak da faydalı olabilir.
Bu endeks, Türkiye’nin ihracat yapısının en çok hangi ülkelerin ithalat yapısıyla örtüştüğünü gösteriyor.
Merkez Bankası Kıdemli Ekonomisti Ahmet Adnan Eken ve Uzman Yardımcısı Didem Yazıcı’nın Nisan ayında IMF bilgilerinden yola çıkarak yaptığı hesaplamaya göre hizmet ihracatında Çin, Rusya, Güney Kore, Almanya ve İtalya gerek yapı gerek büyüklükleri ile Türkiye için yüksek hizmet ihracatı potansiyeli taşıyan ülkeler olarak öne çıkıyor.
Yüksek değişen teknolojinin hissesi geriliyor
İhracatta değerli bir gösterge de düşük, orta ve yüksek teknoloji ihracatının hissesi.
Türkiye’de yüksek teknoloji ihracatının hissesini artırmak hedeflense de hem yüksek hemde orta yüksek süratle gelişen teknolojinin ihracattaki hissesi düşüşte.
‘Hedef yüksek teknoloji olmalı’
Şekerbank Başekonomisti Dr. Gülay Elif Yıldırım, yüksek teknoloji ihracatının yılın birinci 10 ayında dolar bazında yüzde 50 artmasına karşın toplam ihracat ortasındaki hissesinin azaldığına dikkat çekiyor ve ekliyor:
“Şu an ekonomik programın örnek olarak aldığı Çin artık klasik dalları öteki ülkelere bırakırken yüksek teknoloji mamüllerin ihracatında büyüme sonucundadır. Bir değişim hedefleniyorsa burada amaç yüksek teknoloji ile büyümek ve bunu sağlamak için gerekli eğitim ve üretim altyapısını kurmaya yönelik bir plan oluşturmak olmalıdır.”
Yazılım ihracatı potansiyeli
Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği’nin (TÜSİAD) bu yıl hazırladığı Türkiye’de Yazılım Ekosisteminin Geleceği raporuna nazaran Türkiye ihracatının sırf yüzde 0,5’i bilişim bölümünün alt kümesi olarak raporlanan yazılım bölümünden geliyor. Ama Türkiye’ye emsal ülkelerde bu oranın yüzde 2-3 olması, bu alandaki büyüme potansiyelinin yüksek olduğunu gösteriyor.
Türk oyun yazılımı şirketi Peak Games 2020’de 1,8 milyar dolara yurt dışına satılmış ve Türkiye’nin 1 milyar doları geçen birinci start-up’ı olmuştu.
TÜSİAD Yazılım Çalışma Kümesi Lideri Utku Barış Pazar’a göre 2025 yılına kadar bu dalda 100 bin ek istihdam ve 10 milyar dolarlık ihracat potansiyeli bulunuyor.
Yazılım işinin uzaktan yapılabilmesi ile Türkiye’de işgücü ve hayat maliyetlerinin gelişmiş ülkelere göre daha düşük olması bir ortaya geldiğinde, bu dalın üretimini ve ihracatını artırması mümkün gözüküyor.
Dr. Gülay Elif Yıldırım, Çin’in iç pazarına yönelmesiyle birlikte global ihracat pazarında Türkiye için değerli bir fırsat oluştuğunu, bundan mümkün olduğunca yaralanmak için katma bedelli eserler sunarak global ihracattaki hissesini artırmasının orta ve uzun vade açısından büyük kıymet taşıdığını söylüyor.
Yıldırım, en klasik kesimlerden besinin da pandemi daha sonrası ehemmiyetinin arttığını ekliyor:
“Yüksek teknolojiye yönelmeye zıt olarak değerlendirebilecek olan besin kesimi farklı bir ehemmiyet arz etmektedir. Bilhassa salgınla bir arada ömrümüze giren besin arz güvenliğinin sağlanmasına yönelik ihracat/ithalat istikrarının tekrar gözden geçirilmesinin hayati ehemmiyette olduğunu düşünmekteyim.”
yatırım tavsiyesi içermez