Dünya gazetesi muharriri Ali Ekber Yıldırım, “Gıda fiyatlarındaki artışta tek hatalı ortacılar mı?” başlıklı bir yazı kaleme aldı.
Ali Ekber Yıldırım bugünkü yazısında, besin fiyatlarındaki artışta birinci vakit içinderda akla aracıların geldiğini, üreticiden ucuza alınan eserin tüketiciye değerli ulaştığını söz etti.
Yıldırım, satın alınan ambalajlı besinlerde yalnızca ortasındaki esere para verilmediğini, ambalajdan etikete kadar ödeme yapıldığını söylemiş oldu.
Yıldırım’ın yazısı şu biçimde:
“Gıda fiyatlarındaki artış denilince bilhassa yaş meyve ve sebzede çabucak akla ortacılar geliyor. Tarladan sofraya kadar olan süreçteki fiyat artışları lisana getiriliyor. Üreticiden ucuza alınan eserin tüketiciye değerliye ulaştığı tabir ediliyor.
İşin bir diğer boyutu var. Tarladan fabrikaya oradan da sofralara yahut ihracata giden eserlerdeki fiyat artışı. Besin eserinin konulduğu ambalajdan etikete, teneke kutudan cam kavanoza kadar olan materyallerin birçoklarının ya kendisi ya da hammaddesi ithal ediliyor. İthalat niçiniyle de bilhassa koronavirüs pandemisi devrinde fiyatlar esere bakılırsa yüzde 45 ile yüzde 100 oranında arttı. Kimilerinde döviz bazında yüzde 100 artış oldu. Bu fiyat artışının faturasını da olağan olarak tüketici ödüyor.
İzmir Ticaret Odası Besin İmalat Meslek Komitesi Lideri ve bununla birlikte Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) İzmir Vilayet Genç Teşebbüsçüler Heyeti Üyesi Cemil Gökçen’in ve kesim temsilcilerinin verdiği bilgiler ışığında besin dışı gereçlerdeki fiyat artışının besin meblağlarına tesirini araştırdık. Ortaya fazlaca çarpıcı sonuçlar çıktı.
BESİN DIŞI MATERYALLERİN ESER MALİYETİNDEKİ HİSSESİ
Satın aldığımız ambalajlı besinlerde yalnızca ortasındaki esere para vermiyoruz. Ambalajına, etiketine, içine konulan katkı unsurlarına de bir ödeme yapıyoruz. O denli ki, ödediğimiz paranın kimi vakit yalnızca yarısı esere gidiyor. Bir kaç örnek vermek gerekirse, kurutulmuş domates, yarı-kurutulmuş domateste ambalaj ve öteki gereçler eser maliyetinin yüzde 35 ila yüzde 40’ını oluşturuyor.
Turşu, közlenmiş biber, közlenmiş patlıcan, soslarda bu yan gereçlerin maliyeti ortalama yüzde 45 civarında.
Reçel, helva, tahin, baharat ve gibisi eserlerde bu oran bir daha yüzde 35-40 düzeyinde.
Zeytinde ambalaj maliyeti yüzde 60 seviyesinde.
PANDEMİ ARTIRIMLARI MALİYETLERİ DAHA DA ARTIRDI
Yardımcı gereçler olarak kabul edilen ambalaj, etiket ve öteki mamüllerin fiyatı pandemi sürecinde neredeyse yüzde 100’e varan oranda arttı. bu vakitte ambalajlı eserlere olan talebin artması, döviz kurundaki artış, navlun ve gibisi hizmetlerdeki fiyat artışı maliyetleri ve ötürüsıyla eser fiyatlarını önemli oranda artırdı.
Yalnızca konserve bölümüne bakıldığında bile, sağlam besin mamüllerinin maliyetinin yüzde 35 ile yüzde 60’ını ambalaj, etiket, esirgeyici husus oluşturuyor. Bu oran son artırımlardan evvel yüzde 25-45 aralığındaydı. Yani 10 liraya mal edilen bir konservenin eser ambalajına bağlı olarak 3,5 ile 6 lirası ambalaj, esirgeyici unsur, etiket üzere gereçler oluşturuyor.
AMBALAJDA DIŞA BAĞIMLILIK KORKUTUYOR
Ambalaj materyalleri denildiğinde; konserve teneke, teneke kapak, boş cam konserve pet/plastik ambalaj, plastik kapak, etiket, koli, bant, palet, yapıştırıcı, kapak bandı ve gibisi epeyce çeşitli eserler kullanılıyor. Bu mamüllerin neredeyse hepsi hammadde ya da bitmiş olarak ithal ediliyor.
Konserve teneke için teneke plaka, cam için kum ithalatı yapılıyor. Kapak için teneke ithal, plastik ambalaj için Petkim haricinde üretici yok üzere. Onun da hammaddesi petrol ve dolar ile fiyatlandırılıyor. Etiket kâğıdı ithal, koli/karton kutu kağıdı ithal. Neredeyse yerli hammadde yok üzere.
Pandemi ile birlikte bunların döviz bazlı fiyatlarında yüzde 20, yüzde 30 artış oldu. Kâğıtta önemli sorun var. Bunun üzerine navlun krizi, Süveyş kanali krizi niçiniyle, ambalaj fiyatları neredeyse yüzde 100’e yakın oranlarda arttı.
MATERYAL TEDARİKİNDE DE ÖNEMLİ KÜLFETLER VAR
Sorun yalnızca fiyat artışı da değil, besin kesimi bu gereçlerin tedarikinde de önemli zahmetler yaşıyor. İthalata bağımlılık niçiniyle dışarıdan alınan eser yahut hammadde yüksek dolar kurundan, konteyner krizi, pandemi tesiri, Süveyş Kanalı’nın bir süre kapanması ve öteki niçinlerden dolayı epeyce zamlandı. bununla birlikte bu mamüllerin tedariki de sıkıntılı hale geldi.
Bölüm temsilcileri, bu mamüllerin Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ilgi alanına giren eserler olmadığını, ithalat rejimi ile ilgili olarak Ticaret Bakanlığı’nın gümrük oranlarını değiştirdiğine dikkat çekiyor. Üreticiler bu durumun sürdürülemez olduğunu belirterek, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın bir sanayi envanterini ortaya koymasını ve bu yardımcı materyallerin bir an evvel yerli alternetiflerinin olması gerektiğini lisana getiriyor.
HER ŞEY İTHAL HER ŞEY YABANCI
İhraç edilen konserve zerzevat mamüllerin yerli ve ulusallık durumu şöyle; tohum yabancı, gübre yabancı, ilaç yabancı, ambalaj yüzde 90 yabancı, üretim ve taşıma sürecinde kullanılan doğalgaz, güç, mazot vb. bunların birden fazla ithal. Yurtdışına giden konteyner yabancı, konteynerin çıkış yaptığı liman işletmesi yabancıda. Tarlada çalışmak zorunda kalan Suriyeli personeller.
Konserve endüstrisinde kullanılan ayçiçek yağı geçen sene tanker bazında tonu 7 bin liraydı. Bu sene ithalat maliyeti yükselince tonu 15 bin liraya çıktı.
Kağıtta fazlaca önemli sorun var. Etiketler epey geç geliyor. Kağıt ithalatı sorunu çözmüyor. Yerli sanayi için ağaç dikimi, selüloz üretimi ve SEKA gibisi bir sanayi olması lazım. Yalnızca üretmek de yetmiyor, geri dönüşüm ve tasarrufları da arttırmak gerekiyor.
ENDÜSTRİCİ ÜRETİCİ ÜZERİNDE BASKI KURUYOR
Endüstride kullanılan yardımcı gereçlerde dışa bağımlılık en üst düzeyde olunca döviz arttıkça fiyatlar artıyor. İhracatta rekabet gücü azalıyor. Besin imalatçısı, sanayicisi maliyetleri düşürmek için daha ucuza hammadde almak için çiftçiye yükleniyor. İthal yardımcı gereçlerde fiyatı düşürmeye gücü yetmeyince içerdeki hammadde maliyetini düşürmeye çalışıyor. Bunun da faturası üreticiye çıkıyor.
Özetle, Türkiye, tarımda, besinde varlıklı potansiyelini değerlendirecekse buna uygun altyapıyı, besin ambalajı, yan gereçlerle ilgili yerli endüstride de atılım yapmak zorunda. Bugün olduğu üzere, üretimden sofraya kadar olan süreçte kullanılan girdiler, yardımcı gereçlerde yüzde 100’e varan oranlardaki ithalat bağımlılığı ile bir yere varılamaz. Tüketici besin eseri alırken daha fazla ödemeyi ambalajına, etiketine yapmış olur. Üreteni, işleyeni ve tüketeni rahatlatacak tedbirler alınması gerekiyor.
TARIMDA MALİYETİ EN ÇOK ARTIRAN İKİ GİRDİ; GÜBRE VE İNŞAAT
Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre son 1 yılda gübre fiyatı yüzde 41,78, yem fiyatı yüzde 22,73 oranında artmış. Bu datalar size inandırıcı geliyor mu?
Ziraî Girdi Fiyat Endeksi’ni açıklayan TÜİK datalarına göre, ziraî girdi fiyat endeksi, Nisan’da bundan evvelki aya göre yüzde 1,71 artarken, bundan evvelki yılın tıpkı ayına nazaran ise yüzde 22,15 arttı. Yıllık bazda en çok artış yüzde 41,78 ile gübre ve toprak geliştiriciler alt kümesinde gerçekleşirken, ikinci sırada yüzde 36,54 ile çiftlik binaları (ikamet maksatlı olmayanlar) ve yüzde 32,68 ile bina bakım masrafları oldu.
Yani gübre ve inşaat tarımda girdi maliyetlerini artıran en kıymetli iki kalem oldu. Buna yemi de eklemek gerekiyor.
Besin fiyatlarında olduğu üzere girdi meblağlarında da çiftçinin gübre fiyatı ile TÜİK’in fiyatları birbirini tutmuyor. Çiftçiye sorarsanız gübre fiyatlarındaki artış açıklananın iki katı.
YEM FİYATINDAKİ ARTIŞ DA İNANDIRICI DEĞİL
Hayvan yemindeki fiyat artışı yıllık bazda TÜİK’e bakılırsa yüzde 22,73 oldu. Türkiye Yem Sanayicileri Birliği’nin datalarına bakılırsa ise yem tiplerine nazaran yıllık artış yüzde 60-70 içinde değişiyor.
Hayvancılık yapan yetiştiriciler artık haftalık yüzde 3-5 oranında artan fiyatları takip etmekte zorlanırken, yıllık yüzde 22,73’lük artış hiç inandırıcı değil.
Geçen yılın tıpkı ayına nazaran en az artış yüzde 5,85 ile tohum ve dikim malzemesi, yüzde 11,09 ile ziraî ilaçlar ve yüzde 16,10 ile öbür mal ve hizmetler alt kümelerinde yaşandı.
Ziraî ilaçlar yahut etken unsurları büyük oranda ithalatla karşılanıyor. Dövizdeki artışa karşın nasıl bu kadar düşük bir artış olabiliyor. bir daha gübrede olduğu üzere ziraî ilaçlarda da TÜİK’in fiyatları ile çiftçinin aldığı eserin fiyatı farklı.”
Son 1 yılda kimi yardımcı gereçlerdeki fiyat artışı:
yatırım tavsiyesi içermez
Ali Ekber Yıldırım bugünkü yazısında, besin fiyatlarındaki artışta birinci vakit içinderda akla aracıların geldiğini, üreticiden ucuza alınan eserin tüketiciye değerli ulaştığını söz etti.
Yıldırım, satın alınan ambalajlı besinlerde yalnızca ortasındaki esere para verilmediğini, ambalajdan etikete kadar ödeme yapıldığını söylemiş oldu.
Yıldırım’ın yazısı şu biçimde:
“Gıda fiyatlarındaki artış denilince bilhassa yaş meyve ve sebzede çabucak akla ortacılar geliyor. Tarladan sofraya kadar olan süreçteki fiyat artışları lisana getiriliyor. Üreticiden ucuza alınan eserin tüketiciye değerliye ulaştığı tabir ediliyor.
İşin bir diğer boyutu var. Tarladan fabrikaya oradan da sofralara yahut ihracata giden eserlerdeki fiyat artışı. Besin eserinin konulduğu ambalajdan etikete, teneke kutudan cam kavanoza kadar olan materyallerin birçoklarının ya kendisi ya da hammaddesi ithal ediliyor. İthalat niçiniyle de bilhassa koronavirüs pandemisi devrinde fiyatlar esere bakılırsa yüzde 45 ile yüzde 100 oranında arttı. Kimilerinde döviz bazında yüzde 100 artış oldu. Bu fiyat artışının faturasını da olağan olarak tüketici ödüyor.
İzmir Ticaret Odası Besin İmalat Meslek Komitesi Lideri ve bununla birlikte Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) İzmir Vilayet Genç Teşebbüsçüler Heyeti Üyesi Cemil Gökçen’in ve kesim temsilcilerinin verdiği bilgiler ışığında besin dışı gereçlerdeki fiyat artışının besin meblağlarına tesirini araştırdık. Ortaya fazlaca çarpıcı sonuçlar çıktı.
BESİN DIŞI MATERYALLERİN ESER MALİYETİNDEKİ HİSSESİ
Satın aldığımız ambalajlı besinlerde yalnızca ortasındaki esere para vermiyoruz. Ambalajına, etiketine, içine konulan katkı unsurlarına de bir ödeme yapıyoruz. O denli ki, ödediğimiz paranın kimi vakit yalnızca yarısı esere gidiyor. Bir kaç örnek vermek gerekirse, kurutulmuş domates, yarı-kurutulmuş domateste ambalaj ve öteki gereçler eser maliyetinin yüzde 35 ila yüzde 40’ını oluşturuyor.
Turşu, közlenmiş biber, közlenmiş patlıcan, soslarda bu yan gereçlerin maliyeti ortalama yüzde 45 civarında.
Reçel, helva, tahin, baharat ve gibisi eserlerde bu oran bir daha yüzde 35-40 düzeyinde.
Zeytinde ambalaj maliyeti yüzde 60 seviyesinde.
PANDEMİ ARTIRIMLARI MALİYETLERİ DAHA DA ARTIRDI
Yardımcı gereçler olarak kabul edilen ambalaj, etiket ve öteki mamüllerin fiyatı pandemi sürecinde neredeyse yüzde 100’e varan oranda arttı. bu vakitte ambalajlı eserlere olan talebin artması, döviz kurundaki artış, navlun ve gibisi hizmetlerdeki fiyat artışı maliyetleri ve ötürüsıyla eser fiyatlarını önemli oranda artırdı.
Yalnızca konserve bölümüne bakıldığında bile, sağlam besin mamüllerinin maliyetinin yüzde 35 ile yüzde 60’ını ambalaj, etiket, esirgeyici husus oluşturuyor. Bu oran son artırımlardan evvel yüzde 25-45 aralığındaydı. Yani 10 liraya mal edilen bir konservenin eser ambalajına bağlı olarak 3,5 ile 6 lirası ambalaj, esirgeyici unsur, etiket üzere gereçler oluşturuyor.
AMBALAJDA DIŞA BAĞIMLILIK KORKUTUYOR
Ambalaj materyalleri denildiğinde; konserve teneke, teneke kapak, boş cam konserve pet/plastik ambalaj, plastik kapak, etiket, koli, bant, palet, yapıştırıcı, kapak bandı ve gibisi epeyce çeşitli eserler kullanılıyor. Bu mamüllerin neredeyse hepsi hammadde ya da bitmiş olarak ithal ediliyor.
Konserve teneke için teneke plaka, cam için kum ithalatı yapılıyor. Kapak için teneke ithal, plastik ambalaj için Petkim haricinde üretici yok üzere. Onun da hammaddesi petrol ve dolar ile fiyatlandırılıyor. Etiket kâğıdı ithal, koli/karton kutu kağıdı ithal. Neredeyse yerli hammadde yok üzere.
Pandemi ile birlikte bunların döviz bazlı fiyatlarında yüzde 20, yüzde 30 artış oldu. Kâğıtta önemli sorun var. Bunun üzerine navlun krizi, Süveyş kanali krizi niçiniyle, ambalaj fiyatları neredeyse yüzde 100’e yakın oranlarda arttı.
MATERYAL TEDARİKİNDE DE ÖNEMLİ KÜLFETLER VAR
Sorun yalnızca fiyat artışı da değil, besin kesimi bu gereçlerin tedarikinde de önemli zahmetler yaşıyor. İthalata bağımlılık niçiniyle dışarıdan alınan eser yahut hammadde yüksek dolar kurundan, konteyner krizi, pandemi tesiri, Süveyş Kanalı’nın bir süre kapanması ve öteki niçinlerden dolayı epeyce zamlandı. bununla birlikte bu mamüllerin tedariki de sıkıntılı hale geldi.
Bölüm temsilcileri, bu mamüllerin Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ilgi alanına giren eserler olmadığını, ithalat rejimi ile ilgili olarak Ticaret Bakanlığı’nın gümrük oranlarını değiştirdiğine dikkat çekiyor. Üreticiler bu durumun sürdürülemez olduğunu belirterek, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın bir sanayi envanterini ortaya koymasını ve bu yardımcı materyallerin bir an evvel yerli alternetiflerinin olması gerektiğini lisana getiriyor.
HER ŞEY İTHAL HER ŞEY YABANCI
İhraç edilen konserve zerzevat mamüllerin yerli ve ulusallık durumu şöyle; tohum yabancı, gübre yabancı, ilaç yabancı, ambalaj yüzde 90 yabancı, üretim ve taşıma sürecinde kullanılan doğalgaz, güç, mazot vb. bunların birden fazla ithal. Yurtdışına giden konteyner yabancı, konteynerin çıkış yaptığı liman işletmesi yabancıda. Tarlada çalışmak zorunda kalan Suriyeli personeller.
Konserve endüstrisinde kullanılan ayçiçek yağı geçen sene tanker bazında tonu 7 bin liraydı. Bu sene ithalat maliyeti yükselince tonu 15 bin liraya çıktı.
Kağıtta fazlaca önemli sorun var. Etiketler epey geç geliyor. Kağıt ithalatı sorunu çözmüyor. Yerli sanayi için ağaç dikimi, selüloz üretimi ve SEKA gibisi bir sanayi olması lazım. Yalnızca üretmek de yetmiyor, geri dönüşüm ve tasarrufları da arttırmak gerekiyor.
ENDÜSTRİCİ ÜRETİCİ ÜZERİNDE BASKI KURUYOR
Endüstride kullanılan yardımcı gereçlerde dışa bağımlılık en üst düzeyde olunca döviz arttıkça fiyatlar artıyor. İhracatta rekabet gücü azalıyor. Besin imalatçısı, sanayicisi maliyetleri düşürmek için daha ucuza hammadde almak için çiftçiye yükleniyor. İthal yardımcı gereçlerde fiyatı düşürmeye gücü yetmeyince içerdeki hammadde maliyetini düşürmeye çalışıyor. Bunun da faturası üreticiye çıkıyor.
Özetle, Türkiye, tarımda, besinde varlıklı potansiyelini değerlendirecekse buna uygun altyapıyı, besin ambalajı, yan gereçlerle ilgili yerli endüstride de atılım yapmak zorunda. Bugün olduğu üzere, üretimden sofraya kadar olan süreçte kullanılan girdiler, yardımcı gereçlerde yüzde 100’e varan oranlardaki ithalat bağımlılığı ile bir yere varılamaz. Tüketici besin eseri alırken daha fazla ödemeyi ambalajına, etiketine yapmış olur. Üreteni, işleyeni ve tüketeni rahatlatacak tedbirler alınması gerekiyor.
TARIMDA MALİYETİ EN ÇOK ARTIRAN İKİ GİRDİ; GÜBRE VE İNŞAAT
Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre son 1 yılda gübre fiyatı yüzde 41,78, yem fiyatı yüzde 22,73 oranında artmış. Bu datalar size inandırıcı geliyor mu?
Ziraî Girdi Fiyat Endeksi’ni açıklayan TÜİK datalarına göre, ziraî girdi fiyat endeksi, Nisan’da bundan evvelki aya göre yüzde 1,71 artarken, bundan evvelki yılın tıpkı ayına nazaran ise yüzde 22,15 arttı. Yıllık bazda en çok artış yüzde 41,78 ile gübre ve toprak geliştiriciler alt kümesinde gerçekleşirken, ikinci sırada yüzde 36,54 ile çiftlik binaları (ikamet maksatlı olmayanlar) ve yüzde 32,68 ile bina bakım masrafları oldu.
Yani gübre ve inşaat tarımda girdi maliyetlerini artıran en kıymetli iki kalem oldu. Buna yemi de eklemek gerekiyor.
Besin fiyatlarında olduğu üzere girdi meblağlarında da çiftçinin gübre fiyatı ile TÜİK’in fiyatları birbirini tutmuyor. Çiftçiye sorarsanız gübre fiyatlarındaki artış açıklananın iki katı.
YEM FİYATINDAKİ ARTIŞ DA İNANDIRICI DEĞİL
Hayvan yemindeki fiyat artışı yıllık bazda TÜİK’e bakılırsa yüzde 22,73 oldu. Türkiye Yem Sanayicileri Birliği’nin datalarına bakılırsa ise yem tiplerine nazaran yıllık artış yüzde 60-70 içinde değişiyor.
Hayvancılık yapan yetiştiriciler artık haftalık yüzde 3-5 oranında artan fiyatları takip etmekte zorlanırken, yıllık yüzde 22,73’lük artış hiç inandırıcı değil.
Geçen yılın tıpkı ayına nazaran en az artış yüzde 5,85 ile tohum ve dikim malzemesi, yüzde 11,09 ile ziraî ilaçlar ve yüzde 16,10 ile öbür mal ve hizmetler alt kümelerinde yaşandı.
Ziraî ilaçlar yahut etken unsurları büyük oranda ithalatla karşılanıyor. Dövizdeki artışa karşın nasıl bu kadar düşük bir artış olabiliyor. bir daha gübrede olduğu üzere ziraî ilaçlarda da TÜİK’in fiyatları ile çiftçinin aldığı eserin fiyatı farklı.”
Son 1 yılda kimi yardımcı gereçlerdeki fiyat artışı:
yatırım tavsiyesi içermez