Getty Images
Türkiye’nin “yeni iktisat modeli” en kıymetli ticari paydaşı Avrupa Birliği başta olmak üzere gelişmiş iktisatların yeşil dönüşümüne atıfta bulunmuyor.
Pandemi devrinde başlayan ve dünya çapında yüksek enflasyonu tetikleyen faktörlerden biri olarak görülen, uzun tedarik zincirlerindeki aksama, dünya genelinde bu zincirleri kısaltma ve daha inançlı hale getirme eğilimi yarattı.
Bu eğilim, Avrupa Birliği’ne coğrafik yakınlığı düşünüldüğünde Türkiye için kıymetli bir fırsat yaratıyor üzere görünüyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın deklare ettiğı Türkiye’nin yeni iktisat modeli, düşük maliyete dayalı üretim ve ihracat odaklı büyümeyi temel alıyor.
Lakin bu model, Türkiye’nin en kıymetli ticari paydaşı Avrupa Birliği başta olmak üzere gelişmiş iktisatların yeşil dönüşümüne atıfta bulunmuyor.
Dönüşüm AB ülkeleri kadar birliğin ticari ilgi ortasında olduğu paydaş ülkeleri de etkiliyor.
SONDA KARBON VERGİSİ AB İLE TİCARETİ NASIL ETKİLEYECEK?
Avrupa Komitesi, Yeşil Mutabakat’ın hayata geçiş planı ve vakit çizelgesiyle ilgili yasa teklifini geçen Temmuz’da açıklamıştı. Buna bakılırsa 2050’de iklim nötr hale gelmeyi hedefleyen AB, altyapıdan ulaşıma her alanda kapsamlı bir dönüşüm planlıyor.
İklim nötr amacı, AB’nin tüm sera gazı salımlarını mümkün olduğunca azaltması ve kalan salımlarını da ağaç dikmek ya da gelecekte ölçekleneceği umulan karbon yakalama teknolojileri üzere yollarla nötr hale getirmesi manasına geliyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İktisat Kısmı’nda Prof. Dr. Ebru Voyvoda, Tükiye’nin yeni iktisat modeli ile dünyanın ya da Türkiye’nin en büyük ticaret partneri olan AB’nin iktisat rotası içinde önemli bir çelişki olduğunu belirtiyor.
AB, sonda karbon vergisi olarak bilinen sisteme geçişin 2023 yılından itibaren alüminyum, demir, çelik, çimento ve gübre üzere karbon ağır kesimlerle başlatılmasını planlıyor.
2026’da tüm bölümlerde uygulamaya konması beklenen bu vergilendirme sistemi, karbonu fiyatlandırmamış ekonomilerde imal edilen eserler için ortadaki farkın ihracat vergisi olarak ödenmesini ön görüyor.
Prof. Dr. Voyvoda, ”Türkiye’nin bu biçimde bir piyasada rekabet edebilmesinin ihtiyacı ise emisyon yoğunluğu azaltılmış, güç yoğunluğu düşük ve katma bedeli yüksek kesimlere yönelmesi. Türkiye’nin ortadaki ekstra maliyetleri göğüslerken, imalat bölümlerini de yapısal olarak dönüştürebilmesi gerekiyor” diyor.
Türkiye’nin Çin örneğiyle pekişen yeni iktisat modeli söylemi, TL’nin pahasındaki tarihi düşüş ile emeğin ucuzlamasının bir avantaj yarattığı tezini savunuyor.
Kelam konusu yeşil dönüşümde iklim dostu düzenlemelerle ekolojik ayak izinin azaltılması kadar emek ayak izinin de müspet hale getirilmesi planlanıyor.
Almanya geçen Haziran ayında, tedarik zincirlerinde insan hakları ihlallerinin engellenmesine yönelik Tedarik Zinciri Kanunu olarak bilinen bir yasal düzenlemeyi kabul etti.
1 Ocak 2023’te hayata geçirilmesi planlanan yasal düzenleme, tedarik zincirlerinde insan haklarına saygılı üretimin yaygınlaşması için izleme, denetleme ve cezalandırma düzenekleri getirilmesini ön görüyor.
BBC Türkçe’ye konuşan İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Mühendisliği Kısmı’ndan Doç. Dr. Ahmet Atıl Aşıcı, bu düzenlemenin Türkiye’de Alman firmalar için fason üretim yapan şirketleri de kapsadığını belirtiyor.
Düzenleme ile Türkiye’de dokumadan otomotive farklı kesimlerde üretim yapan Küçük ve Orta Büyüklükteli İşletmeler (KOBİ) de muhtemel etraf ve insan hakları ihlallerinden sorumlu tutulacak.
Doç. Dr. Aşıcı, “Türkiye’nin bilhassa KOBİ’leri bir an evvel pak ve insan onuruyla bağdaşan üretim için hazırlaması gerekıyor” diyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, yeni iktisat modelinin 6 ay daha sonra meyve vereceğini belirtmişti. Ancak uzmanlar Çin’e emsal bir dönüşümün meyvelerinin fakat bir jenerasyon daha sonra alınabileceği görüşündeler.
Prof. Dr. Voyvoda, Çin’in iktisat modelinin yalnızca düşük maliyet ve yüksek ihracata indirgenemeyeceğini belirtiyor.
Gerçek döviz kuru siyaseti, ülkenin 90’lardan bu yana yaşadığı değişimin bir kesimiydi. Lakin Çin, epeyce daha kapsamlı bir kalkınma siyaseti izledi.
Voyvoda, ”Çin teknoloji ve inovasyon odaklı, yer yer ithal ikameci yetenekleri kazandırmak üzere bir siyaset takip etti. Girdi ithalatına bağımlı, dış borcu çok yüksek olan, muhakkak bir sektörel yapısı olan Türkiye için bu modelin çalışıp çalışmayacağı da belirsiz” diyor ve ekliyor:
“Modelin çalışacağı, karbon vergisinin 2026’ya kadar hayata geçmeyeceği var iseyılsa bile, Türkiye’nin 2053 Net Sıfır amacıyla uyumlu bir güç, ulaşım, sanayi ihtiyaçları bugün, bu gerçekliğimizi yanıstmıyor.”
Paris Mutabakatı’nı yakın vakitte onaylayan Türkiye’nin net sıfır maksadını hayata geçirebilmesi için evvela Ulusal Katkı Beyanı’nı güncellemesi gerekiyor.
Kasım ayında Glasgow’da düzenlenen İklim Değişikliği Taraflar Konferansı COP26’da yeni bir güncelleme paylaşmayan Türkiye’nin 2022’de yeni katkı beyanını açıklaması bekleniyor.
Prof. Voyvoda öbür yandan Türkiye’nin siyaset seviyesinde ulusal emisyon ticareti hazırlıkları sürerken kıymetli bir dönemeçte olduğunu belirtiyor ve ekliyor:
“Yeni gayeler ve alt düzeneklerinin yeni ekonomik modelle ne kadar uyumlu olabileceğini göz önünde bulundurmamız gerekiyor. 2022’de en epeyce tartışacağımız konulardan biri de bu olacak üzere görünüyor.”
Türkiye’nin üretim kapasitesi ve mevcut ticari alakalarının sağladığı fırsatın kullanılabilmesi için yeni iktisat reçetesi ve yeşil dönüşümün bir arada gerçekleşmesi ise mümkün olabilir.
Doç. Dr. Aşıcı “Üreten, ihracatını artırırken cari açık problemini çözen bir Türkiye, beraberinde karbon salım rekoru kırmış bir Türkiye olmak zorunda değil. Bunun en düzgün örneği AB ülkeleri: Büyümeye devam ederken, salımlarını azaltıyorlar” diyor.
yatırım tavsiyesi içermez
Türkiye’nin “yeni iktisat modeli” en kıymetli ticari paydaşı Avrupa Birliği başta olmak üzere gelişmiş iktisatların yeşil dönüşümüne atıfta bulunmuyor.
Pandemi devrinde başlayan ve dünya çapında yüksek enflasyonu tetikleyen faktörlerden biri olarak görülen, uzun tedarik zincirlerindeki aksama, dünya genelinde bu zincirleri kısaltma ve daha inançlı hale getirme eğilimi yarattı.
Bu eğilim, Avrupa Birliği’ne coğrafik yakınlığı düşünüldüğünde Türkiye için kıymetli bir fırsat yaratıyor üzere görünüyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın deklare ettiğı Türkiye’nin yeni iktisat modeli, düşük maliyete dayalı üretim ve ihracat odaklı büyümeyi temel alıyor.
Lakin bu model, Türkiye’nin en kıymetli ticari paydaşı Avrupa Birliği başta olmak üzere gelişmiş iktisatların yeşil dönüşümüne atıfta bulunmuyor.
Dönüşüm AB ülkeleri kadar birliğin ticari ilgi ortasında olduğu paydaş ülkeleri de etkiliyor.
SONDA KARBON VERGİSİ AB İLE TİCARETİ NASIL ETKİLEYECEK?
Avrupa Komitesi, Yeşil Mutabakat’ın hayata geçiş planı ve vakit çizelgesiyle ilgili yasa teklifini geçen Temmuz’da açıklamıştı. Buna bakılırsa 2050’de iklim nötr hale gelmeyi hedefleyen AB, altyapıdan ulaşıma her alanda kapsamlı bir dönüşüm planlıyor.
İklim nötr amacı, AB’nin tüm sera gazı salımlarını mümkün olduğunca azaltması ve kalan salımlarını da ağaç dikmek ya da gelecekte ölçekleneceği umulan karbon yakalama teknolojileri üzere yollarla nötr hale getirmesi manasına geliyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İktisat Kısmı’nda Prof. Dr. Ebru Voyvoda, Tükiye’nin yeni iktisat modeli ile dünyanın ya da Türkiye’nin en büyük ticaret partneri olan AB’nin iktisat rotası içinde önemli bir çelişki olduğunu belirtiyor.
AB, sonda karbon vergisi olarak bilinen sisteme geçişin 2023 yılından itibaren alüminyum, demir, çelik, çimento ve gübre üzere karbon ağır kesimlerle başlatılmasını planlıyor.
2026’da tüm bölümlerde uygulamaya konması beklenen bu vergilendirme sistemi, karbonu fiyatlandırmamış ekonomilerde imal edilen eserler için ortadaki farkın ihracat vergisi olarak ödenmesini ön görüyor.
Prof. Dr. Voyvoda, ”Türkiye’nin bu biçimde bir piyasada rekabet edebilmesinin ihtiyacı ise emisyon yoğunluğu azaltılmış, güç yoğunluğu düşük ve katma bedeli yüksek kesimlere yönelmesi. Türkiye’nin ortadaki ekstra maliyetleri göğüslerken, imalat bölümlerini de yapısal olarak dönüştürebilmesi gerekiyor” diyor.
Türkiye’nin Çin örneğiyle pekişen yeni iktisat modeli söylemi, TL’nin pahasındaki tarihi düşüş ile emeğin ucuzlamasının bir avantaj yarattığı tezini savunuyor.
Kelam konusu yeşil dönüşümde iklim dostu düzenlemelerle ekolojik ayak izinin azaltılması kadar emek ayak izinin de müspet hale getirilmesi planlanıyor.
Almanya geçen Haziran ayında, tedarik zincirlerinde insan hakları ihlallerinin engellenmesine yönelik Tedarik Zinciri Kanunu olarak bilinen bir yasal düzenlemeyi kabul etti.
1 Ocak 2023’te hayata geçirilmesi planlanan yasal düzenleme, tedarik zincirlerinde insan haklarına saygılı üretimin yaygınlaşması için izleme, denetleme ve cezalandırma düzenekleri getirilmesini ön görüyor.
BBC Türkçe’ye konuşan İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Mühendisliği Kısmı’ndan Doç. Dr. Ahmet Atıl Aşıcı, bu düzenlemenin Türkiye’de Alman firmalar için fason üretim yapan şirketleri de kapsadığını belirtiyor.
Düzenleme ile Türkiye’de dokumadan otomotive farklı kesimlerde üretim yapan Küçük ve Orta Büyüklükteli İşletmeler (KOBİ) de muhtemel etraf ve insan hakları ihlallerinden sorumlu tutulacak.
Doç. Dr. Aşıcı, “Türkiye’nin bilhassa KOBİ’leri bir an evvel pak ve insan onuruyla bağdaşan üretim için hazırlaması gerekıyor” diyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, yeni iktisat modelinin 6 ay daha sonra meyve vereceğini belirtmişti. Ancak uzmanlar Çin’e emsal bir dönüşümün meyvelerinin fakat bir jenerasyon daha sonra alınabileceği görüşündeler.
Prof. Dr. Voyvoda, Çin’in iktisat modelinin yalnızca düşük maliyet ve yüksek ihracata indirgenemeyeceğini belirtiyor.
Gerçek döviz kuru siyaseti, ülkenin 90’lardan bu yana yaşadığı değişimin bir kesimiydi. Lakin Çin, epeyce daha kapsamlı bir kalkınma siyaseti izledi.
Voyvoda, ”Çin teknoloji ve inovasyon odaklı, yer yer ithal ikameci yetenekleri kazandırmak üzere bir siyaset takip etti. Girdi ithalatına bağımlı, dış borcu çok yüksek olan, muhakkak bir sektörel yapısı olan Türkiye için bu modelin çalışıp çalışmayacağı da belirsiz” diyor ve ekliyor:
“Modelin çalışacağı, karbon vergisinin 2026’ya kadar hayata geçmeyeceği var iseyılsa bile, Türkiye’nin 2053 Net Sıfır amacıyla uyumlu bir güç, ulaşım, sanayi ihtiyaçları bugün, bu gerçekliğimizi yanıstmıyor.”
Paris Mutabakatı’nı yakın vakitte onaylayan Türkiye’nin net sıfır maksadını hayata geçirebilmesi için evvela Ulusal Katkı Beyanı’nı güncellemesi gerekiyor.
Kasım ayında Glasgow’da düzenlenen İklim Değişikliği Taraflar Konferansı COP26’da yeni bir güncelleme paylaşmayan Türkiye’nin 2022’de yeni katkı beyanını açıklaması bekleniyor.
Prof. Voyvoda öbür yandan Türkiye’nin siyaset seviyesinde ulusal emisyon ticareti hazırlıkları sürerken kıymetli bir dönemeçte olduğunu belirtiyor ve ekliyor:
“Yeni gayeler ve alt düzeneklerinin yeni ekonomik modelle ne kadar uyumlu olabileceğini göz önünde bulundurmamız gerekiyor. 2022’de en epeyce tartışacağımız konulardan biri de bu olacak üzere görünüyor.”
Türkiye’nin üretim kapasitesi ve mevcut ticari alakalarının sağladığı fırsatın kullanılabilmesi için yeni iktisat reçetesi ve yeşil dönüşümün bir arada gerçekleşmesi ise mümkün olabilir.
Doç. Dr. Aşıcı “Üreten, ihracatını artırırken cari açık problemini çözen bir Türkiye, beraberinde karbon salım rekoru kırmış bir Türkiye olmak zorunda değil. Bunun en düzgün örneği AB ülkeleri: Büyümeye devam ederken, salımlarını azaltıyorlar” diyor.
yatırım tavsiyesi içermez