Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın 2020 yılı faaliyetlerine ait Sayıştay’ın kontrol raporunda değerli tespitlere yer verildi. Raporda, Avrasya Tüneli garanti ödemelerinde kullanılacak araç geçiş fiyatının ihale şartnamesi doğrultusunda hazırlanan Uygulama Kontratı kararlarından açık olarak tespit edilemediği açıklandı. Bu sebeple şirket ile imzalanan İşletme Protokolü’nde kararlar ihdas edildiği, lakin garanti ödemesi hesabında kullanılacak araç geçiş fiyatının tespitine ait İşletme Protokolü’yle getirilen kararın; Uygulama Kontratı kararına uygun olmadığı ileri sürüldü.
Yanılgılı döviz kuru niçiniyle 2020 yılı şubat – haziran periyodunda arabalardan 4.50 TL, minibüslerden 6.80 TL fazla fiyat alındığı, bu türlü tahsil edilen çok fiyat meblağının 13.1 milyon lira olduğu açıklandı.
Gerek bakanlık ile şirket içinde başka bir İşletme Protokolü akdedilmesinin, gerekse de İşletme Protokolü’nde garanti ödemesi hesabında temel alınacak geçiş fiyatının belirlenmesine ait yapılan düzenlemenin mevzuata uygun olmadığı kaydedildi. Rapora göre, Avrasya Tüneli’nde ocak ayında bundan evvelki yılın geçiş fiyatı, Şubat – Haziran devrinde o yıl için belirlenen aktüel geçiş fiyatı uygulanıyor. Yılın birinci yarısında döviz kurundaki artış yüzde 5’i aşarsa Temmuz – Aralık periyodunda ise şimdiki döviz kuru üzerinden hesaplanan geçiş fiyatı uygulanıyor. Vatandaşlar, bu fiyatlar üzerinden ödeme yapıyor.
Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberine nazaran, Sayıştay raporunda, ihale şartnamesine uygun hazırlanan Uygulama Sözleşmesi’nde garanti ödemesinin “o yıl için geçerli olan araç geçiş ücreti” üzerinden yapılacağının belirtilmesine rağmen, yılın tamamına ilişkin araç garanti bedelinin döviz kurlarındaki artışı da yansıtacak biçimde belirlenen fiyat üzerinden yapıldığı, bunun Uygulama Sözleşmesi’ne ters olduğu açıklandı.
“2020 YILINDA 456.3 MİLYON TL YERİNE 494.2 MİLYON TL GARANTİ ÖDEMESİ YAPILDI”
Rapora göre, 2020 yılında 25 milyon 376 bin araç garantisine karşılık geçen araç sayısı 12 milyon 609 binde kalınca İşletme Protokolü’ndeki karar çerçevesinde, yani döviz kurlarındaki artışı da yansıtacak biçimde belirlenen fiyat üzerinden şirkete toplam 494.2 milyon lira garanti ödemesi yapıldı. Raporda, yıl uzunluğu uygulanan üç başka devirdeki geçiş fiyatları üzerinden ödeme yapılsaydı garanti ödemesinin 456.3 milyon lirada kalacağı, ikisinin içinde 37.9 milyon lira fark ortaya çıktığı tabir edildi. Raporda, “İhale sonuçlandıktan ve ihale şartnamesi içerisinde yer alan Uygulama Mukavelesi imzalandıktan daha sonra işin ödeme koşullarının taraflar içinde imzalanan İşletme Protokolü marifetiyle nazaranvli Şirket lehine sonuç doğuracak biçimde değiştirilmesi manasına gelen bu türlü bir düzenlemenin, ihalenin temel prensipleri olan rekabet, saydamlık ve eşit muamele prensiplerine karşıtlık teşkil ettiği bedellendirilmektedir. Çünkü, bu durumun ihaleye katılan isteklilerce tekliflerin hazırlanması basamağında öngörülebilmesi mümkün değildir” denildi.
Raporda, bakanlığın bu argümana ait açıklamasına da yer verildi. Bakanlık açıklamasında, izleyen yıldan itibaren bu konunun hakkaniyet ölçüleri çerçevesinde bir daha kıymetlendirilebileceği tabir edildi.
FAZLADAN 13.1 MİLYON TL FİYAT ÖDENDİ
Raporda, her yılın başında hesaplanan aktüel araç geçiş fiyatlarının belirlenmesinde kullanılan döviz kurlarının, Uygulama Sözleşmesi’ndeki tanımlamaya uygun olmadığının tespit edildiği açıklandı. Uygulama Sözleşmesi’nde geçiş fiyatlarının 2 Ocak’ta yayımlanan döviz kuru üzerinden hesaplanmasının öngörüldüğü, bunun bundan evvelki yılın son iş gününün kurunun uygulanması manasına geldiği söz edildi. Birinci yıl da geçiş fiyatlarının 2016 yılının son iş gününe ilişkin döviz kuru üzerinden hesaplandığı kaydedilen raporda, izleyen senelerda bu uygulamaya son verildiği, 2 Ocak gününe ilişkin kurlar üzerinden hesaplama yapılmaya başlandığı tabir edildi. Rapora nazaran, birinci yıldaki uygulama motamot devam etseydi 2020 yılında arabalardan yılın birinci ve ikinci yarısında KDV dahil sırasıyla 31.90 TL ve 41.90 TL geçiş fiyatı alınacaktı. Fakat, geçiş fiyatı sırasıyla 36.40 TL ve 41.80 TL olarak hesaplandı ve bakanlığın isteği doğrultusunda yılın tamamında 36.40 TL’lik geçiş fiyatı uygulandı. Raporda, şöyleki denildi:
“Güncel geçiş fiyatları hesap edilirken Uygulama Sözleşmesi’nin döviz kurlarına ait kararının kusurlu yorumlanması kararı 01.02.2020-30.06.2020 tarihleri ortası devirde tüneli kullanan araba sınıfındaki araçlardan bakılırsavli Şirket tarafınca her bir geçiş için KDV dâhil 4,50 TL (minibüs sınıfı araçlar için 6,80 TL) fazla tahsilat yapılması kararınu doğurmuştur.
2020 yılının belirtilen beş aylık işletme devrinde taraflarca mutabık kalınan ödemeli geçiş yapan araba sayısının 2.873.737 adet ve minibüs sınıfı araç sayısının ise 186.674 adet olduğu dikkate alındığında, şimdiki geçiş fiyatları hesap edilirken döviz kurunun yanılgılı alınması sonucunda belirtilen devir için tünelden fiyatlı geçiş yapan araçlardan KDV hariç toplam 13.130.792,12 TL fazla tahsilat yapılmasına niçiniyet verilmiştir.”
KAMU İŞÇİSİNİN SEYAHAT HARCAMASINI ŞİRKETLER KARŞILADI
Raporda yer alan öteki kimi tespitler de şu biçimde:
Yanılgılı döviz kuru niçiniyle 2020 yılı şubat – haziran periyodunda arabalardan 4.50 TL, minibüslerden 6.80 TL fazla fiyat alındığı, bu türlü tahsil edilen çok fiyat meblağının 13.1 milyon lira olduğu açıklandı.
Gerek bakanlık ile şirket içinde başka bir İşletme Protokolü akdedilmesinin, gerekse de İşletme Protokolü’nde garanti ödemesi hesabında temel alınacak geçiş fiyatının belirlenmesine ait yapılan düzenlemenin mevzuata uygun olmadığı kaydedildi. Rapora göre, Avrasya Tüneli’nde ocak ayında bundan evvelki yılın geçiş fiyatı, Şubat – Haziran devrinde o yıl için belirlenen aktüel geçiş fiyatı uygulanıyor. Yılın birinci yarısında döviz kurundaki artış yüzde 5’i aşarsa Temmuz – Aralık periyodunda ise şimdiki döviz kuru üzerinden hesaplanan geçiş fiyatı uygulanıyor. Vatandaşlar, bu fiyatlar üzerinden ödeme yapıyor.
Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberine nazaran, Sayıştay raporunda, ihale şartnamesine uygun hazırlanan Uygulama Sözleşmesi’nde garanti ödemesinin “o yıl için geçerli olan araç geçiş ücreti” üzerinden yapılacağının belirtilmesine rağmen, yılın tamamına ilişkin araç garanti bedelinin döviz kurlarındaki artışı da yansıtacak biçimde belirlenen fiyat üzerinden yapıldığı, bunun Uygulama Sözleşmesi’ne ters olduğu açıklandı.
“2020 YILINDA 456.3 MİLYON TL YERİNE 494.2 MİLYON TL GARANTİ ÖDEMESİ YAPILDI”
Rapora göre, 2020 yılında 25 milyon 376 bin araç garantisine karşılık geçen araç sayısı 12 milyon 609 binde kalınca İşletme Protokolü’ndeki karar çerçevesinde, yani döviz kurlarındaki artışı da yansıtacak biçimde belirlenen fiyat üzerinden şirkete toplam 494.2 milyon lira garanti ödemesi yapıldı. Raporda, yıl uzunluğu uygulanan üç başka devirdeki geçiş fiyatları üzerinden ödeme yapılsaydı garanti ödemesinin 456.3 milyon lirada kalacağı, ikisinin içinde 37.9 milyon lira fark ortaya çıktığı tabir edildi. Raporda, “İhale sonuçlandıktan ve ihale şartnamesi içerisinde yer alan Uygulama Mukavelesi imzalandıktan daha sonra işin ödeme koşullarının taraflar içinde imzalanan İşletme Protokolü marifetiyle nazaranvli Şirket lehine sonuç doğuracak biçimde değiştirilmesi manasına gelen bu türlü bir düzenlemenin, ihalenin temel prensipleri olan rekabet, saydamlık ve eşit muamele prensiplerine karşıtlık teşkil ettiği bedellendirilmektedir. Çünkü, bu durumun ihaleye katılan isteklilerce tekliflerin hazırlanması basamağında öngörülebilmesi mümkün değildir” denildi.
Raporda, bakanlığın bu argümana ait açıklamasına da yer verildi. Bakanlık açıklamasında, izleyen yıldan itibaren bu konunun hakkaniyet ölçüleri çerçevesinde bir daha kıymetlendirilebileceği tabir edildi.
FAZLADAN 13.1 MİLYON TL FİYAT ÖDENDİ
Raporda, her yılın başında hesaplanan aktüel araç geçiş fiyatlarının belirlenmesinde kullanılan döviz kurlarının, Uygulama Sözleşmesi’ndeki tanımlamaya uygun olmadığının tespit edildiği açıklandı. Uygulama Sözleşmesi’nde geçiş fiyatlarının 2 Ocak’ta yayımlanan döviz kuru üzerinden hesaplanmasının öngörüldüğü, bunun bundan evvelki yılın son iş gününün kurunun uygulanması manasına geldiği söz edildi. Birinci yıl da geçiş fiyatlarının 2016 yılının son iş gününe ilişkin döviz kuru üzerinden hesaplandığı kaydedilen raporda, izleyen senelerda bu uygulamaya son verildiği, 2 Ocak gününe ilişkin kurlar üzerinden hesaplama yapılmaya başlandığı tabir edildi. Rapora nazaran, birinci yıldaki uygulama motamot devam etseydi 2020 yılında arabalardan yılın birinci ve ikinci yarısında KDV dahil sırasıyla 31.90 TL ve 41.90 TL geçiş fiyatı alınacaktı. Fakat, geçiş fiyatı sırasıyla 36.40 TL ve 41.80 TL olarak hesaplandı ve bakanlığın isteği doğrultusunda yılın tamamında 36.40 TL’lik geçiş fiyatı uygulandı. Raporda, şöyleki denildi:
“Güncel geçiş fiyatları hesap edilirken Uygulama Sözleşmesi’nin döviz kurlarına ait kararının kusurlu yorumlanması kararı 01.02.2020-30.06.2020 tarihleri ortası devirde tüneli kullanan araba sınıfındaki araçlardan bakılırsavli Şirket tarafınca her bir geçiş için KDV dâhil 4,50 TL (minibüs sınıfı araçlar için 6,80 TL) fazla tahsilat yapılması kararınu doğurmuştur.
2020 yılının belirtilen beş aylık işletme devrinde taraflarca mutabık kalınan ödemeli geçiş yapan araba sayısının 2.873.737 adet ve minibüs sınıfı araç sayısının ise 186.674 adet olduğu dikkate alındığında, şimdiki geçiş fiyatları hesap edilirken döviz kurunun yanılgılı alınması sonucunda belirtilen devir için tünelden fiyatlı geçiş yapan araçlardan KDV hariç toplam 13.130.792,12 TL fazla tahsilat yapılmasına niçiniyet verilmiştir.”
KAMU İŞÇİSİNİN SEYAHAT HARCAMASINI ŞİRKETLER KARŞILADI
Raporda yer alan öteki kimi tespitler de şu biçimde:
- Avrasya Tüneli’nden kaçak geçiş yapan araçlar için işletmeci şirkete 2016 yılından 2020 yılsonuna kadar 26.8 milyon lira ödeme yapıldı. Yap işlet devret ile yapılan öbür köprü ve otoyollarda bu biçimde bir uygulama bulunmadığı açıklandı.
- Kamu İhale Kanunu’nun 21/b unsuru uyarınca doğal afetler, salgın hastalıklar, can yahut mal kaybı tehlikesi üzere durumlarda ihale yapılmaksızın pazarlık yordamıyla mal ve hizmet alımı yapılabiliyor. Fakat, bu koşullar oluşmadığı biçimde 2020 yılında 19.75 milyar lira meblağında üretim işi için pazarlık adabı ihaleye çıkıldı.
- Mal ve hizmet alımı ihalesini kazanan şirketlere ihale ile ilgisi olmadığı biçimde 10’u lüks sınıfında olmak üzere 70 araç, 8 minibüs, 220 masaüstü bilgisayar, 150 dizüstü bilgisayar, 160 tablet, 230 cep telefonu aldırıldı.
- Devlet bakılırsavlilerinin yurt içi ve yurt dışı misyonlarında kanun kapsamında harcırah ödenmesine rağmen, birtakım kamu işçisinin yurt içi ve yurt dışı seyahatlerinde her türlü iaşe, ibate ve ulaşım masraflarının ilgili şirketçe karşılanacağına dair ihale kontratlarına karar konuldu.
- Bayburt – Gümüşhane Havalimanı’nın altyapı işleri 174.7 milyon liraya ihale edildi. İhaleyi üstüne alan firmalar işin tamamını değil yalnızca bir kısmını taşeronlara devredebilirken, kelam konusu şirketin ihale konusu işin tamamını 156.9 milyon lira bedelle taşerona devretmesine bakanlıkça onay verildiği açıklandı.