Sayıştay, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nda epey sayıda mevuzata terslik tespit etti. Yap-işlet-devret (YİD) modeli olan, geçiş garantili Avrasya Tüneli’nde, “hatalı hesap” niçiniyle kamunun yanı sıra yurttaşın da “fazla ödeme” yaptığına dikkat çekildi. Demiryolu çizgisi imal ve mal alım ihalelerinde hiç ilgisi olmamasına rağmen Audi A6, Volvo XC90 üzere “lüks araçlar” talep edildiği ve araçların Bakanlıkta kullanıldığı vurgulandı. Sayıştay’ın Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı kontrol raporunda yer alan tespitler şöyleki:
- Avrasya Tüneli’nden 1.1 milyon kaçak geçişe ait para cezası çabucak hemen ödenmedi. 2016’dan itibaren fiyatı tahsil edilemeyen kaçak geçişler niçiniyle nazaranvli şirkete 26.8 milyon TL garanti ödemesi yapıldı.
- Avrasya Tüneli’nde bakılırsavli şirkete 2020’de ödenen talep garantisi 494.1 milyon TL oldu. Tünel için ocak, şubat-haziran, temmuz-aralık olmak üzere üç başka garanti ödemesine temel geçiş fiyatı belirleniyor. Bu 1. devir için 31.67 TL, 2. devir için 33.70 TL, 3. devir için ise 38.70 TL’ydi. Bu devirler farklı başka dikkate alınarak hesaplanan garanti ödemesi 456.3 milyon TL. Lakin ödeme en değerli olan 3. devir üzerinden hesaplanıyor. Raporda, 3. periyot üzerinden hesaplanan birinci iki devirdeki geçiş sayısının toplam geçişlerin yüzde 42.28’i olduğuna dikkat çekilerek iki hesaplama içinde 37 milyon 850 bin lira fark olduğu tespitine yer verildi. Sayıştay, fiyatın hesaplanmasında döviz kurunun yanlışlı belirlendiği uyarısı da yaptı. Kurun yanlışlı alınması niçiniyle araçlardan KDV hariç toplam 13.1 milyon TL fazla tahsilat yapıldı.
- Sabiha Gökçen metrosunda ek işlerin iş artışı yapılmaksızın istisna kapsamında olması gereken pazarlık yordamıyla ihale edilmesi eleştirildi. Bu kapsamda yüklenici ile 379.9 milyon TL bedelli farklı bir mukavele imzalanmıştı. Raporda daha yüksek fiyatlar ödenerek ilave imalatların yaptırıldığı vurgulandı.
- Kurallar oluşmadığı biçimde “pazarlık usulüyle” yapılan toplam 9 iş için tam 19.7 milyar TL fiyatında mukavele imzalandı. Bu işlerin istisnai olması gereken “pazarlık usulüyle” ihale edilmesinin mümkün olmadığı vurgulandı.
- Üretim işi ve mal alım ihale kontratlarına karar konularak ihale ile hiç ilgisi olmayan gereksinimler karşılandı. Örneğin Mersin-Adana, Bandırma-Bursa demiryolu sınırları, Bursa Kent Hastanesi, İstanbul Yeni Havalimanı metrosu, Gebze-Darıca raylı sistem ihaleleri kapsamında 10’u lüks olmak üzere 70 araç, 220 PC bilgisayar, 150 dizüstü bilgisayar, 160 tablet, 230 cep telefonu (hatlı), 44 LCD televizyon alındı. Mersin-Adana demiryolu sınırı imali işinde 20 araba (5 tanesi lüks segment, Audi A6, Volvo XC90 vs.), 90 masaüstü, 50 dizüstü, 60 tablet, 70 cep telefonu talep edildiği, halbuki bu iş kapsamında denetim teşkilatının genel olarak beş şahıstan oluştuğu, talep edilen araç-gereçlerin işin kapsamının hayli ötesinde olduğu kaydedildi. Raporda araba, araç ve gereçlerin büyük bir kısmının (lüks araçların tamamı) Bakanlık merkez teşkilatınca kullanıldığı açıklandı. Bu uygulamaya mevzuatın müsaade vermediği vurgulandı. Ayrıyeten işin kapsamını aşacak biçimde fazlaca sayıda ve farklı nitelikte işçi istihdam edildiği de açıklandı.
- Harcırah Yasası’na tabi harcamalar imal işi ve mal alımı mukaveleleri üzerinden temin edildi. Örneğin Mersin-Adana demiryolu çizgisi işinde 250 kilometre uzaktan gelen tüm kontrol/kabul işçisinin ulaşım, konaklama, iaşe bedellerinin yüklenici tarafınca karşılanacağı, çalışanın “layıkıyla ağırlanacağı” vurgulandı. Raporda, bu uygulamanın kamu nazaranvlilerince imzalanan Etik Sözleşmesi’ne ve etik davranış prensipleri ile ilgili mevzuata muhalif olduğu vurgulandı.
- Merkez haricindeki vilayetlerde imali yürütülen işlerde yerinde ve daima denetimlik hizmeti verilememesi niçiniyle denetim riski oluştuğuna dikkat çekildi.