Türk-Alman Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Göç Uzmanı Prof. Dr. Murat Erdoğan, dünyanın hiç bir yerinde bu kadar sistemsiz göçmenin bu kadar kısa vakitte bir ülkeye girmediğine dikkat çekti.
Erdoğan, “Afganlar ve sistemsiz göçmenlerle ilgili şu anda hiç bir bilgimiz yok. Yalnızca adamların gelmesi endişelendiriyor. Sistemsiz göç sorunu Suriyelilerden daha vahim bir bahis. Daha güç yönetilecek bir olay” diye konuştu. Mülteci işinin yalnızca maddi değil, güvenlik ve ekonomik riskler bakımından da maliyetli bir husus olduğunu anlatan Prof. Dr. Murat Erdoğan ile son devirlerde Türkiye’nin gündemine oturan göçmen ve mülteci problemini konuştuk.
– Şu anda Türkiye’deki mülteci ve göçmen sayıları nedir?
Şu anda Türkiye’de süreksiz müdafaa statüsü altında 3.7 milyon Suriyeli var. 100 bin Suriyeli ikamet statüsünde. 150-160 bin Suriyeli de vatandaşlığa alındı. Yani Türkiye’de 4 milyon Suriyeliden bahsediyoruz.
Suriyeliler haricinde Türkiye’de sığınmacı, mülteci dediğimiz küme 320 bin civarında. Bunun ortasında 100 bin civarında Afgan var.
Bugünlerde en hayli konuştuğumuz husus ise sistemsiz göçmen dediğimiz küme.
1.5 MİLYON KİŞİ YAKALANDI
– Hangi yolla geliyor sistemsiz göçmenler?
Birinci kategori; ülkenin hududunu müsaadesiz geçiyorsa bunlar yakalandığında sistemsiz göçmen diyoruz. İkinci kategori; örneğin bir Gürcü Türkiye’ye geliyor, üç ay vizesi var. Vizesi bittikten daha sonra gitmiyor onu tespit ettiğimizde, o da sistemsiz göçmen kategorisine giriyor. Türkiye’de 2015’ten bu yana yakalanan sistemsiz göçmen sayısı 1.5 milyon civarında. Bunların ne kadarının geri gönderildiği bilinmiyor. Ayrıyeten çabucak hemen yakalanmamış olanların sayısı konusunda da bir bilgi yok.
Türkiye’ye gelen sistemsiz göçmenlerin yüzde 80’i hududu geçerek geliyor. Bunların büyük kısmının yaklaşık 500 bini Afganlardan oluşuyor. Türkiye’de 2019’da yakalanan Afgan sayısı 201 bini aşmıştı. Pandemiden dolayı bu sayı 2020’de 50 bin civarına düştü. 2021’de Afganların tekrar Türkiye’ye girişi hızlandı ve o gördüğümüz panik ortamı başladı.
HUDUT GÜVENLİĞİ SAĞLANMALI
– Daha evvelki konuşmamızda Suriyelilerden değil fakat Afganların gelişinden korkalım demiştiniz. Ne tıp riskler görüyorsunuz?
Suriyelilerin birkaç avantajı var; savaştan kaçtılar ve bunun toplumda bir karşılığı var. Suriyeliler, Türkiye’ye aileleriyle geldiler, bayanları da çocukları da görüyoruz. Suriyeliler, Türkiye’de 10 yılda fazlaca önemli kriminal olaylara yol açmadılar, çalışıyorlar ve kendi ayakları üzerinde duruyorlar.
KISA VADEDE TAHLİL GÜÇ
– Sistemsiz göçmen göçünün önüne nasıl geçilecek?
Global, bölgesel ve kendi ülkemiz açısından bakmamız lazım. Global olarak önemli bir sorun yaşanıyor. Dünyanın her tarafı istikrarsız diktatöryel sistem ve bunun ürettiği mülteciler her geçen gün artıyor. Bizim hudut ülkelerle sorun olduğu için karşı taraf göçe göz yumuyor. Sonu iki taraftan denetim etmek gerekiyor. Biz İran ile bir geri kabul mutabakatı imzalamaya çalışıyoruz, fakat İran yanaşmıyor.
Sistemsiz göçü kısa vadede engellemek kolay gözükmüyor. Hudut duvarları yapmaya çalışıyoruz, o bile yetmiyor. İki taraftan akını engellemedikçe kolay değil. Haydi diyelim ki herkes duvar ördü. Pekala, bu biçimde hakikaten zulüm gorenler ne olacak? İşin bir bu tarafını unutmamak lazım. Sonu kapattık, her şey bitti demek de farklı bir vicdansızlık olabilir.
Sistemsiz göçmenlerle gerçek mültecileri ayırt edecek sistemleri kurmak gerekiyor.
İSTEKLİ GERİ DÖNÜŞ İMKÂNSIZ
– Siyasalların mülteci göçüne bakışını nasıl görüyorsunuz?
Dünyanın hiç bir yerinde bu kadar sistemsiz göçmen, bu kadar kısa vakitte bir ülkeye girmiyor. Türk toplumu bugüne kadar düzgün bir dayanıklılık gösterdi. Siyasetçiler de bu mevzuyu fazlaca fazla suiistimal etmediler. Lakin son devirlerde bu sorunun siyasi estrümana dönüştüğü izler görmeye başladık. Burada bir siyasi mana olduğu muhakkak. Herkes bu manadan hisse kapmaya çalışıyor. Bu gitgide daha makus daha sert bir telaffuz haline dönüşüyor.
Geçen yıla, evvelki yıla kadar Türkiye’de mülteciler, Suriyeliler siyasetin konusu olmadı. Şu anda romantik bir durum var. Hükümet diyor ki Esad giderse bu sorunu çözeceğim. Muhalefet de diyor ki Esad’la barışırsak bu sorunu çözeceğiz. Ben de diyorum ki ortadan 10 yıl geçti, Türkiye’de Suriyelilerle ilgili bir sosyoloji oluştu. Bu saatten daha sonra Suriye’de ne olup bittiği Türkiye’deki Suriyelileri neredeyse ilgilendirmiyor. Artık onlar burada ömürlerini oluşturdular. 650 bin bebek doğdu burada. 770 bin çocuk okula gidiyor. 1 milyonun üzerinde Suriyeli Türkiye’de çalışıyor. Bu insanların kalkıp haydi biz gidiyoruz demeleri mümkün değil. Göçün fıtratında kalıcılık var. Bu saatten daha sonra istekli geri dönüş imkânsıza yakın. Politikler 4 milyon insanı da toplayıp zorla göndereceğim diyorsa bunun gerçekçi olmadığını düşünüyorum.
İktidarın da muhalefetin de gerçekle yüzleşmesi lazım. Türkiye’deki Suriyelilerin kalıcılığı ne yazık ki bir gerçek. Bundan kaçamazsınız. Artık kalacaklarına dair siyasetler üretmek gerekiyor. Ancak ne yazık ki bunun epey uzağındayız. Bu siyasetleri geliştirmediğimiz takdirde Türkiye’de ırkçılığı, sorunları daha üste taşıyacağız. Kendi huzurumuz, geleceğimiz için Suriyeliler konusunu daha itidalli halde ele almamız gerekiyor.
AKIN AKIN GELİŞLERİ DERT YARATIYOR
– Son periyotlarda göçmenlere dönük önemli bir kutuplaştırıcı lisan de var. Niçin bu noktaya gelindi?
Dünyanın bütün ülkeleri bu kadar sistemsiz göç, mülteci gördüğünde ürker ve isyanlar ortaya çıkar. Şu anda insanların paniklemesi çok anlaşılabilir bir durum. Türkiye’ye gelen Suriyelilerin bir öne sürülen sebebi vardı. Ülkede savaş var, savaştan kaçıp geliyorlar. Lakin işin içine Afganlar ve başkaları girdiğinde toplumda şu yargı oluştu: Biz hudutlarımızı denetim edemiyoruz, burası yol geçen hanı oldu, akın akın beşerler buraya atak ediyor. İnsanları huzursuz eden bu oldu. Ne yazık ki son 10 yılda Suriyelilerle ilgili toplumun ortaya koyduğu dayanışma ve olumlu bakış açısı, Afganların sistemsiz göçü niçiniyle tahrip oldu.
AFGAN GÖÇÜ, SURİYELİLERİN BAŞINA PATLADI
– Türkiye’deki mültecilerin ne cins şikâyetleri, rahatsızlıkları var?
Suriyeliler bu son gelişmelerden epey huzursuz. Afganlarla ilgili gelişmeler, Suriyelilerin başına patlamış durumda. Afganlar sistemsiz göçmen ve toplumda burası yol geçen hanına döndü algısı, Suriyelileri güç durumda bıraktı.
– Mültecilerin Türkiye’ye maliyeti ne kadar?
Bunu hesaplayabilmek epeyce sıkıntı. Mülteci işi yalnızca maddi değil, güvenlik ve ekonomik riskler bakımından da maliyetli bir şey. Dünyanın tüm ülkeleri göçmen alalım diyor lakin mülteci almayalım diyor. Geçen yıl AB, 2 milyon göçmen, 25 bin mülteci aldı. Mülteciden herkes kaçıyor. Bunu güzel düşünmek, âlâ anlamak gerekiyor, zira önbakılırsamiyorsunuz, kim olduğunu bilmiyorsunuz, planlama yapamıyorsunuz. AB, artık Türkiye’ye 3 milyar Avro daha para verecekmiş. Diyelim ki Türkiye onlara 50 milyar Avro önersin, karşılığında da Türkiye’den 1 milyon daha mülteci alın dese hiç bir AB ülkesi bunu kabul etmez. İş yalnızca para değil. Paranız olsa dahi sistemsiz göçmenden uzak duruyorsunuz. Sistemsiz göçten başımıza ne geleceğini bilmiyoruz. İnsanların tedirginliği de bundan kaynaklanıyor.
yatırım tavsiyesi içermez
Erdoğan, “Afganlar ve sistemsiz göçmenlerle ilgili şu anda hiç bir bilgimiz yok. Yalnızca adamların gelmesi endişelendiriyor. Sistemsiz göç sorunu Suriyelilerden daha vahim bir bahis. Daha güç yönetilecek bir olay” diye konuştu. Mülteci işinin yalnızca maddi değil, güvenlik ve ekonomik riskler bakımından da maliyetli bir husus olduğunu anlatan Prof. Dr. Murat Erdoğan ile son devirlerde Türkiye’nin gündemine oturan göçmen ve mülteci problemini konuştuk.
– Şu anda Türkiye’deki mülteci ve göçmen sayıları nedir?
Şu anda Türkiye’de süreksiz müdafaa statüsü altında 3.7 milyon Suriyeli var. 100 bin Suriyeli ikamet statüsünde. 150-160 bin Suriyeli de vatandaşlığa alındı. Yani Türkiye’de 4 milyon Suriyeliden bahsediyoruz.
Suriyeliler haricinde Türkiye’de sığınmacı, mülteci dediğimiz küme 320 bin civarında. Bunun ortasında 100 bin civarında Afgan var.
Bugünlerde en hayli konuştuğumuz husus ise sistemsiz göçmen dediğimiz küme.
1.5 MİLYON KİŞİ YAKALANDI
– Hangi yolla geliyor sistemsiz göçmenler?
Birinci kategori; ülkenin hududunu müsaadesiz geçiyorsa bunlar yakalandığında sistemsiz göçmen diyoruz. İkinci kategori; örneğin bir Gürcü Türkiye’ye geliyor, üç ay vizesi var. Vizesi bittikten daha sonra gitmiyor onu tespit ettiğimizde, o da sistemsiz göçmen kategorisine giriyor. Türkiye’de 2015’ten bu yana yakalanan sistemsiz göçmen sayısı 1.5 milyon civarında. Bunların ne kadarının geri gönderildiği bilinmiyor. Ayrıyeten çabucak hemen yakalanmamış olanların sayısı konusunda da bir bilgi yok.
Türkiye’ye gelen sistemsiz göçmenlerin yüzde 80’i hududu geçerek geliyor. Bunların büyük kısmının yaklaşık 500 bini Afganlardan oluşuyor. Türkiye’de 2019’da yakalanan Afgan sayısı 201 bini aşmıştı. Pandemiden dolayı bu sayı 2020’de 50 bin civarına düştü. 2021’de Afganların tekrar Türkiye’ye girişi hızlandı ve o gördüğümüz panik ortamı başladı.
HUDUT GÜVENLİĞİ SAĞLANMALI
– Daha evvelki konuşmamızda Suriyelilerden değil fakat Afganların gelişinden korkalım demiştiniz. Ne tıp riskler görüyorsunuz?
Suriyelilerin birkaç avantajı var; savaştan kaçtılar ve bunun toplumda bir karşılığı var. Suriyeliler, Türkiye’ye aileleriyle geldiler, bayanları da çocukları da görüyoruz. Suriyeliler, Türkiye’de 10 yılda fazlaca önemli kriminal olaylara yol açmadılar, çalışıyorlar ve kendi ayakları üzerinde duruyorlar.
KISA VADEDE TAHLİL GÜÇ
– Sistemsiz göçmen göçünün önüne nasıl geçilecek?
Global, bölgesel ve kendi ülkemiz açısından bakmamız lazım. Global olarak önemli bir sorun yaşanıyor. Dünyanın her tarafı istikrarsız diktatöryel sistem ve bunun ürettiği mülteciler her geçen gün artıyor. Bizim hudut ülkelerle sorun olduğu için karşı taraf göçe göz yumuyor. Sonu iki taraftan denetim etmek gerekiyor. Biz İran ile bir geri kabul mutabakatı imzalamaya çalışıyoruz, fakat İran yanaşmıyor.
Sistemsiz göçü kısa vadede engellemek kolay gözükmüyor. Hudut duvarları yapmaya çalışıyoruz, o bile yetmiyor. İki taraftan akını engellemedikçe kolay değil. Haydi diyelim ki herkes duvar ördü. Pekala, bu biçimde hakikaten zulüm gorenler ne olacak? İşin bir bu tarafını unutmamak lazım. Sonu kapattık, her şey bitti demek de farklı bir vicdansızlık olabilir.
Sistemsiz göçmenlerle gerçek mültecileri ayırt edecek sistemleri kurmak gerekiyor.
İSTEKLİ GERİ DÖNÜŞ İMKÂNSIZ
– Siyasalların mülteci göçüne bakışını nasıl görüyorsunuz?
Dünyanın hiç bir yerinde bu kadar sistemsiz göçmen, bu kadar kısa vakitte bir ülkeye girmiyor. Türk toplumu bugüne kadar düzgün bir dayanıklılık gösterdi. Siyasetçiler de bu mevzuyu fazlaca fazla suiistimal etmediler. Lakin son devirlerde bu sorunun siyasi estrümana dönüştüğü izler görmeye başladık. Burada bir siyasi mana olduğu muhakkak. Herkes bu manadan hisse kapmaya çalışıyor. Bu gitgide daha makus daha sert bir telaffuz haline dönüşüyor.
Geçen yıla, evvelki yıla kadar Türkiye’de mülteciler, Suriyeliler siyasetin konusu olmadı. Şu anda romantik bir durum var. Hükümet diyor ki Esad giderse bu sorunu çözeceğim. Muhalefet de diyor ki Esad’la barışırsak bu sorunu çözeceğiz. Ben de diyorum ki ortadan 10 yıl geçti, Türkiye’de Suriyelilerle ilgili bir sosyoloji oluştu. Bu saatten daha sonra Suriye’de ne olup bittiği Türkiye’deki Suriyelileri neredeyse ilgilendirmiyor. Artık onlar burada ömürlerini oluşturdular. 650 bin bebek doğdu burada. 770 bin çocuk okula gidiyor. 1 milyonun üzerinde Suriyeli Türkiye’de çalışıyor. Bu insanların kalkıp haydi biz gidiyoruz demeleri mümkün değil. Göçün fıtratında kalıcılık var. Bu saatten daha sonra istekli geri dönüş imkânsıza yakın. Politikler 4 milyon insanı da toplayıp zorla göndereceğim diyorsa bunun gerçekçi olmadığını düşünüyorum.
İktidarın da muhalefetin de gerçekle yüzleşmesi lazım. Türkiye’deki Suriyelilerin kalıcılığı ne yazık ki bir gerçek. Bundan kaçamazsınız. Artık kalacaklarına dair siyasetler üretmek gerekiyor. Ancak ne yazık ki bunun epey uzağındayız. Bu siyasetleri geliştirmediğimiz takdirde Türkiye’de ırkçılığı, sorunları daha üste taşıyacağız. Kendi huzurumuz, geleceğimiz için Suriyeliler konusunu daha itidalli halde ele almamız gerekiyor.
AKIN AKIN GELİŞLERİ DERT YARATIYOR
– Son periyotlarda göçmenlere dönük önemli bir kutuplaştırıcı lisan de var. Niçin bu noktaya gelindi?
Dünyanın bütün ülkeleri bu kadar sistemsiz göç, mülteci gördüğünde ürker ve isyanlar ortaya çıkar. Şu anda insanların paniklemesi çok anlaşılabilir bir durum. Türkiye’ye gelen Suriyelilerin bir öne sürülen sebebi vardı. Ülkede savaş var, savaştan kaçıp geliyorlar. Lakin işin içine Afganlar ve başkaları girdiğinde toplumda şu yargı oluştu: Biz hudutlarımızı denetim edemiyoruz, burası yol geçen hanı oldu, akın akın beşerler buraya atak ediyor. İnsanları huzursuz eden bu oldu. Ne yazık ki son 10 yılda Suriyelilerle ilgili toplumun ortaya koyduğu dayanışma ve olumlu bakış açısı, Afganların sistemsiz göçü niçiniyle tahrip oldu.
AFGAN GÖÇÜ, SURİYELİLERİN BAŞINA PATLADI
– Türkiye’deki mültecilerin ne cins şikâyetleri, rahatsızlıkları var?
Suriyeliler bu son gelişmelerden epey huzursuz. Afganlarla ilgili gelişmeler, Suriyelilerin başına patlamış durumda. Afganlar sistemsiz göçmen ve toplumda burası yol geçen hanına döndü algısı, Suriyelileri güç durumda bıraktı.
– Mültecilerin Türkiye’ye maliyeti ne kadar?
Bunu hesaplayabilmek epeyce sıkıntı. Mülteci işi yalnızca maddi değil, güvenlik ve ekonomik riskler bakımından da maliyetli bir şey. Dünyanın tüm ülkeleri göçmen alalım diyor lakin mülteci almayalım diyor. Geçen yıl AB, 2 milyon göçmen, 25 bin mülteci aldı. Mülteciden herkes kaçıyor. Bunu güzel düşünmek, âlâ anlamak gerekiyor, zira önbakılırsamiyorsunuz, kim olduğunu bilmiyorsunuz, planlama yapamıyorsunuz. AB, artık Türkiye’ye 3 milyar Avro daha para verecekmiş. Diyelim ki Türkiye onlara 50 milyar Avro önersin, karşılığında da Türkiye’den 1 milyon daha mülteci alın dese hiç bir AB ülkesi bunu kabul etmez. İş yalnızca para değil. Paranız olsa dahi sistemsiz göçmenden uzak duruyorsunuz. Sistemsiz göçten başımıza ne geleceğini bilmiyoruz. İnsanların tedirginliği de bundan kaynaklanıyor.
yatırım tavsiyesi içermez