Koç Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Kısmından Prof. Dr. Kamil Yılmaz, kur muhafazalı mevduat (KKM) sisteminin gelecek bir-iki yıl ortasında bile sürdürülmesinin mümkün olmadığına dikkat çekerek “Her ay devlet kasasından bir 18 Mart Köprüsü yapacak kaynak KKM mevduat sahiplerine aktarılacak” dedi.
Ultra gevşek para siyasetinin uygulanmasına devam edilmesi durumunda yıl sonunda dolar/TL kurunun Aralık 2021’de gördüğü en yüksek düzey olan 18’in de üzerine çıkabileceği konusunda uyaran Prof. Dr. Kamil Yılmaz ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk.
– Piyasa faiziyle Merkez Bankası faizi içindeki bağın kopmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Eylül 2021’den bu yana uygulanan para siyasetinin ülke gerçekleriyle hiç bir münasebeti bulunmuyor. misyonu fiyat istikrarını sağlamak olan Merkez Bankası, yüzde 20’ye yaklaşan bir enflasyona karşın enflasyon hedeflemesi temelli para siyaseti uygulamasını eylülden itibaren bir kenara bıraktı. Para siyaseti faizini eylülden başlayarak art geriye dört görüşmede yüzde 19’dan yüzde 14’e indirdi. Para siyasetinin ülke gerçeklerinden kopmasıyla o gerçeklerle her gün yüzleşen piyasalar Merkez Bankası’nın siyaset faizini dikkate almamaya başladı. Ukrayna’nın Rusya tarafınca işgalinin ortaya çıkardığı belirsizlik ortamında kurların yükselmesi Merkez’in faiz indirimine devam etmesini engelledi.
– niye bu krize göz yumuldu?
Bu krizin yaratılmasının tek sebebi var. O da ülkenin en üst seviyedeki siyasi otoritesinin uzmanı olmadığı bir mevzuda karar alma yetkisini kendisinde görmesi ve danışmanlarının kendisini ikna edememesi. Artık hükümete düşen nazaranv, yanlışta ısrar etmek değil, ultra gevşek para siyasetinden vazgeçmektir.
YATIRIM GELMEZ
– Türkiye’nin uyguladığı modeli nasıl değerlendiriyorsunuz, bu biçimde bir ortamda yatırım gelir mi?
Ne yazık ki ortada uygulanan bir model yok. Evvel Kore modeliydi; daha sonra, Çin modeli oldu. En sonunda da halis muhlis Türk olan yeni iktisat modeli (YEM) olarak lanse edildi. Bahsedilen modeli açıklayan eli yüzü düzgün resmi ya da gayri resmi bir rapor görmedim ben bugüne kadar.
Ultra gevşek para siyasetiyle yaratılan yüksek belirsizlik ortamında bırakın uzun vadeli direkt gerçek dal yatırımlarını, sıcak para olarak bilinen kısa vadeli portfolyo yatırımlarının bile gelmesi mümkün gözükmüyor.
KAMU BORÇ STOKU HIZLANIYOR
– Türkiye’nin önündeki riskler neler, tahlil için ne önerirsiniz?
Şu anda Türkiye iktisadının önünde duran en büyük risk, ultra gevşek para siyasetine devam edilmesidir. Bu siyaset bu yıl kamu bütçe açığını artırmakla kalmayacak; halihazırda yüzde 40’ın üzerinde olan kamu borç stokunun 2022’de süratli bir biçimde yüzde 50’lere yaklaşması ve sürdürülemez hale gelmesi mümkünlük dahilindedir.
2023’e hakikat giderken yaşanabilecek bir mali ya da ekonomik krize yol açmamak için Merkez Bankası’nın bir an evvel savaş ya da yaptırımların tesirlerini mazeret ederek siyaset faizinde art geriye dört ay, her ay yüzde beş puan ya da üstünde olmak üzere, artışa gitmesi gerekiyor. Bundan daha sonra faiz artırsa da artırmasa da bütün ikazlara karşın izlediği yanlış siyaset kararında enflasyonu yüzde 55’e çıkaran bir hükümetin bir daha sonraki seçimi kazanması için mucizelere gereksinimi olduğunu düşünüyorum.
EN ÇOK FAKİRLER ETKİLENECEK
– Tüketici enflasyonu yüzde 55’e dayandı. Üretici enflasyonu üç haneyi aştı. Enflasyonla ilgili öngörünüz ne?
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali süratli bir biçimde çözümlenmeyecek üzere gözüküyor. Yılsonu tüketici enflasyonunun yüzde 60’ın biraz üzerinde gerçekleşmesini bekliyorum. Savaşın yılın büyük bir kısmında devam etmesi durumunda hem emtia birebir vakitte döviz piyasalarının durulmasını beklemiyorum. Bu durumda KKM kalkanının yetersiz kalmasını ve TL’den kaçışın devam etmesini beklerim. Bir de buna maaş ve fiyat artırımlarının altı ayda bir yapılmasını eklediğimizde yılsonu TÜFE enflasyonunun üç haneli sayılara yaklaşma ihtimali çok artıyor.
– Yurttaşı nasıl günler bekliyor?
Ülke olarak sıkıntı günlerden geçiyoruz. Uygulanan bu ultra gevşek para siyasetinin kararında TL’nin süratle paha kaybetmesi hepimizin daha da fakirleşmesine yol açtı. Bu siyasetlerden en epey etkilenenler fakir aileler ve maaş ve fiyat artırımını lakin yılda bir ya da altı ayda bir bakılırsabilen sabit gelirli aileler. Bu siyasetlerde ısrar edilmesi halinde hepimizi daha da büyük zorluklar bekliyor: Yüksek enflasyonun üç haneye çıkması, kamu borcunun sürdürülemez hale gelmesi ve onun tetikleyeceği bir krizin yol açacağı ekonomik daralma ve halihazırda yüzde 11.4 ile çok yüksek olan işsizlik oranının birkaç puan artması.
HER AY BİR KÖPRÜ PARASI ÖDENECEK
– KKM uzun vadeli sürdürülebilir mi, Hazine’ye yükü ne kadar olur?
Bırakın uzun vadeyi kur muhafazalı mevduatın orta vadede, yani önümüzdeki bir-iki yıl ortasında bile sürdürülmesi mümkün değil.
2022’nin tamamı dikkate alındığında KKM’nin kamuya maliyeti yüzlerce milyar TL’yi bulabilir. Birinci hafta açılan KKM hesaplarına devletin ek olarak yapacağı ödemenin 13 milyar TL’yi bulması bekleniyor. Bakan Nebati’nin vaktinde yaptığı açıklamalardan 23-30 Aralık içindeki altı işgününde yaklaşık 70 milyar TL’lik bir KKM hesabı açıldığını biliyoruz. O hafta ortalama 12 TL civarında olan dolar kurunun üç ay daha sonra bugün 14.8 civarında olduğunu dikkate alırsak KKM hesaplarının üç aylık getirisini yüzde 23 buluruz. Bankanın ödeyeceği yüzde 4 faiz oranını çıkardığımızda, kamu bütçesinden ödenecek getiri yüzde 19 olacaktır. 70 milyar TL’nin yüzde 19’u ise 13 milyar TL ediyor. Yani birinci hafta açılan KKM hesap sahiplerine devlet kasasından yaklaşık olarak 13 milyar TL’lik bir ödeme yapılacağını iddia ediyoruz. Birinci haftayı baz alırsak açılan KKM hesaplarının vadesi geldiğinde devlet tarafınca her ay yaklaşık 45-50 milyar TL ortası bir ödeme yapılacağını söyleyebiliriz. Bu da 3 milyar Avro’ya mal olduğu bildirilen 18 Mart Köprüsü’nün inşaatının maliyetine yakındır. Yani her ay devlet kasasından bir 18 Mart Köprüsü’nü yapacak kaynak KKM mevduat sahiplerine aktarılacaktır. Bu küçük hesap KKM’nin yükünün hükümetin umduğundan epey daha yüksek olabileceğini göstermekte.
KKM’nin değerli bir kısmının kura bağlı ek getirisinin Merkez Bankası tarafınca ödeneceği, o yüzden Hazine’ye yük olacak kısmın daha az olacağı söylenebilir. Merkez Bankası’nın yapacağı ödemeler para tabanı ve arzının daha süratli genişlemesine yol açacağı için enflasyon ve kuru artırıcı istikamette tesir yapacağını dikkate almamız gerekir.
DOLAR 18 LİRAYI AŞABİLİR
– 2022’de işsizlik, büyüme, kur ve faiz ile ilgili öngörüleriniz neler?
Bu belirsizlik ortamında şartsız bir öngörüde bulunmak mümkün değil. Ultra gevşek para siyaseti uygulamasına devam edilirken Ukrayna’da kısa vadede ateşkes sağlanması durumunda yıl sonunda dolar/TL kurunun 20 Aralık 2021’de gördüğü 18 düzeyi biraz üzerinde yılı tamamlamasını bekliyorum. Savaşın devam etmesi, bölgesel ve global çapta ekonomileri etkilemesi durumunda dolar/TL kurunun daha da üstlere çıkması mümkün.
– Rusya Ukrayna savaşı Türkiye’nin iktisat ile ilgili gayelerini nasıl etkileyecek?
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin global güç, metal ve ziraî emtia fiyatlarında yol açtığı artış niçiniyle enflasyonu üst çekmesi kaçınılmaz. Öte yandan, Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımlar niçiniyle Türkiye’nin turizm, taahhüt hizmetleri, sanayi ve ziraî eser ihracat gelirleri düşecektir. Gelir tarafındaki kaybın toplam 20 milyar doları bulması mümkün.
Fiyatlardaki artışın da güç ve ziraî eser ithalatımızda 15-20 milyar doları bulacak bir artışa niye olması kelam konusu. 2022 başında cari fazla vermesi beklenen Türkiye’nin savaş niçiniyle 30 milyar doların üzerinde gerçekleşecek bir cari açık vermesinden bahsediyoruz. İhracattaki yavaşlama büyümeyi aşağıya çekecektir. Bu durumda, Türkiye’nin 2022’de yüzde 3 büyümeyi sağlaması bile muvaffakiyet olarak addedilebilir
yatırım tavsiyesi içermez
Ultra gevşek para siyasetinin uygulanmasına devam edilmesi durumunda yıl sonunda dolar/TL kurunun Aralık 2021’de gördüğü en yüksek düzey olan 18’in de üzerine çıkabileceği konusunda uyaran Prof. Dr. Kamil Yılmaz ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk.
– Piyasa faiziyle Merkez Bankası faizi içindeki bağın kopmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Eylül 2021’den bu yana uygulanan para siyasetinin ülke gerçekleriyle hiç bir münasebeti bulunmuyor. misyonu fiyat istikrarını sağlamak olan Merkez Bankası, yüzde 20’ye yaklaşan bir enflasyona karşın enflasyon hedeflemesi temelli para siyaseti uygulamasını eylülden itibaren bir kenara bıraktı. Para siyaseti faizini eylülden başlayarak art geriye dört görüşmede yüzde 19’dan yüzde 14’e indirdi. Para siyasetinin ülke gerçeklerinden kopmasıyla o gerçeklerle her gün yüzleşen piyasalar Merkez Bankası’nın siyaset faizini dikkate almamaya başladı. Ukrayna’nın Rusya tarafınca işgalinin ortaya çıkardığı belirsizlik ortamında kurların yükselmesi Merkez’in faiz indirimine devam etmesini engelledi.
– niye bu krize göz yumuldu?
Bu krizin yaratılmasının tek sebebi var. O da ülkenin en üst seviyedeki siyasi otoritesinin uzmanı olmadığı bir mevzuda karar alma yetkisini kendisinde görmesi ve danışmanlarının kendisini ikna edememesi. Artık hükümete düşen nazaranv, yanlışta ısrar etmek değil, ultra gevşek para siyasetinden vazgeçmektir.
YATIRIM GELMEZ
– Türkiye’nin uyguladığı modeli nasıl değerlendiriyorsunuz, bu biçimde bir ortamda yatırım gelir mi?
Ne yazık ki ortada uygulanan bir model yok. Evvel Kore modeliydi; daha sonra, Çin modeli oldu. En sonunda da halis muhlis Türk olan yeni iktisat modeli (YEM) olarak lanse edildi. Bahsedilen modeli açıklayan eli yüzü düzgün resmi ya da gayri resmi bir rapor görmedim ben bugüne kadar.
Ultra gevşek para siyasetiyle yaratılan yüksek belirsizlik ortamında bırakın uzun vadeli direkt gerçek dal yatırımlarını, sıcak para olarak bilinen kısa vadeli portfolyo yatırımlarının bile gelmesi mümkün gözükmüyor.
KAMU BORÇ STOKU HIZLANIYOR
– Türkiye’nin önündeki riskler neler, tahlil için ne önerirsiniz?
Şu anda Türkiye iktisadının önünde duran en büyük risk, ultra gevşek para siyasetine devam edilmesidir. Bu siyaset bu yıl kamu bütçe açığını artırmakla kalmayacak; halihazırda yüzde 40’ın üzerinde olan kamu borç stokunun 2022’de süratli bir biçimde yüzde 50’lere yaklaşması ve sürdürülemez hale gelmesi mümkünlük dahilindedir.
2023’e hakikat giderken yaşanabilecek bir mali ya da ekonomik krize yol açmamak için Merkez Bankası’nın bir an evvel savaş ya da yaptırımların tesirlerini mazeret ederek siyaset faizinde art geriye dört ay, her ay yüzde beş puan ya da üstünde olmak üzere, artışa gitmesi gerekiyor. Bundan daha sonra faiz artırsa da artırmasa da bütün ikazlara karşın izlediği yanlış siyaset kararında enflasyonu yüzde 55’e çıkaran bir hükümetin bir daha sonraki seçimi kazanması için mucizelere gereksinimi olduğunu düşünüyorum.
EN ÇOK FAKİRLER ETKİLENECEK
– Tüketici enflasyonu yüzde 55’e dayandı. Üretici enflasyonu üç haneyi aştı. Enflasyonla ilgili öngörünüz ne?
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali süratli bir biçimde çözümlenmeyecek üzere gözüküyor. Yılsonu tüketici enflasyonunun yüzde 60’ın biraz üzerinde gerçekleşmesini bekliyorum. Savaşın yılın büyük bir kısmında devam etmesi durumunda hem emtia birebir vakitte döviz piyasalarının durulmasını beklemiyorum. Bu durumda KKM kalkanının yetersiz kalmasını ve TL’den kaçışın devam etmesini beklerim. Bir de buna maaş ve fiyat artırımlarının altı ayda bir yapılmasını eklediğimizde yılsonu TÜFE enflasyonunun üç haneli sayılara yaklaşma ihtimali çok artıyor.
– Yurttaşı nasıl günler bekliyor?
Ülke olarak sıkıntı günlerden geçiyoruz. Uygulanan bu ultra gevşek para siyasetinin kararında TL’nin süratle paha kaybetmesi hepimizin daha da fakirleşmesine yol açtı. Bu siyasetlerden en epey etkilenenler fakir aileler ve maaş ve fiyat artırımını lakin yılda bir ya da altı ayda bir bakılırsabilen sabit gelirli aileler. Bu siyasetlerde ısrar edilmesi halinde hepimizi daha da büyük zorluklar bekliyor: Yüksek enflasyonun üç haneye çıkması, kamu borcunun sürdürülemez hale gelmesi ve onun tetikleyeceği bir krizin yol açacağı ekonomik daralma ve halihazırda yüzde 11.4 ile çok yüksek olan işsizlik oranının birkaç puan artması.
HER AY BİR KÖPRÜ PARASI ÖDENECEK
– KKM uzun vadeli sürdürülebilir mi, Hazine’ye yükü ne kadar olur?
Bırakın uzun vadeyi kur muhafazalı mevduatın orta vadede, yani önümüzdeki bir-iki yıl ortasında bile sürdürülmesi mümkün değil.
2022’nin tamamı dikkate alındığında KKM’nin kamuya maliyeti yüzlerce milyar TL’yi bulabilir. Birinci hafta açılan KKM hesaplarına devletin ek olarak yapacağı ödemenin 13 milyar TL’yi bulması bekleniyor. Bakan Nebati’nin vaktinde yaptığı açıklamalardan 23-30 Aralık içindeki altı işgününde yaklaşık 70 milyar TL’lik bir KKM hesabı açıldığını biliyoruz. O hafta ortalama 12 TL civarında olan dolar kurunun üç ay daha sonra bugün 14.8 civarında olduğunu dikkate alırsak KKM hesaplarının üç aylık getirisini yüzde 23 buluruz. Bankanın ödeyeceği yüzde 4 faiz oranını çıkardığımızda, kamu bütçesinden ödenecek getiri yüzde 19 olacaktır. 70 milyar TL’nin yüzde 19’u ise 13 milyar TL ediyor. Yani birinci hafta açılan KKM hesap sahiplerine devlet kasasından yaklaşık olarak 13 milyar TL’lik bir ödeme yapılacağını iddia ediyoruz. Birinci haftayı baz alırsak açılan KKM hesaplarının vadesi geldiğinde devlet tarafınca her ay yaklaşık 45-50 milyar TL ortası bir ödeme yapılacağını söyleyebiliriz. Bu da 3 milyar Avro’ya mal olduğu bildirilen 18 Mart Köprüsü’nün inşaatının maliyetine yakındır. Yani her ay devlet kasasından bir 18 Mart Köprüsü’nü yapacak kaynak KKM mevduat sahiplerine aktarılacaktır. Bu küçük hesap KKM’nin yükünün hükümetin umduğundan epey daha yüksek olabileceğini göstermekte.
KKM’nin değerli bir kısmının kura bağlı ek getirisinin Merkez Bankası tarafınca ödeneceği, o yüzden Hazine’ye yük olacak kısmın daha az olacağı söylenebilir. Merkez Bankası’nın yapacağı ödemeler para tabanı ve arzının daha süratli genişlemesine yol açacağı için enflasyon ve kuru artırıcı istikamette tesir yapacağını dikkate almamız gerekir.
DOLAR 18 LİRAYI AŞABİLİR
– 2022’de işsizlik, büyüme, kur ve faiz ile ilgili öngörüleriniz neler?
Bu belirsizlik ortamında şartsız bir öngörüde bulunmak mümkün değil. Ultra gevşek para siyaseti uygulamasına devam edilirken Ukrayna’da kısa vadede ateşkes sağlanması durumunda yıl sonunda dolar/TL kurunun 20 Aralık 2021’de gördüğü 18 düzeyi biraz üzerinde yılı tamamlamasını bekliyorum. Savaşın devam etmesi, bölgesel ve global çapta ekonomileri etkilemesi durumunda dolar/TL kurunun daha da üstlere çıkması mümkün.
– Rusya Ukrayna savaşı Türkiye’nin iktisat ile ilgili gayelerini nasıl etkileyecek?
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin global güç, metal ve ziraî emtia fiyatlarında yol açtığı artış niçiniyle enflasyonu üst çekmesi kaçınılmaz. Öte yandan, Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımlar niçiniyle Türkiye’nin turizm, taahhüt hizmetleri, sanayi ve ziraî eser ihracat gelirleri düşecektir. Gelir tarafındaki kaybın toplam 20 milyar doları bulması mümkün.
Fiyatlardaki artışın da güç ve ziraî eser ithalatımızda 15-20 milyar doları bulacak bir artışa niye olması kelam konusu. 2022 başında cari fazla vermesi beklenen Türkiye’nin savaş niçiniyle 30 milyar doların üzerinde gerçekleşecek bir cari açık vermesinden bahsediyoruz. İhracattaki yavaşlama büyümeyi aşağıya çekecektir. Bu durumda, Türkiye’nin 2022’de yüzde 3 büyümeyi sağlaması bile muvaffakiyet olarak addedilebilir
yatırım tavsiyesi içermez