Ordu’da CHP İktisat Masası’nın düzenlediği görüşmede konuşan Parti Sözcüsü Faik Öztrak, hükümetin para siyasetini eleştirerek “Döviz kurumuz son Merkez Bankası lideri değişikliğinden bu yana bütün kendine benzeyen ülkelerden epey daha fazla. Bu devlet krizinin faturası başta iş alemimiz olmak üzere hepimize çıkıyor” yansısını gösterdi.
“Türkiye demografik fırsat penceresini yitiriyor. Borç yükü 2002 düzeyini de geçti” diyen Öztrak, “Elinizde faizden öbür araç yok. Vatandaşlar için cehennem oluyor” fikrini lisana getirdi.
Öztrak, açıklamasında şunları kaydetti:
“TÜRKİYE 2023 AMACINDAN UZAKLAŞTI”
Ordu, ziyaret ettiğimiz 25. vilayet ordu. İlçelerle birlikte ziyaret ettiğimiz yerleşim yeri sayısı 55’i aşıyor. Alandayız. İktisada baktığımız vakit, Türkiye rotasından çıkmış vaziyette. Türkiye’nin ilan edilen resmi 2023 amaçları vardı. Türkiye’nin Gayri Safi Yurt İçi Hasılası’nın 2 trilyon dolar olması öngörülüyordu. Gayeden tam 892 milyar dolar uzaklaşmış olduk. Bu rotadan şaşmanın üç sebebi var.
PATİNAJ YAPMAYA BAŞLADIK
Türkiye bilhassa 2013’e kadar dünyadaki para bolluğu ile dışarıdan yurda gelen sıcak parayı kullanarak büyüme modelini tercih etti. 2013’te ABD Merkez Bankası Lideri ‘para basamaya orta veriyorum’ dedi. bu biçimde dünyada iklim değişti. Biz bu iklimi okuyamadık. Biz bu iklimi okuyamadığımız için iktisatta patinaj yapmaya başladık. Bu iklim şunu söylüyordu; artık para eskisi kadar bol değil. Sermayenin risk iştahı, hangi ülkeye gideceğini belirleyen faktör olmayacak, sermayenin hangi ülkeler hakikat siyasetleri uyguluyor, yani telaşları daha belirleyici olacak. Yani itici faktörler kenara çekildi, cazibeli faktörler, doğruları yapan ülkeler, yanlışsız siyasetler ön plana çıktı. Biz bunu okuyamadık. Aslında 2007’den beri Türkiye ıslahat atağına önemli bir orta verdi. İkinci kıymetli mevzu; bilhassa 2013’ten daha sonra Türkiye’de bir rejim değişikliğinin düğmesine basıldı.
“PANDEMİYİ BERBAT YÖNETTİK”
2018’e gelindiğinde Türkiye dünyanın öbür yerinde görülmeyen, garip, ucube başkanlık sistemine geçti. Bu süreçte bir hayli kurum tahrip oldu. Cumhurbaşkanlığı yaklaşık 70 tane KHK gönderdi, bu 70 KHK’nın 50’si daha evvel yapılmış olanları düzeltmek maksadıyla yapılmış. Yani her şey çabuk bitecek, süratli karar alınacak derken süratli karar alınamamaya başlandı. Son olarak 2020 yılında başlayan pandemiyi biz hayli makûs yönettik. Türkiye dünyada, gelişmekte olan ekonomiler içinde, bütçesinden direkt dayanak veren 2. Ülke. Buna karşılık bu pandemide GSYH’ye oranla esnafına, çiftçisine en çok borç veren ülke oldu. Bugün onun kahrını çekiyoruz. Daha önümüzdeki periyotta de nazaranceğiz.
“TÜRKİYE DEMOGRAFİK FIRSAT PENCERESİNİ YİTİRİYOR”
Uzunca müddettir Türkiye büyüyemiyor. Yüzde 5’lerden yüzde 2’lerin altına inmiş vaziyetteyiz. Bir iktisat siyasetinin başarısı insanlara ne kadar iş verdiği ile ölçülür. Yalnızca son 2 yılda bırakın iş vereyi 2 milyon vatandaşımız olan işini kaybetmiş. Gerçek işsiz sayısı dediğimiz 2020’nin sonunda 10 milyona ulaşmış. İşsizlik oranımız da yüzde 29 olmuş. Hükümet gençlerimiz sahipsiz değil diyor. 38 üyesi olan OECD ortasında okulda ve işte olmayan genç sayısı en yüksek olduğu ülke biziz. Her 100 gencimizden 30’u konutta oturuyor. Mesken genci, hiç bir şey yapmıyor. Bu tablonun bir sorumlusu var. Bu da 19 yıldır ülkeyi yönetenler. ‘Gençlere sahip çıkıyoruz’ diyerek bunun üstesinden gelmek mümkün değil. halbuki Türkiye’nin en büyük avantajı genç nüfusu. Türkiye genç nüfusunu çalıştırmadığından demografik fırsat penceresini süratle yitiriyor.
BORÇ YÜKÜ 2002 DÜZEYİNİ DE GEÇTİ
Credit Suis bankasının son araştırması var. Buna nazaran Türkiye Rusya’dan daha sonra servet dağılımı en makûs ülke. Nüfusun yüzde biri servetin yüzde 42’sine sahip. Bu sahiden ülkenin ne biçimde olduğunu gösteriyor. Türkiye’nin borç yükü azaldı diyorduk, borç yükü süratle arttı 2002 yılındaki düzeyini de geçti. Ailelerin, şirketlerin, devletin ve bankaların borç yükü epey süratle arttı fakat buna rağmen Türkiye’nin kâfi döviz rezervi yok. Kasası ekside. Bence bunun ardındaki en kıymetli faktör merkez bankasının durumu.
En son Merkez Bankası lideri yalnızca 132 gün dayanabildi. 9 ayda bir Merkez Bankası lideri değiştirmişiz. Dünyada merkez bankası liderleri 4-5 yıldan evvel kolay kolay değişmez. Biz 9 ayda bir değiştirdik. Biz niçin? Faizleri yükseltiyor diye. En sonuncusunu da rezervlerde eriyen 128 milyar dolar hakkında tahkikat açtırdı diye. Sonuç ne oldu? Siyaset faizi yüzde 19 dünyanın en yüksek yedinci faizi. Dünyanın en yüksek 14. enflasyonu. Döviz kurumuz son Merkez Bankası lideri değişikliğinden bu yana bütün kendine benzeyen ülkelerden epeyce daha fazla. Bu devlet krizinin faturası başta iş alemimiz olmak üzere hepimize çıkıyor. Türkiye’nin kredi risk primleri Arjantin’den daha sonra en yüksek. Bunu hak etmiyoruz.
“ELİNİZDE FAİZDEN ÖTEKİ ARAÇ YOK”
Deniyor ki bunun sebebi dış güçler. Buna önlem almak için yurt haricindeki altınları Türkiye’ye getirerek rezervleri güçlendirdik. E yurt haricindeki altınlar da bizim rezervlerimiz. Yurtiçine getirerek rezervleri güçlendirmek kelam konusu değil. Türkiye bilhassa geçen mahalli yönetim seçiminden başlayarak 128 milyar dolar rezervini yok etmiş. Hem dalgalı kur rejimi uyguluyoruz diyorsunuz tıpkı vakitte döviz satarak tabanı delik kovaya su boşaltıyorsunuz. Rezervler buharlaşıyor. Bunun önemli maliyeti var. Sizin döviz piyasasına müdahale edip dalgalanmayı yatıştıracak elinizde faizden öteki araç yok. bu biçimde da dayanıyorsunuz faize. İnanç uyandırmanız lazım. Güvenmiyor kimse.
“VATANDAŞLAR İÇİN CEHENNEM OLUYOR”
Biz artık bunu yapmayacağız, farklı bir sisteme geçtik diyecek programı milletin ününe koyamıyorsunuz. daha sonra Türk lirası pul oluyor, Türkiye dolarla ihale verilenler için, dolarla avroyla maaş alanlar için, turistler için cennet oluyor, vatandaşlar için cehennem oluyor. Bulgaristan’dan gelip bizde otomobillerine akaryakıt doldurup gidiyorlar. Türkiye’de en düşük akaryakıt var deniyor. Hoş akaryakıt fiyatı epey düşük, Almanya’daki minimum fiyatlı gelip bir minimum fiyatla 2176 litre akaryakıt alıyor. Ülkesinde de 1065 litre akaryakıt alabiliyor. Bizim Türkiye’nin minimum ücretlisi taban fiyatla yalnızca 517 litre akaryakıt alabiliyor. Bunu kimse söylemiyor. Çok açık söyleyeyim hükümet millet öz yurdunda garip, öz vatanında parya etti. Bu kadar kendi vatandaşının refahını düşünmeyip diğerlerine paha veren bir idare anlayışı. Anlamakta kuvvetlik çekiyorum.
“REFORMLARA ÖNCELİK VERMEMİZ GEREKİYOR”
Son devirde gayrimenkulü çıkarınca (net yatırımda) negatife geçmişiz. Sermaye Türkiye’den kaçıyor. Bu sayılar benim değil Merkez Bankası’nın.Bir öbür kıymetli gösterge Evvelden bizim üzere ülkelerde yatırım yapmanın getirisi yüksekti. Bu makas yıldan yıla daraldı. Gelişmiş ve gelişmekte olan iktisatların yatırım getiri oranları yaklaştı. Bu da bizim alımlı hale getirecek ıslahatlara öncelik vermemiz gerektiğini gösteriyor.
“İŞLER ÂLÂ GİTSE BU KADAR MALİ AF ÇIKMAZ”
19 yılda 18 mali af. İşler uygun olsa bu kadar mali af çıkarmayız herbiçimde. Tüm iş adamları biliyor Türkiye’nin muazzam bir potansiyeli var. Türkiye’nin iki değerli üstünlüğü var. Genç nüfus ve lojistik avantaj. Türkiye 4,5 saat uçuş aralığı ile 58 ülke, 1,5 milyar nüfus, 22 trilyon dolarlık bir pazara ulaşıyor. Pandemi daha sonrasında kıymet zincirleri kısalıyor. Bizim lojistik pozisyonumuzun ehemmiyeti artıyor. Bunu kullanabilmek için âlâ yönetilmemiz lazım.
“İSTİKRARLI BİR İKTİSAT OLMAK İÇİN İKTİSADİ EŞİTLİK ÖNEMLİ”
Dünyada daha evvel Washington mutabakatı vardı. Artık son G-7 toplantısında Cornwell Mutabakatı ortaya çıktı. Orada diyorlar ki bu büyüme sürecinde kimseyi dışarıda bırakmamak lazım. Herkes hissesini almalı. Lakin bu biçimde süratli büyüme sağlayabiliriz, devlet müdahaleci olabilir diyorlar. Bu yepisyeni bir yaklaşım. Daha da kıymetlisi merkez bankaları fiyat istikrarı ile uğraşır. Artık ABD Merkez Bankası’nın Saint Luis’teki enstitüsü çıktı iktisadi eşitlik dedi. Merkez bankası ile iktisadi eşitliğin ne alakası var demeyin, demek ki istikrarlı bir iktisat olmak için iktisadi eşitlik değerli.
“TÜRKİYE’NİN YANLIŞ YAPMAYA TAHAMMÜLÜ YOK”
Türkiye’nin artık yanlış yapmaya tahammülü yok. Türkiye’yi bu durumdan çıkarmak için itimat sağlamak lazım. Şu anda yatırımcılar Türkiye’de kendilerini inançta hissetmiyor. Türkiye’nin en kıymetli açığı cari açık, bütçe açığı değildir. Tarafsız cumhurbaşkanı açığıdır. Türkiye’nin süratle istişarenin hakim olduğu kuvvetli bir parlamenter sisteme geçmesi lazım.
“TASARRUFLARIN BETONA YATIRILMAMASI LAZIM”
İç ve dış tasarrufların betona yatırılmaması lazım. Eğitim siyasetlerini paydaşlarla birlikte bir daha buluşturacağız. Patronun talebi ile üniversitelerden mezun ettiğimiz gençlerin niteliği birbirine uymuyor. Eğitimde iş gücümüzün yarış gücünü ve verimliliğini artıracak siyaset planlamasına kıymet vereceğiz. Dönüşüm ve dayanak programını uygulayacağız. Bu programla esnaf dükkanını borç derdi olmadan açacak, çiftçi tarlasına girecek, KOBi üretimini yapacak, işsiz iş bulacak. Bir ekip kritik kesimlerde kendi kendimize kâfi olmamız gerekiyor. Aşı problemi bunu gösterdi ileride besin güvenliği konusunda da bunu nazaranceğiz.
yatırım tavsiyesi içermez
“Türkiye demografik fırsat penceresini yitiriyor. Borç yükü 2002 düzeyini de geçti” diyen Öztrak, “Elinizde faizden öbür araç yok. Vatandaşlar için cehennem oluyor” fikrini lisana getirdi.
Öztrak, açıklamasında şunları kaydetti:
“TÜRKİYE 2023 AMACINDAN UZAKLAŞTI”
Ordu, ziyaret ettiğimiz 25. vilayet ordu. İlçelerle birlikte ziyaret ettiğimiz yerleşim yeri sayısı 55’i aşıyor. Alandayız. İktisada baktığımız vakit, Türkiye rotasından çıkmış vaziyette. Türkiye’nin ilan edilen resmi 2023 amaçları vardı. Türkiye’nin Gayri Safi Yurt İçi Hasılası’nın 2 trilyon dolar olması öngörülüyordu. Gayeden tam 892 milyar dolar uzaklaşmış olduk. Bu rotadan şaşmanın üç sebebi var.
PATİNAJ YAPMAYA BAŞLADIK
Türkiye bilhassa 2013’e kadar dünyadaki para bolluğu ile dışarıdan yurda gelen sıcak parayı kullanarak büyüme modelini tercih etti. 2013’te ABD Merkez Bankası Lideri ‘para basamaya orta veriyorum’ dedi. bu biçimde dünyada iklim değişti. Biz bu iklimi okuyamadık. Biz bu iklimi okuyamadığımız için iktisatta patinaj yapmaya başladık. Bu iklim şunu söylüyordu; artık para eskisi kadar bol değil. Sermayenin risk iştahı, hangi ülkeye gideceğini belirleyen faktör olmayacak, sermayenin hangi ülkeler hakikat siyasetleri uyguluyor, yani telaşları daha belirleyici olacak. Yani itici faktörler kenara çekildi, cazibeli faktörler, doğruları yapan ülkeler, yanlışsız siyasetler ön plana çıktı. Biz bunu okuyamadık. Aslında 2007’den beri Türkiye ıslahat atağına önemli bir orta verdi. İkinci kıymetli mevzu; bilhassa 2013’ten daha sonra Türkiye’de bir rejim değişikliğinin düğmesine basıldı.
“PANDEMİYİ BERBAT YÖNETTİK”
2018’e gelindiğinde Türkiye dünyanın öbür yerinde görülmeyen, garip, ucube başkanlık sistemine geçti. Bu süreçte bir hayli kurum tahrip oldu. Cumhurbaşkanlığı yaklaşık 70 tane KHK gönderdi, bu 70 KHK’nın 50’si daha evvel yapılmış olanları düzeltmek maksadıyla yapılmış. Yani her şey çabuk bitecek, süratli karar alınacak derken süratli karar alınamamaya başlandı. Son olarak 2020 yılında başlayan pandemiyi biz hayli makûs yönettik. Türkiye dünyada, gelişmekte olan ekonomiler içinde, bütçesinden direkt dayanak veren 2. Ülke. Buna karşılık bu pandemide GSYH’ye oranla esnafına, çiftçisine en çok borç veren ülke oldu. Bugün onun kahrını çekiyoruz. Daha önümüzdeki periyotta de nazaranceğiz.
“TÜRKİYE DEMOGRAFİK FIRSAT PENCERESİNİ YİTİRİYOR”
Uzunca müddettir Türkiye büyüyemiyor. Yüzde 5’lerden yüzde 2’lerin altına inmiş vaziyetteyiz. Bir iktisat siyasetinin başarısı insanlara ne kadar iş verdiği ile ölçülür. Yalnızca son 2 yılda bırakın iş vereyi 2 milyon vatandaşımız olan işini kaybetmiş. Gerçek işsiz sayısı dediğimiz 2020’nin sonunda 10 milyona ulaşmış. İşsizlik oranımız da yüzde 29 olmuş. Hükümet gençlerimiz sahipsiz değil diyor. 38 üyesi olan OECD ortasında okulda ve işte olmayan genç sayısı en yüksek olduğu ülke biziz. Her 100 gencimizden 30’u konutta oturuyor. Mesken genci, hiç bir şey yapmıyor. Bu tablonun bir sorumlusu var. Bu da 19 yıldır ülkeyi yönetenler. ‘Gençlere sahip çıkıyoruz’ diyerek bunun üstesinden gelmek mümkün değil. halbuki Türkiye’nin en büyük avantajı genç nüfusu. Türkiye genç nüfusunu çalıştırmadığından demografik fırsat penceresini süratle yitiriyor.
BORÇ YÜKÜ 2002 DÜZEYİNİ DE GEÇTİ
Credit Suis bankasının son araştırması var. Buna nazaran Türkiye Rusya’dan daha sonra servet dağılımı en makûs ülke. Nüfusun yüzde biri servetin yüzde 42’sine sahip. Bu sahiden ülkenin ne biçimde olduğunu gösteriyor. Türkiye’nin borç yükü azaldı diyorduk, borç yükü süratle arttı 2002 yılındaki düzeyini de geçti. Ailelerin, şirketlerin, devletin ve bankaların borç yükü epey süratle arttı fakat buna rağmen Türkiye’nin kâfi döviz rezervi yok. Kasası ekside. Bence bunun ardındaki en kıymetli faktör merkez bankasının durumu.
En son Merkez Bankası lideri yalnızca 132 gün dayanabildi. 9 ayda bir Merkez Bankası lideri değiştirmişiz. Dünyada merkez bankası liderleri 4-5 yıldan evvel kolay kolay değişmez. Biz 9 ayda bir değiştirdik. Biz niçin? Faizleri yükseltiyor diye. En sonuncusunu da rezervlerde eriyen 128 milyar dolar hakkında tahkikat açtırdı diye. Sonuç ne oldu? Siyaset faizi yüzde 19 dünyanın en yüksek yedinci faizi. Dünyanın en yüksek 14. enflasyonu. Döviz kurumuz son Merkez Bankası lideri değişikliğinden bu yana bütün kendine benzeyen ülkelerden epeyce daha fazla. Bu devlet krizinin faturası başta iş alemimiz olmak üzere hepimize çıkıyor. Türkiye’nin kredi risk primleri Arjantin’den daha sonra en yüksek. Bunu hak etmiyoruz.
“ELİNİZDE FAİZDEN ÖTEKİ ARAÇ YOK”
Deniyor ki bunun sebebi dış güçler. Buna önlem almak için yurt haricindeki altınları Türkiye’ye getirerek rezervleri güçlendirdik. E yurt haricindeki altınlar da bizim rezervlerimiz. Yurtiçine getirerek rezervleri güçlendirmek kelam konusu değil. Türkiye bilhassa geçen mahalli yönetim seçiminden başlayarak 128 milyar dolar rezervini yok etmiş. Hem dalgalı kur rejimi uyguluyoruz diyorsunuz tıpkı vakitte döviz satarak tabanı delik kovaya su boşaltıyorsunuz. Rezervler buharlaşıyor. Bunun önemli maliyeti var. Sizin döviz piyasasına müdahale edip dalgalanmayı yatıştıracak elinizde faizden öteki araç yok. bu biçimde da dayanıyorsunuz faize. İnanç uyandırmanız lazım. Güvenmiyor kimse.
“VATANDAŞLAR İÇİN CEHENNEM OLUYOR”
Biz artık bunu yapmayacağız, farklı bir sisteme geçtik diyecek programı milletin ününe koyamıyorsunuz. daha sonra Türk lirası pul oluyor, Türkiye dolarla ihale verilenler için, dolarla avroyla maaş alanlar için, turistler için cennet oluyor, vatandaşlar için cehennem oluyor. Bulgaristan’dan gelip bizde otomobillerine akaryakıt doldurup gidiyorlar. Türkiye’de en düşük akaryakıt var deniyor. Hoş akaryakıt fiyatı epey düşük, Almanya’daki minimum fiyatlı gelip bir minimum fiyatla 2176 litre akaryakıt alıyor. Ülkesinde de 1065 litre akaryakıt alabiliyor. Bizim Türkiye’nin minimum ücretlisi taban fiyatla yalnızca 517 litre akaryakıt alabiliyor. Bunu kimse söylemiyor. Çok açık söyleyeyim hükümet millet öz yurdunda garip, öz vatanında parya etti. Bu kadar kendi vatandaşının refahını düşünmeyip diğerlerine paha veren bir idare anlayışı. Anlamakta kuvvetlik çekiyorum.
“REFORMLARA ÖNCELİK VERMEMİZ GEREKİYOR”
Son devirde gayrimenkulü çıkarınca (net yatırımda) negatife geçmişiz. Sermaye Türkiye’den kaçıyor. Bu sayılar benim değil Merkez Bankası’nın.Bir öbür kıymetli gösterge Evvelden bizim üzere ülkelerde yatırım yapmanın getirisi yüksekti. Bu makas yıldan yıla daraldı. Gelişmiş ve gelişmekte olan iktisatların yatırım getiri oranları yaklaştı. Bu da bizim alımlı hale getirecek ıslahatlara öncelik vermemiz gerektiğini gösteriyor.
“İŞLER ÂLÂ GİTSE BU KADAR MALİ AF ÇIKMAZ”
19 yılda 18 mali af. İşler uygun olsa bu kadar mali af çıkarmayız herbiçimde. Tüm iş adamları biliyor Türkiye’nin muazzam bir potansiyeli var. Türkiye’nin iki değerli üstünlüğü var. Genç nüfus ve lojistik avantaj. Türkiye 4,5 saat uçuş aralığı ile 58 ülke, 1,5 milyar nüfus, 22 trilyon dolarlık bir pazara ulaşıyor. Pandemi daha sonrasında kıymet zincirleri kısalıyor. Bizim lojistik pozisyonumuzun ehemmiyeti artıyor. Bunu kullanabilmek için âlâ yönetilmemiz lazım.
“İSTİKRARLI BİR İKTİSAT OLMAK İÇİN İKTİSADİ EŞİTLİK ÖNEMLİ”
Dünyada daha evvel Washington mutabakatı vardı. Artık son G-7 toplantısında Cornwell Mutabakatı ortaya çıktı. Orada diyorlar ki bu büyüme sürecinde kimseyi dışarıda bırakmamak lazım. Herkes hissesini almalı. Lakin bu biçimde süratli büyüme sağlayabiliriz, devlet müdahaleci olabilir diyorlar. Bu yepisyeni bir yaklaşım. Daha da kıymetlisi merkez bankaları fiyat istikrarı ile uğraşır. Artık ABD Merkez Bankası’nın Saint Luis’teki enstitüsü çıktı iktisadi eşitlik dedi. Merkez bankası ile iktisadi eşitliğin ne alakası var demeyin, demek ki istikrarlı bir iktisat olmak için iktisadi eşitlik değerli.
“TÜRKİYE’NİN YANLIŞ YAPMAYA TAHAMMÜLÜ YOK”
Türkiye’nin artık yanlış yapmaya tahammülü yok. Türkiye’yi bu durumdan çıkarmak için itimat sağlamak lazım. Şu anda yatırımcılar Türkiye’de kendilerini inançta hissetmiyor. Türkiye’nin en kıymetli açığı cari açık, bütçe açığı değildir. Tarafsız cumhurbaşkanı açığıdır. Türkiye’nin süratle istişarenin hakim olduğu kuvvetli bir parlamenter sisteme geçmesi lazım.
“TASARRUFLARIN BETONA YATIRILMAMASI LAZIM”
İç ve dış tasarrufların betona yatırılmaması lazım. Eğitim siyasetlerini paydaşlarla birlikte bir daha buluşturacağız. Patronun talebi ile üniversitelerden mezun ettiğimiz gençlerin niteliği birbirine uymuyor. Eğitimde iş gücümüzün yarış gücünü ve verimliliğini artıracak siyaset planlamasına kıymet vereceğiz. Dönüşüm ve dayanak programını uygulayacağız. Bu programla esnaf dükkanını borç derdi olmadan açacak, çiftçi tarlasına girecek, KOBi üretimini yapacak, işsiz iş bulacak. Bir ekip kritik kesimlerde kendi kendimize kâfi olmamız gerekiyor. Aşı problemi bunu gösterdi ileride besin güvenliği konusunda da bunu nazaranceğiz.
yatırım tavsiyesi içermez