Reuters
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, NATO Doruğu öncesi Atatürk Havalimanı’nda düzenlediği basın toplantısında, “Merkez Bankası rezervlerimiz 100 milyar dolar düzeyine ulaştı” dedi. Ekonomistler ise bu tespite karşı çıktı.
Ekonomist Mahfi Eğilmez Twitter hesabından, “28 Mayıs 2021 prestijiyle TCMB’nin brüt rezervleri 93,7 milyar dolar, net rezervleri 13,6 milyar dolar, swap hariç net rezervleri eksi 56 milyar dolardır” dedi.
Pekala rezerv nedir, niye farklı rezerv hesaplamaları var?
Milletlerarası rezervlerin ne olduğuna dair bir kelamlık hazırladık.
Milletlerarası rezerv nedir?
TCMB’nin (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) tarifine göre memleketler arası rezervler; ülkelerin para otoriteleri tarafınca denetim edilen, kullanıma hazır, birbirlerine çevrilebilme özelliği bulunan ve memleketler arası ödeme aracı olarak kabul edilen varlıklar.
Memleketler arası rezerv olarak sayılan varlıklar şunlar:
TCMB’ye bakılırsa döviz rezervlerinin düzeyi, bilhassa gelişmekte olan ülke ekonomilerinde şu açılardan kıymetli:
Merkez Bankası, aşağıdaki maksatlar doğrultusunda rezervleri gizli tutuyor:
Merkez Bankası, rezervlerin idaresinde ülke menfaatine öncelik verdiğini aktarıyor. Bu maksatla, memleketler arası rezervleri, anaparanın korunması ve gerekli likiditenin sağlanması için düşük riske sahip yatırım araçlarında pahalandırıyor.
Merkez Bankası, rezerv idaresi sırasında karşılaşılabilecek risklerin belirlenmesi, kıymetlendirilmesi ve kabul edilebilir hudutlar ortasında tutulabilmesi için risk idare stratejisi uyguluyor. Ayrıyeten elindeki rezervlerin düzeyini, tertipli aralıklarla internet sitesinde yayımlıyor.
TCMB hangi rezerv hesaplamalarını açıklıyor?
TCMB, her hafta deklare ettiğı Haftalık Para ve Banka İstatistikleri’nde toplam döviz rezervlerini ve brüt döviz rezervlerini açıklarken net döviz rezervlerine dair bilgileri ayrıyeten yayımlamıyor.
Getty Images
Brüt ve net döviz rezervi nedir?
Ekonomist Mahfi Eğilmez, brüt ve net döviz rezervi içindeki farkı şöyle açıklıyor:
Merkez Bankası, döviz rezervlerinin tamamının sahibi değil.
TCMB’nin rezervlerinin bir kısmı bankaların Merkez Bankası’nda tutmak zorunda olduğu mecburî karşılıklardan oluşuyor
Bunları bir çeşit emanet döviz olarak görmek mümkün.
TCMB’nin son senelerda rezerv opsiyon sistemi aracılığıyla, TL mevduatlar karşılığında alması gereken zarurî karşılıkları dövizle yatırma esnekliği tanımasıyla bu döviz rezervlerindeki emanet meblağda artış oldu.
Döviz rezervlerinin bir kısmının emanet olması niçiniyle Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin toplamı brüt döviz rezervlerini gösteriyor.
Merkez Bankası’nda emanet olarak duran ölçüler düşüldüğünde net döviz rezervine ulaşılıyor.
Net döviz rezervi nasıl hesaplanıyor?
Net döviz rezervi, TCMB datalarında faal kısımda yer alan dış varlıklardan, pasif kısımda bulunan toplam döviz yükümlülüklerini çıkardıktan daha sonra elde edilen sayının o günün kuruna bölünmesiyle hesaplanıyor.
Formül şöyle:
Net Rezerv = (Dış Varlıklar – toplam döviz yükümlülükleri) / Dolar-TL kuru
Swap hariç net rezerv ne demek?
Ekonomist Eğilmez’e göre net rezerv ölçüsü, swap süreçleriyle elde edilmiş (emanet) dövizleri de kapsadığı için bu sayı tam olarak net rezervi tabir etmiyor.
Bu yüzden net döviz rezervini emanet dövizleri çıkararak bakılırsabilmek için bu ölçüden swap karşılığı elde edilmiş döviz meblağını düşmek gerekiyor.
Swap hariç net rezerv ise şöyle hesaplanabiliyor:
Swap hariç net rezerv = Net rezerv – Swap süreçleri toplamı
Net döviz rezervi niye kıymetli ve bu bilgi niye tartışma yaratıyor?
Türkiye’nin net döviz rezervlerinin eksiye düştüğüne dair hesaplamalar, son bir yıldır tartışma yaratan bir husus.
Döviz rezervleri bir ülkenin dış borç ödemesinde elini rahatlatırken, gerekmesi halinde harcayabileceği bir kaynak olması açısından değer taşıyor.
Ekonomistler, piyasada genel kural olarak net rezervlerin üç aylık ithalatı karşılayacak ölçüde olmasının beklendiğini belirtiyor.
Türkiye’nin döviz rezervlerinin gelinen mevcut durumda bu ölçünün altına düştüğü öne sürülüyor.
İktisadın yavaşlaması durumunda TCMB’nin elindeki rezervleri borç ödemesinde tampon olarak kullanımı gerekebilir; net rezervlerin eksiye düşmesi ise bu bahiste elinin güçlü olmamasına niye oluyor.
Buna nazaran Nisan 2003’ten bu yana net döviz rezervleri bu kadar düşük bir seviyeye hiç inmedi.
Yalçın Karatepe: Net rezervler değerli, Merkez Bankası’nın piyasaya müdahale imkanı azaldı
Ankara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Yalçın Karatepe BBC Türkçe‘ye yaptığı açıklamada, net rezervlerin, döviz kurlarındaki ani artışlar üzere karşılaşılabilecek iç ve dış şokların yarattığı aksilikleri gidermek için değerli olduğunu söylemiş oldu.
Rezervlerin bir öteki fonksiyonu de memleketler arası finans etraflarının ülkeye olan inancını yüksek düzeyde tutmak.
Prof. Karatepe kâfi net rezerve sahip olmayan Merkez Bankası’nın, piyasaya müdahale imkanının azaldığını vurguladı.
Öte yandan IMF datalarına bakılırsa Çin, Japonya, İsviçre, Rusya ve Suudi Arabistan üzere ülkeler rezervlerini yüksek tutma siyaseti yürüterek bu durumu milletlerarası yükümlülüklerine karşı bir garanti olarak gösteriyor.
Milletlerarası döviz rezervleri dolar, euro, yen ve sterlin üzerinden hesaplandığı için bu para ünitelerini kullanan Almanya, Fransa, İngiltere ve ABD üzere ülkeler ise rezervlerini o kadar da yüksek tutmaya çalışmıyor.
yatırım tavsiyesi içermez
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, NATO Doruğu öncesi Atatürk Havalimanı’nda düzenlediği basın toplantısında, “Merkez Bankası rezervlerimiz 100 milyar dolar düzeyine ulaştı” dedi. Ekonomistler ise bu tespite karşı çıktı.
Ekonomist Mahfi Eğilmez Twitter hesabından, “28 Mayıs 2021 prestijiyle TCMB’nin brüt rezervleri 93,7 milyar dolar, net rezervleri 13,6 milyar dolar, swap hariç net rezervleri eksi 56 milyar dolardır” dedi.
Pekala rezerv nedir, niye farklı rezerv hesaplamaları var?
Milletlerarası rezervlerin ne olduğuna dair bir kelamlık hazırladık.
Milletlerarası rezerv nedir?
TCMB’nin (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) tarifine göre memleketler arası rezervler; ülkelerin para otoriteleri tarafınca denetim edilen, kullanıma hazır, birbirlerine çevrilebilme özelliği bulunan ve memleketler arası ödeme aracı olarak kabul edilen varlıklar.
Memleketler arası rezerv olarak sayılan varlıklar şunlar:
- Konvertibl (birbirlerine dönüştürülebilir) döviz varlıkları (euro, ABD doları, İngiliz sterlini vb.)
- Memleketler arası standartta altın
- Özel Çekme Hakları
- Memleketler arası Para Fonu (IMF) Rezerv Durumu
TCMB’ye bakılırsa döviz rezervlerinin düzeyi, bilhassa gelişmekte olan ülke ekonomilerinde şu açılardan kıymetli:
- Karşılaşılabilecek iç ve dış şokların yarattığı aksiliklerin giderilmesi
- Dış borç servisinin sistemli olarak gerçekleştirilmesi
- Memleketler arası finans etrafları ile piyasalarda, ülkeye duyulan itimadın artması
Merkez Bankası, aşağıdaki maksatlar doğrultusunda rezervleri gizli tutuyor:
- Para ve kur siyasetlerine olan itimadı sağlamak ve bu siyasetleri desteklemek
- Hazine’nin yabancı para iç ve dış borç ödemelerini gerçekleştirmek için gerekli olan dövizi hazır bulundurmak
- Ekonomiyi yurt içi yahut yurt haricinde oluşabilecek ani finansal değişimlere karşı sağlam hâle getirmek
- Milletlerarası piyasalarda iktisada duyulan itimadı artırmak
Merkez Bankası, rezervlerin idaresinde ülke menfaatine öncelik verdiğini aktarıyor. Bu maksatla, memleketler arası rezervleri, anaparanın korunması ve gerekli likiditenin sağlanması için düşük riske sahip yatırım araçlarında pahalandırıyor.
Merkez Bankası, rezerv idaresi sırasında karşılaşılabilecek risklerin belirlenmesi, kıymetlendirilmesi ve kabul edilebilir hudutlar ortasında tutulabilmesi için risk idare stratejisi uyguluyor. Ayrıyeten elindeki rezervlerin düzeyini, tertipli aralıklarla internet sitesinde yayımlıyor.
TCMB hangi rezerv hesaplamalarını açıklıyor?
TCMB, her hafta deklare ettiğı Haftalık Para ve Banka İstatistikleri’nde toplam döviz rezervlerini ve brüt döviz rezervlerini açıklarken net döviz rezervlerine dair bilgileri ayrıyeten yayımlamıyor.
Getty Images
Brüt ve net döviz rezervi nedir?
Ekonomist Mahfi Eğilmez, brüt ve net döviz rezervi içindeki farkı şöyle açıklıyor:
Merkez Bankası, döviz rezervlerinin tamamının sahibi değil.
TCMB’nin rezervlerinin bir kısmı bankaların Merkez Bankası’nda tutmak zorunda olduğu mecburî karşılıklardan oluşuyor
Bunları bir çeşit emanet döviz olarak görmek mümkün.
TCMB’nin son senelerda rezerv opsiyon sistemi aracılığıyla, TL mevduatlar karşılığında alması gereken zarurî karşılıkları dövizle yatırma esnekliği tanımasıyla bu döviz rezervlerindeki emanet meblağda artış oldu.
Döviz rezervlerinin bir kısmının emanet olması niçiniyle Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin toplamı brüt döviz rezervlerini gösteriyor.
Merkez Bankası’nda emanet olarak duran ölçüler düşüldüğünde net döviz rezervine ulaşılıyor.
Net döviz rezervi nasıl hesaplanıyor?
Net döviz rezervi, TCMB datalarında faal kısımda yer alan dış varlıklardan, pasif kısımda bulunan toplam döviz yükümlülüklerini çıkardıktan daha sonra elde edilen sayının o günün kuruna bölünmesiyle hesaplanıyor.
Formül şöyle:
Net Rezerv = (Dış Varlıklar – toplam döviz yükümlülükleri) / Dolar-TL kuru
Swap hariç net rezerv ne demek?
Ekonomist Eğilmez’e göre net rezerv ölçüsü, swap süreçleriyle elde edilmiş (emanet) dövizleri de kapsadığı için bu sayı tam olarak net rezervi tabir etmiyor.
Bu yüzden net döviz rezervini emanet dövizleri çıkararak bakılırsabilmek için bu ölçüden swap karşılığı elde edilmiş döviz meblağını düşmek gerekiyor.
Swap hariç net rezerv ise şöyle hesaplanabiliyor:
Swap hariç net rezerv = Net rezerv – Swap süreçleri toplamı
Net döviz rezervi niye kıymetli ve bu bilgi niye tartışma yaratıyor?
Türkiye’nin net döviz rezervlerinin eksiye düştüğüne dair hesaplamalar, son bir yıldır tartışma yaratan bir husus.
Döviz rezervleri bir ülkenin dış borç ödemesinde elini rahatlatırken, gerekmesi halinde harcayabileceği bir kaynak olması açısından değer taşıyor.
Ekonomistler, piyasada genel kural olarak net rezervlerin üç aylık ithalatı karşılayacak ölçüde olmasının beklendiğini belirtiyor.
Türkiye’nin döviz rezervlerinin gelinen mevcut durumda bu ölçünün altına düştüğü öne sürülüyor.
İktisadın yavaşlaması durumunda TCMB’nin elindeki rezervleri borç ödemesinde tampon olarak kullanımı gerekebilir; net rezervlerin eksiye düşmesi ise bu bahiste elinin güçlü olmamasına niye oluyor.
Buna nazaran Nisan 2003’ten bu yana net döviz rezervleri bu kadar düşük bir seviyeye hiç inmedi.
Yalçın Karatepe: Net rezervler değerli, Merkez Bankası’nın piyasaya müdahale imkanı azaldı
Ankara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Yalçın Karatepe BBC Türkçe‘ye yaptığı açıklamada, net rezervlerin, döviz kurlarındaki ani artışlar üzere karşılaşılabilecek iç ve dış şokların yarattığı aksilikleri gidermek için değerli olduğunu söylemiş oldu.
Rezervlerin bir öteki fonksiyonu de memleketler arası finans etraflarının ülkeye olan inancını yüksek düzeyde tutmak.
Prof. Karatepe kâfi net rezerve sahip olmayan Merkez Bankası’nın, piyasaya müdahale imkanının azaldığını vurguladı.
Öte yandan IMF datalarına bakılırsa Çin, Japonya, İsviçre, Rusya ve Suudi Arabistan üzere ülkeler rezervlerini yüksek tutma siyaseti yürüterek bu durumu milletlerarası yükümlülüklerine karşı bir garanti olarak gösteriyor.
Milletlerarası döviz rezervleri dolar, euro, yen ve sterlin üzerinden hesaplandığı için bu para ünitelerini kullanan Almanya, Fransa, İngiltere ve ABD üzere ülkeler ise rezervlerini o kadar da yüksek tutmaya çalışmıyor.
yatırım tavsiyesi içermez