Reuters
Geçtiğimiz hafta ortasında Cumhurbaşkanı Erdoğan para siyasetini yakından ilgilendiren iki kıymetli ileti verdi.
Ağustos daha sonrası enflasyon düşer mi?
Temmuz itibariyle yüzde 19 düzeyine ulaşan enflasyon, şayet önümüzdeki beş aylık periyotta geçtiğimiz iki yılın ortalamalarına paralel bir seyir izlerse seneyi yüzde 17,5 civarında bitirebilir.
Bu oran, kasım ve aralık aylarında geçen yılki yüksek seyir tekrar etmezse bir ölçü aşağı gelebilir. Lakin TCMB beklenti anketine göre o durumda bile sene sonu enflasyonu yüzde 16.3 düzeyinde bekleniyor. Özetle, Ağustos daha sonrası periyotta enflasyonun bir ölçü düşmesi konusunda genel bir beklenti mevcut. Fakat:
Sene sonu enflasyon beklentisi kağıt üzerinde yüzde 14 olan, piyasa beklentisi bunun en az iki puan üzerinde olan bir merkez bankasının faiz indirimine gitmesi gerçek mudur? Faiz indirimine giderse enflasyon düşer mi artar mı?
Faiz enflasyon bağı
Siyaset faizi ve enflasyon içindeki niçinsellik bağlantısı üzerine fazlaca yazıp çizdik. bir daha de şu noktaların altını yine çizmekte yarar var:
Faiz, hem enflasyonu artırıcı tıpkı vakitte azaltıcı iki kanalı harekete geçirir. Nedir bu kanallar?
Bu niçinle faiz artışı daha sonrası beklentiler de aşağı istikametli revize edildiğinden enflasyonu aşağı çekecek üçüncü bir kanal da devreye girer. Bunları nereden mi biliyoruz? Bu bahiste yapılan ampirik çalışmalar bize bunu gösteriyor.
Pekala ya, ‘Akademik çalışmaya ne gerek var, faizi ve enflasyonu tıpkı anda grafiğe koyalım, şayet faiz artarken enflasyon düşüyorsa bu biçimde inanırız, lakin şayet faiz artarken enflasyon da artıyorsa inanmayız’ denirse?
İşte orada durmak gerek. Zira değişkenler içindeki niçinsellik bağı çıplak gözle ayırt edilemeyebilir. Hele de iki değişken birebir anda birbirini etkiliyorsa, yani bir taraftan enflasyon yükselince merkez bankası faiz artırırken öbür taraftan yüksek faiz kısa vadede enflasyonu artırıcı, uzun vadede azaltıcı bir tesir yapıyorsa bu karmaşık bağın altından sıradan bir grafikle çıkamayız. Biraz daha açmak için enflasyon ve faizin bir ortada olduğu grafiğe bir göz atalım:
Görülen o ki iki değişken birebir anda artıp azalıyor. Fakat bu gördüğümüz münasebet korelasyondur. Yani bir niçinsellik göstermek zorunda değildir. Şayet bir niçinsellik var ise da onun tarafı hakkında bilgi vermeyebilir. Yani faiz yüksek olduğu için mi enflasyon artıyor yoksa enflasyon yüksek olduğu için mi faiz artıyor onu grafiğe bakarak anlayamazsınız.
Bütün bunlar aslında çok teknik kavramlar. Fakat bu kavramlar gündemi o kadar meşgul ediyor ki açıklanmaları gerekiyor. Bir diğer örnek vererek açıklayalım. Pandemi periyodunda olay sayıları artınca kapanmalar artıyor, kapanmalar artınca hadise sayıları azalıyor. Bu durumda hadise sayılarını ve kapanma periyotlarını eş vakitli olarka tıpkı grafiğe koyduğumuzda tıpkı faiz ve enflasyon grafiğinde olduğu üzere olumlu bir korelasyon görürüz.
Zira kapanma sonucu daha sonrası hadise sayılarının azalması vakit alır. Şayet bu dinamik bağ yanlışsız ayrıştırılamazsa kapanma olunca olaylar artıyor üzere karşıt niçinsellik çıkarımları yapılabilir.
Aslında biraz dikkatli düşünen okuyucular hususun haricinde olsalar da net etkiyi varsayım edebilirler. Zira şayet nette merkez bankasının faiz artırımı enflasyonu düşürmese bu biçimde bir adım atılmaz. Aksine merkez bankası insiyatifi altında olan faizi daha da düşürür ki enflasyon da düşsün. Fakat düzenek o biçimde işlemiyor. İşte bu niçinle tüm dünyada enflasyonist baskılar faiz artırmak sureti ile gideriliyor.
Faiz indirim çağırısı enflasyonu artırıyor
Yüzde 5’lik gayenin neredeyse dört katı bir enflasyonu bağımsız bir merkez bankasının bile düşürebilmesi kolay değil. Fiyatlama davranışlarının giderek bozulduğu, küresel enflasyonist baskıların yüksek olduğu, Fed’in sıkılaşma için fırsat kolladığ bir ortamda TCMB’nin bir faiz indirimine gidebilmesi epeyce güç. Zira faiz indirimi enflasyonu düşürmeyip tersine hem kur kanalı tıpkı vakitte talep ve beklenti kanalı ile enflasyonu daha da artıracaktır.
Son bir noktanın altını çizmek isterim. Cem Çakmaklı ve Gökhan Şahin Güneş ile yaptığımız araştırmanın neticelerina bakılırsa siyasi kanattan gelen faiz indirim çağırılarının ardından TL’deki bedel kaybı 2013 daha sonrası periyotta giderek artıyor. Son devirde, bu cins davetler daha sonrası TL’nin ortalama 30 baz puan kıymet kaybettiğini gözlemliyoruz. Bu çalışmadan yola çıkarak şunu söyleyebiliriz: TCMB üstündeki siyasi baskılar ve faiz indirimi çağırıları malesef kuru, piyasa faizlerini ve enflasyonu daha epeyce artırıyor. Bu durum, işi aslına bakarsanız sıkıntı olan TCMB’nin misyonunu daha da ulaşılmaz hale getiriyor.
yatırım tavsiyesi içermez
Geçtiğimiz hafta ortasında Cumhurbaşkanı Erdoğan para siyasetini yakından ilgilendiren iki kıymetli ileti verdi.
- ‘Ağustos daha sonrası enflasyon düşecek’
- ‘daha sonraki devirde faizler de düşeceği için enflasyon yine yükselmeyecek’
Ağustos daha sonrası enflasyon düşer mi?
Temmuz itibariyle yüzde 19 düzeyine ulaşan enflasyon, şayet önümüzdeki beş aylık periyotta geçtiğimiz iki yılın ortalamalarına paralel bir seyir izlerse seneyi yüzde 17,5 civarında bitirebilir.
Bu oran, kasım ve aralık aylarında geçen yılki yüksek seyir tekrar etmezse bir ölçü aşağı gelebilir. Lakin TCMB beklenti anketine göre o durumda bile sene sonu enflasyonu yüzde 16.3 düzeyinde bekleniyor. Özetle, Ağustos daha sonrası periyotta enflasyonun bir ölçü düşmesi konusunda genel bir beklenti mevcut. Fakat:
Sene sonu enflasyon beklentisi kağıt üzerinde yüzde 14 olan, piyasa beklentisi bunun en az iki puan üzerinde olan bir merkez bankasının faiz indirimine gitmesi gerçek mudur? Faiz indirimine giderse enflasyon düşer mi artar mı?
Faiz enflasyon bağı
Siyaset faizi ve enflasyon içindeki niçinsellik bağlantısı üzerine fazlaca yazıp çizdik. bir daha de şu noktaların altını yine çizmekte yarar var:
Faiz, hem enflasyonu artırıcı tıpkı vakitte azaltıcı iki kanalı harekete geçirir. Nedir bu kanallar?
- Faiz, üretici açısından borçlanma maliyetidir. ötürüsı ile faiz arttığında borçlanma maliyeti ve bunun getirdiği enflasyonist baskı da artar.
- Daha uzun vadede, yüksek faiz kur ve talebi aşağı çekeceği için enflasyon düşer.
Bu niçinle faiz artışı daha sonrası beklentiler de aşağı istikametli revize edildiğinden enflasyonu aşağı çekecek üçüncü bir kanal da devreye girer. Bunları nereden mi biliyoruz? Bu bahiste yapılan ampirik çalışmalar bize bunu gösteriyor.
Pekala ya, ‘Akademik çalışmaya ne gerek var, faizi ve enflasyonu tıpkı anda grafiğe koyalım, şayet faiz artarken enflasyon düşüyorsa bu biçimde inanırız, lakin şayet faiz artarken enflasyon da artıyorsa inanmayız’ denirse?
İşte orada durmak gerek. Zira değişkenler içindeki niçinsellik bağı çıplak gözle ayırt edilemeyebilir. Hele de iki değişken birebir anda birbirini etkiliyorsa, yani bir taraftan enflasyon yükselince merkez bankası faiz artırırken öbür taraftan yüksek faiz kısa vadede enflasyonu artırıcı, uzun vadede azaltıcı bir tesir yapıyorsa bu karmaşık bağın altından sıradan bir grafikle çıkamayız. Biraz daha açmak için enflasyon ve faizin bir ortada olduğu grafiğe bir göz atalım:
Görülen o ki iki değişken birebir anda artıp azalıyor. Fakat bu gördüğümüz münasebet korelasyondur. Yani bir niçinsellik göstermek zorunda değildir. Şayet bir niçinsellik var ise da onun tarafı hakkında bilgi vermeyebilir. Yani faiz yüksek olduğu için mi enflasyon artıyor yoksa enflasyon yüksek olduğu için mi faiz artıyor onu grafiğe bakarak anlayamazsınız.
Bütün bunlar aslında çok teknik kavramlar. Fakat bu kavramlar gündemi o kadar meşgul ediyor ki açıklanmaları gerekiyor. Bir diğer örnek vererek açıklayalım. Pandemi periyodunda olay sayıları artınca kapanmalar artıyor, kapanmalar artınca hadise sayıları azalıyor. Bu durumda hadise sayılarını ve kapanma periyotlarını eş vakitli olarka tıpkı grafiğe koyduğumuzda tıpkı faiz ve enflasyon grafiğinde olduğu üzere olumlu bir korelasyon görürüz.
Zira kapanma sonucu daha sonrası hadise sayılarının azalması vakit alır. Şayet bu dinamik bağ yanlışsız ayrıştırılamazsa kapanma olunca olaylar artıyor üzere karşıt niçinsellik çıkarımları yapılabilir.
Aslında biraz dikkatli düşünen okuyucular hususun haricinde olsalar da net etkiyi varsayım edebilirler. Zira şayet nette merkez bankasının faiz artırımı enflasyonu düşürmese bu biçimde bir adım atılmaz. Aksine merkez bankası insiyatifi altında olan faizi daha da düşürür ki enflasyon da düşsün. Fakat düzenek o biçimde işlemiyor. İşte bu niçinle tüm dünyada enflasyonist baskılar faiz artırmak sureti ile gideriliyor.
Faiz indirim çağırısı enflasyonu artırıyor
Yüzde 5’lik gayenin neredeyse dört katı bir enflasyonu bağımsız bir merkez bankasının bile düşürebilmesi kolay değil. Fiyatlama davranışlarının giderek bozulduğu, küresel enflasyonist baskıların yüksek olduğu, Fed’in sıkılaşma için fırsat kolladığ bir ortamda TCMB’nin bir faiz indirimine gidebilmesi epeyce güç. Zira faiz indirimi enflasyonu düşürmeyip tersine hem kur kanalı tıpkı vakitte talep ve beklenti kanalı ile enflasyonu daha da artıracaktır.
Son bir noktanın altını çizmek isterim. Cem Çakmaklı ve Gökhan Şahin Güneş ile yaptığımız araştırmanın neticelerina bakılırsa siyasi kanattan gelen faiz indirim çağırılarının ardından TL’deki bedel kaybı 2013 daha sonrası periyotta giderek artıyor. Son devirde, bu cins davetler daha sonrası TL’nin ortalama 30 baz puan kıymet kaybettiğini gözlemliyoruz. Bu çalışmadan yola çıkarak şunu söyleyebiliriz: TCMB üstündeki siyasi baskılar ve faiz indirimi çağırıları malesef kuru, piyasa faizlerini ve enflasyonu daha epeyce artırıyor. Bu durum, işi aslına bakarsanız sıkıntı olan TCMB’nin misyonunu daha da ulaşılmaz hale getiriyor.
yatırım tavsiyesi içermez