tı.
Enflasyon farkı ve yüzde 7,5 artırım ile bir arada bu ay memur ve memur emeklilerinin maaşlarında yüzde 30,5 oranında güzelleştirme yapılması öngörülüyor.
SSK ve Bağ-Kur emekli aylıklarında ise yüzde 25,47 artış sağlanacak, en düşük emekli maaşı ise 2 bin 500 TL olacak.
Lakin bu artış Türkiye’de epeyce sayıda memur ve emeklinin yoksulluk hududu üstünde yaşamasına yetmiyor.
Memur-Sen 4 kişilik bir aile için açlık sonu 3 bin 526 TL, yoksulluk sonu ise 10 bin 119 TL olarak güncelledi.
Memleketler arası Çalışma Örgütü’nün (ILO) araştırmasına göre, Türkiye’deki ortalama emekli maaşı, ülkedeki yoksulluk hududunun yalnızca yüzde 21,7’sine denk geliyor.
Uganda’da ortalama emekli maaşı ülkenin yoksulluk hududunun yüzde 43,5’ine, Endonezya’da yüzde 56,1’ine, Mozambik’te ise yüzde 32,7’sine denk geliyor.
ILO’ya nazaran, Türkiye üzere ortalama emekli maaşının yoksulluk sonunun yüzde 50’sinin altında kaldığı ülkelerde yaşayan emeklilerin, toplumsal teminatları olmalarına rağmen “fakir” olarak tanımlanması gerekiyor.
Kamu İşçileri Sendikaları Konfederasyonu’nun (KESK) bu hafta yayımladığı Kamu İşçilerinin Fakirleşmesi Araştırması’na göre ise Türkiye’deki kamu çalışanlarının yüzde 59’unun hane geliri, yoksulluk hududunun altında kalıyor.
‘Bankalara başvurdum, uygun bir kredi aradım, bulamadım’
21 yıl bir klima fabrikasında çalıştıktan daha sonra sıhhat raporuyla emekli olan 47 yaşındaki İhsan Doğan, 2446 TL emekli maaşı alıyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Doğan, maaşının 1750 TL’sini konut kredisi için ayırırken, beraberinde oğlunun üniversite masraflarını karşılamaya çalışıyor:
“Oğlum üniversitede kodlamayla ilgili eğitim aldığı için, geçen gün bir bilgisayar muhtaçlığı oldu. Bankalara başvurdum, uygun bir kredi aradım, bulamadım.
“Bilgisayarı alabilmek için kredi kartı aradım, en sonunda abimin kredi kartını kullandık. Önümüzdeki ay maaşa yüzde 40 artırım beklerken, bu artırımla bu taksitleri nasıl ödeyeceğimi bilemiyorum.”
‘Meyve yüzü goremiyoruz’
Doğan, eşinin de minimum fiyatla çalıştığını fakat bir daha de geçinemediklerini anlatıyor:
“Eskiden 100 TL ile pazar alışverişimizi yaparken, artık yalnızca bir koli yumurta 40 TL oldu. Evvelce mevsim meyveleri alıp yiyebiliyorken, artık meyve yüzü bakılırsamiyoruz.
“1982 yılında emekli olan babam İzmir’de bir mesken bir de otomobil alabilmişti. 6 çocuk yetiştirdi lakin hiç borcunun olduğunu duymadık. Şimdiki emeklilerin ise tamamı borçlu. Arkadaşım kendi konutunu kapatıp, ailesiyle birlikte annesinin konutuna taşındı.
“Biz bu çocukları taban fiyatla büyüttük. Yemedik yedirdik, içmedik içirdik. Artık oğluma, ‘yurt haricinde iş bulursan hiç durma, git’ diyorum. Yok, çocuğumuzun geleceği yok.”
‘Ek iş olarak inşaat ustalığı yapıyorum’
Türkiye’de memurların ek iş yapması, kimi istisnalar dışında maddelerle sonlandırılmış durumda.
Lakin KESK araştırmasına katılan kamu çalışanlarının yüzde 22’si “geçinmek maksadıyla ek iş yaptığını”, yüzde 34’ü ise “geçinmek için yakınlarından maddi dayanak aldığını” söylüyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan sıhhat teknikeri Murat da geçinebilmek için iş olarak inşaat ustalığı yaptığını anlatıyor.
“Sürekli aldığımız bir çikolatanın gramajı düşürülmüş ve fiyatı 3 TL’ye çıkmış. Ben artık meskene giderken, ‘çocuğuma bir çikolata alıp gideyim’ bile diyemiyorum. 30-40 TL’ye aldığım bebek bezleri, artık 120, 130 TL.
“2015 yılında birinci atandığımda benim elime aylık net olarak dört minimum fiyat geçiyordu. Şu an elime iki tane taban fiyat bile geçmiyor.
Yasak bulunmasına karşın kendisi üzere etrafındaki epeyce sayıda memurun ek iş yapmak zorunda olduğunu söyleyen Murat, artık ek iş bulmanın da zorlaştığını anlatıyor:
“Öğrenciyken inşaatlarda iş bulur, hiç boşta kalmazdım. Artık de ek iş buldukça inşaat ustalığı yapıyorum. Lakin 3-4 branşta inşaat ustası olmama karşın ben bile şu an ek iş bulmakta zorlanıyorum. Artık fiyatlar hayli düşük, yeteri kadar iş yok.”
Murat, Almanya’ya gitmek isteyen sağlıkçılar için kurdukları bir iletileşme kümesine, son bir ay içerisin 3 bin 400 yeni sağlıkçının eklendiğini anlatıyor.
Orada kendi branşında iş bulamasa dahi “ne iş olsa yapma pahasına” ülkeyi terk edeceğini söylüyor.
‘Günübirlik ek iş arıyoruz, garsonluk yapıyoruz’
3 bin 964 lira maaş alan bir PTT çalışanı memur olan Aykut ise geçinebilmek için hem ailesinden maddi takviye aldığını tıpkı vakitte ek iş yaptığını anlatıyor.
Aykut da bir memur olarak hem ek iş yapmasının tıpkı vakitte röportaj vermesinin yasak olması sebebiyle haberde gerçek ismini gizlemek istiyor:
“Memur arkadaşlarımızla ortamızda bir iletileşme kümesi kurduk. Günü birlik yapabileceğimiz işler olduğunda o kümeye haber veriliyor.
“Örneğin düğünlerde, yılbaşında ya da başka özel günlerde garsonluk işi çıktığında birbirimize haber veriyoruz. kimi vakit hafta sonları da gidip garsonluk yapıyoruz. Hepimiz memuruz lakin bunların hepsi yaşanıyor şu an.”
Biri 20 aylık başkası 5 yaşında iki küçük çocuğu olan Aykut, ekonomik durumunun giderek kötüleştiğini şu biçimde anlatıyor:
“Çocuklarımızın proteininden C vitamine kadar her şeyi sıkıntı bela da olsa karşılarken, şu an hepsini birden karşılamamız imkânsız.”
“Küçük çocuğumun mama markasını değiştirdik. Evvelce bir öğüne üç ölçek mama koyarken, artık bir ölçek koyuyoruz. Büyük çocuğumu ise kreşten almak zorunda kaldım.”
“Temel gereksinimlerimizi karşılamakta gerçek manada dert yaşıyoruz. Çocuklarımızın yıpranmış giysilerinin yenilerini almak bile şu an bizim için gerçek bir sorun.”
Ayda bir kere et yiyebildiklerini söyleyen Aykut, ek işlerin de geçinmeye yetmediğini söyleyerek ailesinden maddi dayanak aldığını anlatıyor.
KESK araştırmasına bakılırsa kamu çalışanlarının yüzde 78’i, ekonomik niçinlerle konutta yaptığı yahut köyden aldığı mamüllerin arttığını tabir ediyor.
Aykut da her yaz tatilinde köyünde tarla işi yaptığını ve topladığı mahsulleri kışın tüketmek üzere kente getirdiğini söylüyor:
“Yazın köyde topladıklarımı, kışın tüketmeye çalışırım. Bilhassa bu yaz buna epey yoğunluk verdim zira bu biçimde bir müddetcin yaşanacağını hepimiz öngördük.
“Ailemden maddi takviye almak hem ruhsal olarak bizi yıpratıyor tıpkı vakitte onlara karşı sorumluluğumuzu daha da artırıyor. Tahminen ahlaki olmayabilir lakin onlarla bağımızı zedelememek ismine kimi şeylere göz yumuyoruz.”
Aykut köyüne dönmek istediğini lakin arta gübre ve girdi maliyetleri yüzünden bunun da eskisi kadar cazip bir seçenek olmadığını düşünüyor:
“Şu an ek iş yapmak ve aile yardımı almak haricinde ne yapabileceğimizi kestiremiyoruz. Bütün memurlar, işçiler tıkanmış noktadayız.”
‘Artık insanların emeklilik hayali bile kalmadı’
İzmir Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT’liler) Derneği Lideri Doğan Türker, resmî olmayan sayılara göre kentte yaklaşık 500 bin kişinin emekli olabilmek için yaş sonuna takıldığını söylüyor.
Türker’e göre İzmir’deki EYT’lilerin ortasında, emekli olabilse dahi kâfi bir maaş alabileceklerin oranı yüzde 4’ü geçmiyor:
“Eskiden beşerler emekli olmak istiyorlardı, bir hayalleri vardı. Artık artık o hayalleri bile kalmadı zira emekli olduklarında geçinebilme bahtları yok.”
Bugün bir taban ücretlinin emeklilikteki ortalama maaşının, yeni yapılan artırımlarla dahi ortalama 3000-3500 TL olacağını söyleyen Türker, “Bu maaşlarla geçinmek imkânsız. Artırımlar yüzünden memleket yaşanmaz bir hale geldi” diyor ve ekliyor:
“Türkiye’deki emeklilerin yarısından birden fazla ek iş yapmak zorunda. Emekliler değil, onları ek iş yapmaya mahkûm edenler utansın.
“Öte yandan çalışamayan EYT’liler de var, bunlar ne maaş alabiliyorlar ne de çalışabiliyorlar. Pekala, bu beşerler ne yapacaklar?”
‘KHK ile ihraç olanlar ne emekli olabiliyor ne maaş alabiliyor’
15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsünün akabinde Türkiye’de son 5 yılda yaklaşık 125 bin kişi kamudaki bakılırsavinden ihraç edildi.
KHK ile kamu bakılırsavinden ihraç edilen şahıslar ise ne emekli olabiliyor ne de çarçabuk bir daha çalışabilecekleri bir iş bulabiliyor.
2017 yılında Van’da bir ilçe müftülüğünde memurluk yaparken ihraç edilen ve haberde soyadının yer almasını istemeyen Samet, ihracından beri ailesinden yardım alarak geçindiğini söylüyor:
“Bir çocuğum var, okula gidiyor. Ortada bir akrabaların takviyesiyle ayakta kalıyoruz. kimi vakit gün oluyor, çarşıya çıkacak para bulamıyorum.”
Ailesiyle bir arada babasının konutunda yaşadıklarını söyleyen Samet, “KHK’lı olduğum için hiç bir yer iş vermiyor” diyor.
12 yıllık cami imamıyken ihraç edilen Hasan da gerçek ismini gizlenmesini isteyerek, “Dostlarım bile benimle selamı kesti. İş müracaatında bulunduğum yerlerde ihraç olduğumu söyleyince reddediyorlar” diyor.
Türkiye’de yüksek enflasyon niçiniyle memur ve emekliler giderek daha sıkıntı kurallarda yaşıyor.
Hükümete nazaran ise maaşlarda yapılan artışlar, çalışanların “enflasyona ezdirilmediği” manasına geliyor.
yatırım tavsiyesi içermez
Enflasyon farkı ve yüzde 7,5 artırım ile bir arada bu ay memur ve memur emeklilerinin maaşlarında yüzde 30,5 oranında güzelleştirme yapılması öngörülüyor.
SSK ve Bağ-Kur emekli aylıklarında ise yüzde 25,47 artış sağlanacak, en düşük emekli maaşı ise 2 bin 500 TL olacak.
Lakin bu artış Türkiye’de epeyce sayıda memur ve emeklinin yoksulluk hududu üstünde yaşamasına yetmiyor.
Memur-Sen 4 kişilik bir aile için açlık sonu 3 bin 526 TL, yoksulluk sonu ise 10 bin 119 TL olarak güncelledi.
Memleketler arası Çalışma Örgütü’nün (ILO) araştırmasına göre, Türkiye’deki ortalama emekli maaşı, ülkedeki yoksulluk hududunun yalnızca yüzde 21,7’sine denk geliyor.
Uganda’da ortalama emekli maaşı ülkenin yoksulluk hududunun yüzde 43,5’ine, Endonezya’da yüzde 56,1’ine, Mozambik’te ise yüzde 32,7’sine denk geliyor.
ILO’ya nazaran, Türkiye üzere ortalama emekli maaşının yoksulluk sonunun yüzde 50’sinin altında kaldığı ülkelerde yaşayan emeklilerin, toplumsal teminatları olmalarına rağmen “fakir” olarak tanımlanması gerekiyor.
Kamu İşçileri Sendikaları Konfederasyonu’nun (KESK) bu hafta yayımladığı Kamu İşçilerinin Fakirleşmesi Araştırması’na göre ise Türkiye’deki kamu çalışanlarının yüzde 59’unun hane geliri, yoksulluk hududunun altında kalıyor.
‘Bankalara başvurdum, uygun bir kredi aradım, bulamadım’
21 yıl bir klima fabrikasında çalıştıktan daha sonra sıhhat raporuyla emekli olan 47 yaşındaki İhsan Doğan, 2446 TL emekli maaşı alıyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Doğan, maaşının 1750 TL’sini konut kredisi için ayırırken, beraberinde oğlunun üniversite masraflarını karşılamaya çalışıyor:
“Oğlum üniversitede kodlamayla ilgili eğitim aldığı için, geçen gün bir bilgisayar muhtaçlığı oldu. Bankalara başvurdum, uygun bir kredi aradım, bulamadım.
“Bilgisayarı alabilmek için kredi kartı aradım, en sonunda abimin kredi kartını kullandık. Önümüzdeki ay maaşa yüzde 40 artırım beklerken, bu artırımla bu taksitleri nasıl ödeyeceğimi bilemiyorum.”
‘Meyve yüzü goremiyoruz’
Doğan, eşinin de minimum fiyatla çalıştığını fakat bir daha de geçinemediklerini anlatıyor:
“Eskiden 100 TL ile pazar alışverişimizi yaparken, artık yalnızca bir koli yumurta 40 TL oldu. Evvelce mevsim meyveleri alıp yiyebiliyorken, artık meyve yüzü bakılırsamiyoruz.
“1982 yılında emekli olan babam İzmir’de bir mesken bir de otomobil alabilmişti. 6 çocuk yetiştirdi lakin hiç borcunun olduğunu duymadık. Şimdiki emeklilerin ise tamamı borçlu. Arkadaşım kendi konutunu kapatıp, ailesiyle birlikte annesinin konutuna taşındı.
“Biz bu çocukları taban fiyatla büyüttük. Yemedik yedirdik, içmedik içirdik. Artık oğluma, ‘yurt haricinde iş bulursan hiç durma, git’ diyorum. Yok, çocuğumuzun geleceği yok.”
‘Ek iş olarak inşaat ustalığı yapıyorum’
Türkiye’de memurların ek iş yapması, kimi istisnalar dışında maddelerle sonlandırılmış durumda.
Lakin KESK araştırmasına katılan kamu çalışanlarının yüzde 22’si “geçinmek maksadıyla ek iş yaptığını”, yüzde 34’ü ise “geçinmek için yakınlarından maddi dayanak aldığını” söylüyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan sıhhat teknikeri Murat da geçinebilmek için iş olarak inşaat ustalığı yaptığını anlatıyor.
“Sürekli aldığımız bir çikolatanın gramajı düşürülmüş ve fiyatı 3 TL’ye çıkmış. Ben artık meskene giderken, ‘çocuğuma bir çikolata alıp gideyim’ bile diyemiyorum. 30-40 TL’ye aldığım bebek bezleri, artık 120, 130 TL.
“2015 yılında birinci atandığımda benim elime aylık net olarak dört minimum fiyat geçiyordu. Şu an elime iki tane taban fiyat bile geçmiyor.
Yasak bulunmasına karşın kendisi üzere etrafındaki epeyce sayıda memurun ek iş yapmak zorunda olduğunu söyleyen Murat, artık ek iş bulmanın da zorlaştığını anlatıyor:
“Öğrenciyken inşaatlarda iş bulur, hiç boşta kalmazdım. Artık de ek iş buldukça inşaat ustalığı yapıyorum. Lakin 3-4 branşta inşaat ustası olmama karşın ben bile şu an ek iş bulmakta zorlanıyorum. Artık fiyatlar hayli düşük, yeteri kadar iş yok.”
Murat, Almanya’ya gitmek isteyen sağlıkçılar için kurdukları bir iletileşme kümesine, son bir ay içerisin 3 bin 400 yeni sağlıkçının eklendiğini anlatıyor.
Orada kendi branşında iş bulamasa dahi “ne iş olsa yapma pahasına” ülkeyi terk edeceğini söylüyor.
‘Günübirlik ek iş arıyoruz, garsonluk yapıyoruz’
3 bin 964 lira maaş alan bir PTT çalışanı memur olan Aykut ise geçinebilmek için hem ailesinden maddi takviye aldığını tıpkı vakitte ek iş yaptığını anlatıyor.
Aykut da bir memur olarak hem ek iş yapmasının tıpkı vakitte röportaj vermesinin yasak olması sebebiyle haberde gerçek ismini gizlemek istiyor:
“Memur arkadaşlarımızla ortamızda bir iletileşme kümesi kurduk. Günü birlik yapabileceğimiz işler olduğunda o kümeye haber veriliyor.
“Örneğin düğünlerde, yılbaşında ya da başka özel günlerde garsonluk işi çıktığında birbirimize haber veriyoruz. kimi vakit hafta sonları da gidip garsonluk yapıyoruz. Hepimiz memuruz lakin bunların hepsi yaşanıyor şu an.”
Biri 20 aylık başkası 5 yaşında iki küçük çocuğu olan Aykut, ekonomik durumunun giderek kötüleştiğini şu biçimde anlatıyor:
“Çocuklarımızın proteininden C vitamine kadar her şeyi sıkıntı bela da olsa karşılarken, şu an hepsini birden karşılamamız imkânsız.”
“Küçük çocuğumun mama markasını değiştirdik. Evvelce bir öğüne üç ölçek mama koyarken, artık bir ölçek koyuyoruz. Büyük çocuğumu ise kreşten almak zorunda kaldım.”
“Temel gereksinimlerimizi karşılamakta gerçek manada dert yaşıyoruz. Çocuklarımızın yıpranmış giysilerinin yenilerini almak bile şu an bizim için gerçek bir sorun.”
Ayda bir kere et yiyebildiklerini söyleyen Aykut, ek işlerin de geçinmeye yetmediğini söyleyerek ailesinden maddi dayanak aldığını anlatıyor.
KESK araştırmasına bakılırsa kamu çalışanlarının yüzde 78’i, ekonomik niçinlerle konutta yaptığı yahut köyden aldığı mamüllerin arttığını tabir ediyor.
Aykut da her yaz tatilinde köyünde tarla işi yaptığını ve topladığı mahsulleri kışın tüketmek üzere kente getirdiğini söylüyor:
“Yazın köyde topladıklarımı, kışın tüketmeye çalışırım. Bilhassa bu yaz buna epey yoğunluk verdim zira bu biçimde bir müddetcin yaşanacağını hepimiz öngördük.
“Ailemden maddi takviye almak hem ruhsal olarak bizi yıpratıyor tıpkı vakitte onlara karşı sorumluluğumuzu daha da artırıyor. Tahminen ahlaki olmayabilir lakin onlarla bağımızı zedelememek ismine kimi şeylere göz yumuyoruz.”
Aykut köyüne dönmek istediğini lakin arta gübre ve girdi maliyetleri yüzünden bunun da eskisi kadar cazip bir seçenek olmadığını düşünüyor:
“Şu an ek iş yapmak ve aile yardımı almak haricinde ne yapabileceğimizi kestiremiyoruz. Bütün memurlar, işçiler tıkanmış noktadayız.”
‘Artık insanların emeklilik hayali bile kalmadı’
İzmir Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT’liler) Derneği Lideri Doğan Türker, resmî olmayan sayılara göre kentte yaklaşık 500 bin kişinin emekli olabilmek için yaş sonuna takıldığını söylüyor.
Türker’e göre İzmir’deki EYT’lilerin ortasında, emekli olabilse dahi kâfi bir maaş alabileceklerin oranı yüzde 4’ü geçmiyor:
“Eskiden beşerler emekli olmak istiyorlardı, bir hayalleri vardı. Artık artık o hayalleri bile kalmadı zira emekli olduklarında geçinebilme bahtları yok.”
Bugün bir taban ücretlinin emeklilikteki ortalama maaşının, yeni yapılan artırımlarla dahi ortalama 3000-3500 TL olacağını söyleyen Türker, “Bu maaşlarla geçinmek imkânsız. Artırımlar yüzünden memleket yaşanmaz bir hale geldi” diyor ve ekliyor:
“Türkiye’deki emeklilerin yarısından birden fazla ek iş yapmak zorunda. Emekliler değil, onları ek iş yapmaya mahkûm edenler utansın.
“Öte yandan çalışamayan EYT’liler de var, bunlar ne maaş alabiliyorlar ne de çalışabiliyorlar. Pekala, bu beşerler ne yapacaklar?”
‘KHK ile ihraç olanlar ne emekli olabiliyor ne maaş alabiliyor’
15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsünün akabinde Türkiye’de son 5 yılda yaklaşık 125 bin kişi kamudaki bakılırsavinden ihraç edildi.
KHK ile kamu bakılırsavinden ihraç edilen şahıslar ise ne emekli olabiliyor ne de çarçabuk bir daha çalışabilecekleri bir iş bulabiliyor.
2017 yılında Van’da bir ilçe müftülüğünde memurluk yaparken ihraç edilen ve haberde soyadının yer almasını istemeyen Samet, ihracından beri ailesinden yardım alarak geçindiğini söylüyor:
“Bir çocuğum var, okula gidiyor. Ortada bir akrabaların takviyesiyle ayakta kalıyoruz. kimi vakit gün oluyor, çarşıya çıkacak para bulamıyorum.”
Ailesiyle bir arada babasının konutunda yaşadıklarını söyleyen Samet, “KHK’lı olduğum için hiç bir yer iş vermiyor” diyor.
12 yıllık cami imamıyken ihraç edilen Hasan da gerçek ismini gizlenmesini isteyerek, “Dostlarım bile benimle selamı kesti. İş müracaatında bulunduğum yerlerde ihraç olduğumu söyleyince reddediyorlar” diyor.
Türkiye’de yüksek enflasyon niçiniyle memur ve emekliler giderek daha sıkıntı kurallarda yaşıyor.
Hükümete nazaran ise maaşlarda yapılan artışlar, çalışanların “enflasyona ezdirilmediği” manasına geliyor.
yatırım tavsiyesi içermez