Ekonomist Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu son alınan kararlar ışığında 2022’de Türkiye iktisadının durumunu kıymetlendirdi. Kozanoğlu, Türkiye’nin genelde süratli büyümeleri çok yüksek cari açıklarla yani yabacıların tasarruflarıyla finanse eden bir ülke olduğuna değindi. Bu sene ise makul sayılacak bir cari açıkla yılın kapatılacağına işaret eden Kozanoğlu, bilhassa Avrupa’da talebin canlı seyretmesiyle TL’nin keskin bedel kayıplarının da sağladığı avantajla ihracatın kuvvetli seyrettiğine vurgu yaptı.
Açıklanan enflasyon sayılarına ait değerlendirmelerde bulunan Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Ekonomist Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, “Bugün açıklanan aralık ayı tüketici fiyatları ise rekor bir oranda yüzde 13,58 arttı ve yıllık enflasyonu yüzde 36,08’e yükseldi. Buna rağmen kur artışlarına daha hassas olan yurt içi üretici meblağları aralıkta yüzde 19,08’lik bir artış sergilerken, yıllık Yİ-ÜFE yüzde 79,89’a sıçradı” diye konuştu.
“ARJANTİN’İ BİR YANA BIRAKIRSAK MUHAKKAK BAŞLI ENFLASYONLARININ EN YÜKSEĞİ”
TÜFE ile Yİ-ÜFE içindeki farkı gösteren enflasyon makası da yüzde 43,8’lik bir rekora ulaştığının altını çizen Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, vakit ortasında iki endeksin birbirine yaklaşması, üretici meblağları kanalıyla tüketim eserleri üstündeki baskının sürmesinin kaçınılmaz olduğunu lisana getirdi. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, “Yüzde 13.58’lik aralık ayı tüketici enflasyonu, Arjantin bir yana bırakılırsa tüm belirli başlı ülkelerin yıllık enflasyonundan hayli daha yüksek seviyede. Çift haneli sayıları bakılırsan iki ülke, Pakistan’ın yüzde 11,5, Brezilya’nın yüzde 10,7 tüketici enflasyonları bile bizim yüzde 13,58’in gerisinde kalıyor” açıklamasını yaptı. Bu enflasyon oranlarının 19 yıllık sürecin en yüksek fiyat artış temposuna işaret ettiğine değinen Kozanoğlu, “Ekonomide istikrar gösteren tek eğilim enflasyonun durmadan artması oldu” dedi. Kozanoğlu ayrıyeten, dar gelirli yurttaşların bu durumdan daha olumsuz etkilendiği söz etti. “Çünkü tüketim desenlerinde daha fazla yükü bulunan besin meblağları yüzde 43.80 ile manşet enflasyondan yüksek bir artış gösterdiği üzere, bir daha yüzde 31.2 tartıya sahip konut ve kira elektrik doğalgaz üzere kalemlerde yılbaşı artırımlarının devreye girmesiyle fakir bölümlerin beli bükülecek” değerlendirmesinde bulundu.
Prof. Dr. Hayrı Kozanoğlu, yılın birinci 11 ayında ihracatın ithalatı karşılama oranının yüzde 83,8 düzebir daha yükseldiğini belirterek, “Ekim’de cari istikrarın 3,2 milyar dolar fazla vermesiyle ocak-ekim periyodunda cari açık 8,4 milyar dolara kadar daraldı. Bu performansta yılın birinci 10 ayında turizm gelirlerinin 2020’ye bakılırsa toparlanıp, 17 milyarı bulması büyük rol oynadı” dedi.
Türkiye iktisadının 2022’ye büyük belirsizliklerle girdiğini söyleyen Kozanoğlu, “Öncelikle üçüncü çeyrekteki yüzde 7,4 büyümeyle yılın birinci 9 ayında yüzde 11,7 büyüme gerçekleşti. 2021’in son üç ayında büyüme biraz ivme kaybetse de yılın yüzde 10’un üzerinde devasa yükseklikte bir tempoyla kapanması bekleniyor” diye konuştu.
“TÜRKİYE`DE YOKSULLUK ORANI YÜZDE 10,2`DEN YÜZDE 12,2`YE YÜKSELDİ”
Büyüme tablosunun yüksek cari açığa bağlı olmadığını belirten Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, “Öyleyse gevşek maliye siyasetiyle başka bir tabirle bütçe kaynaklarına tartı verilerek mi elde edildi?’ sorusunu sormak lazım. Bütçe bilgilerini incelediğimizde, vergi gelirleri yüklü olarak toplam gelirlerin öngörülenden süratli artarak ocak-kasım periyodunda 1.272 milyar liraya yükseldiğine şahit oluyoruz. Buna rağmen harcamalar 1.319 milyar lira civarında seyredince, 47 milyar liralık bir bütçe açığı sayısı ortaya çıkıyor” dedi.
bu biçimdelikle bütçe açığının GSYH’nin yüzde 1’ini geçmeyeceğini tabir eden Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, bu noktada Türkiye’nin gelişmiş ülkelerin tersine pandemi ortamında toplumsal yardımlarda hayli eli sıkı davranmasının kıymetli rolü olduğunu söylemiş oldu. Kozanoğlu, “Bütçe ve fon dayanaklarının 103 milyar lirada kalması öngörülüyor. Bunun kararında Dünya Bankası`na nazaran Türkiye`de yoksulluk oranı yüzde 10,2`den yüzde 12,2`ye yükseldi” açıklamasında bulundu.
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu olağanda bu biçimde bir büyümenin istihdam yaratması, iktisatta çok ısınmayı, ötürüsıyla enflasyonu önlemek için para siyasetinin sıkılaştırılması, yani faizlerin artırılması beklendiğini tabir ederek, “Ne var ki Türkiye iktisadı tam zıddı bir görünüm sergiliyor” dedi.
İstihdamsız bir büyümenin ağır bir toplumsal sorun olduğunu vurgulayan Kozanoğlu, “En son açıklanan Ekim işsizlik oranı yüzde 10,7, tarım dışı işsizlik oranı 12.4, genç işsizliği ise yüzde 17,7’dir. Çalışacak yaşlarındaki her 100 yurttaşımızın lakin 52’si işgücüne katılmakta, bu şahısların 46,2’si iş bulabilmektedir. Her 100 gencin 33’ü, erkeklerde 44, bayanlarda 21’i istihdam ediliyor. Âtıl işgücü olarak söz edilen eksik saatli çalışanları, büyük ölçüde iş bulma umudunu kaybettiği için müracaatta bulunmayanları da içeren âtıl işgücü oranı ise yüzde 22,8’dir.” açıklamalarında bulundu.
“ENFLASYON’UN YÜZDE 30-35 BANDINDA SEYRETMESİ BEKLENEBİLİR”
“Ekonomi idaresinin düşük faiz ısrarı kredi talebini besleyen temel ögedir. Zira bireyler ve şirketler bir yandan elverişli kredi şartlarından yararlanmakta bir yandan da yükselen enflasyona karşı korunmak için taleplerini öne çekmektedirler” diyen Prof. Dr. Kozanoğlu, aralık ayı prestijiyle tüketici meblağlarının yüzde 36,08, üretici fiyatlarının ise yüzde 79,89 arttığını belirterek şöyleki devam etti.
“Tüketici meblağlarının 2022’nin birinci çeyreğinde yüzde 40-50 bandında seyretmesi beklenebilir. Enflasyondaki bu artış ivmesinde dünyada tedarik zinciri aksamaları niçiniyle yaşanan arz problemleri, global iklim değişikliğinin tesiriyle besin fiyatlarındaki artış eğilimi üzere etmenler rol oynuyorsa da en değerli niye döviz kurlarındaki sıçramadır.”
Merkez Bankası Liderinin Mart 2021’de misyona başladıktan daha sonra siyaset faizinin enflasyonun altında kalmayacağı yolundaki açıklamalarının döviz kuruna nazaranceli bir istikrar kazandırdığını söyleyen Kozanoğlu, eylül başında çekirdek enflasyonun referans alınacağı yolundaki beyanın 8,30 civarında seyreden dolar kurunu hareketlendirdiğine değindi. Kozanoğlu, siyaset faizinin 4 ayda 500 baz puan 8 hatta döviz kuru kanalıyla kur rekabeti sağlandığı, iktisadın cari fazlaya odaklandığı yolundaki açıklamalarının ise TL’den kaçışı hızlandırdığını ve döviz kurlarının denetimden çıktığını da vurguladı. Dar gelirli yurttaşların bu durumdan olumsuz etkilendiğini belirten Kozanoğlu, “Çünkü tüketim desenlerinde daha fazla yükü bulunan besin meblağları yüzde 43.80 ile manşet enflasyondan yüksek bir artış gösterdiği üzere, bir daha yüzde 31.2 tartıya sahip konut ve kira elektrik doğalgaz üzere kalemlerde yılbaşı artırımlarının devreye girmesiyle fakir bölümlerin beli bükülecek” diye konuştu.
“KÜÇÜK YATIRIMCILARIN BİR KERE DAHA ELLERİ YANDI”
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu 1994, 2001,2018 döviz krizlerine benzeri biçimde kur artışının daima devam edeceği algısının, fiyatları iktisadın temellerinden kopardığı ve çok noktalara taşıdığını lisana getirdi. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, kurda türbülans yaşandığını belirterek, geçmişteki örneklerin bilakis yabancı durumlarının epeyce düşük olduğunu ve ötürüsıyla kur hareketlerini tetikleme ihtimallerinin bulunmadığı bir konjonktürde gerçekleştiğini işaret etti. MB’nin açıklanan programı desteklemek emeliyle 7 milyar dolarlık rezerv satışı gerçekleştiğinin de anlaşıldığını tabir eden Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, yabancıların 20,5 milyar dolar pay senedi ve 3,1 milyar dolar devlet içi borçlanma senedi üzere son yılların en düşük portföyüne sahip oldukları görüldüğünün altını çizdi.
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, evvela dolar kurunun 11 lirada istikrar kazanmasının dahi, 6 Eylül’deki 8.30 kuruna nazaran yüzde 25 bir paha kaybına işaret ettiğini söylemiş oldu. Kozanoğlu, “Bu da esasen yüksek olan enflasyonu vakit içerisinde yüzde 20-30 oranında bir geçişkenlikle yüzde 6,6-9.9 kadar baskılama potansiyeli yaratıyor” değerlendirmelerinde bulundu.
“COVİD-19 PANDEMİSİNİN YENİ DALGASI, DÖVİZ KURUNU OYNATABİLİR”
Pandemi ile iktisat münasebetine de değinen Kozanoğlu, Türkiye gibisi tüm ülkelerin faiz artırması, ABD dolarının faiz artışı beklentisiyle güçlenme eğilimi, başta Ukrayna ve Çin mecralı ABD-NATO kaynaklı jeopolitik gerginlikler, global besin meblağlarının artışını sürdürmesi, hepsinin başında Covid-19 pandemisinin yeni dalgası üzere dış şartların da aksiliğine işaret etti. Kozanoğlu, “Bu etmenlerin hepsi döviz kurunu oynatabilir ve ithal fiyatlarının artması/ihracat kapılarının kapanması kanallarıyla ekonomiyi olumsuz etkileyebilir” dedi.
“2022 YILINA GİRERKEN KIRILGANLIKLAR DEVAM EDİYOR”
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu açıklamanın devamında, “Hazine’nin 907 milyar lira lokal para cinsi iç borcu var. Geçen haftaki gelişmelerle DİBS’ler kur riskinden muhafazasız kalınca faizler bariz halde yükseldi. Ayrıyeten Hazine’nin kur riski yükümlülüğü de finansal varlıkları olumsuz etkileyince, mesela 5 yıllık tahvil faizi yüzde 25,90 oldu. 5 yıl vadeli eurobond faizi yüzde 7,40 ve Türkiye’nin CDS primi en son 558 puanla kaygı verici bir seviyedeydi. Tüm bu göstergeler dövizdeki kanamaya tampon yapılsa bile, Türkiye iktisadının bünyesindeki risklerin giderilemediğini, 2022 yılına girerken kırılganlıkların devam ettiğini net halde gösteriyor” halinde konuştu.
yatırım tavsiyesi içermez
Açıklanan enflasyon sayılarına ait değerlendirmelerde bulunan Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Ekonomist Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, “Bugün açıklanan aralık ayı tüketici fiyatları ise rekor bir oranda yüzde 13,58 arttı ve yıllık enflasyonu yüzde 36,08’e yükseldi. Buna rağmen kur artışlarına daha hassas olan yurt içi üretici meblağları aralıkta yüzde 19,08’lik bir artış sergilerken, yıllık Yİ-ÜFE yüzde 79,89’a sıçradı” diye konuştu.
“ARJANTİN’İ BİR YANA BIRAKIRSAK MUHAKKAK BAŞLI ENFLASYONLARININ EN YÜKSEĞİ”
TÜFE ile Yİ-ÜFE içindeki farkı gösteren enflasyon makası da yüzde 43,8’lik bir rekora ulaştığının altını çizen Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, vakit ortasında iki endeksin birbirine yaklaşması, üretici meblağları kanalıyla tüketim eserleri üstündeki baskının sürmesinin kaçınılmaz olduğunu lisana getirdi. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, “Yüzde 13.58’lik aralık ayı tüketici enflasyonu, Arjantin bir yana bırakılırsa tüm belirli başlı ülkelerin yıllık enflasyonundan hayli daha yüksek seviyede. Çift haneli sayıları bakılırsan iki ülke, Pakistan’ın yüzde 11,5, Brezilya’nın yüzde 10,7 tüketici enflasyonları bile bizim yüzde 13,58’in gerisinde kalıyor” açıklamasını yaptı. Bu enflasyon oranlarının 19 yıllık sürecin en yüksek fiyat artış temposuna işaret ettiğine değinen Kozanoğlu, “Ekonomide istikrar gösteren tek eğilim enflasyonun durmadan artması oldu” dedi. Kozanoğlu ayrıyeten, dar gelirli yurttaşların bu durumdan daha olumsuz etkilendiği söz etti. “Çünkü tüketim desenlerinde daha fazla yükü bulunan besin meblağları yüzde 43.80 ile manşet enflasyondan yüksek bir artış gösterdiği üzere, bir daha yüzde 31.2 tartıya sahip konut ve kira elektrik doğalgaz üzere kalemlerde yılbaşı artırımlarının devreye girmesiyle fakir bölümlerin beli bükülecek” değerlendirmesinde bulundu.
Prof. Dr. Hayrı Kozanoğlu, yılın birinci 11 ayında ihracatın ithalatı karşılama oranının yüzde 83,8 düzebir daha yükseldiğini belirterek, “Ekim’de cari istikrarın 3,2 milyar dolar fazla vermesiyle ocak-ekim periyodunda cari açık 8,4 milyar dolara kadar daraldı. Bu performansta yılın birinci 10 ayında turizm gelirlerinin 2020’ye bakılırsa toparlanıp, 17 milyarı bulması büyük rol oynadı” dedi.
Türkiye iktisadının 2022’ye büyük belirsizliklerle girdiğini söyleyen Kozanoğlu, “Öncelikle üçüncü çeyrekteki yüzde 7,4 büyümeyle yılın birinci 9 ayında yüzde 11,7 büyüme gerçekleşti. 2021’in son üç ayında büyüme biraz ivme kaybetse de yılın yüzde 10’un üzerinde devasa yükseklikte bir tempoyla kapanması bekleniyor” diye konuştu.
“TÜRKİYE`DE YOKSULLUK ORANI YÜZDE 10,2`DEN YÜZDE 12,2`YE YÜKSELDİ”
Büyüme tablosunun yüksek cari açığa bağlı olmadığını belirten Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, “Öyleyse gevşek maliye siyasetiyle başka bir tabirle bütçe kaynaklarına tartı verilerek mi elde edildi?’ sorusunu sormak lazım. Bütçe bilgilerini incelediğimizde, vergi gelirleri yüklü olarak toplam gelirlerin öngörülenden süratli artarak ocak-kasım periyodunda 1.272 milyar liraya yükseldiğine şahit oluyoruz. Buna rağmen harcamalar 1.319 milyar lira civarında seyredince, 47 milyar liralık bir bütçe açığı sayısı ortaya çıkıyor” dedi.
bu biçimdelikle bütçe açığının GSYH’nin yüzde 1’ini geçmeyeceğini tabir eden Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, bu noktada Türkiye’nin gelişmiş ülkelerin tersine pandemi ortamında toplumsal yardımlarda hayli eli sıkı davranmasının kıymetli rolü olduğunu söylemiş oldu. Kozanoğlu, “Bütçe ve fon dayanaklarının 103 milyar lirada kalması öngörülüyor. Bunun kararında Dünya Bankası`na nazaran Türkiye`de yoksulluk oranı yüzde 10,2`den yüzde 12,2`ye yükseldi” açıklamasında bulundu.
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu olağanda bu biçimde bir büyümenin istihdam yaratması, iktisatta çok ısınmayı, ötürüsıyla enflasyonu önlemek için para siyasetinin sıkılaştırılması, yani faizlerin artırılması beklendiğini tabir ederek, “Ne var ki Türkiye iktisadı tam zıddı bir görünüm sergiliyor” dedi.
İstihdamsız bir büyümenin ağır bir toplumsal sorun olduğunu vurgulayan Kozanoğlu, “En son açıklanan Ekim işsizlik oranı yüzde 10,7, tarım dışı işsizlik oranı 12.4, genç işsizliği ise yüzde 17,7’dir. Çalışacak yaşlarındaki her 100 yurttaşımızın lakin 52’si işgücüne katılmakta, bu şahısların 46,2’si iş bulabilmektedir. Her 100 gencin 33’ü, erkeklerde 44, bayanlarda 21’i istihdam ediliyor. Âtıl işgücü olarak söz edilen eksik saatli çalışanları, büyük ölçüde iş bulma umudunu kaybettiği için müracaatta bulunmayanları da içeren âtıl işgücü oranı ise yüzde 22,8’dir.” açıklamalarında bulundu.
“ENFLASYON’UN YÜZDE 30-35 BANDINDA SEYRETMESİ BEKLENEBİLİR”
“Ekonomi idaresinin düşük faiz ısrarı kredi talebini besleyen temel ögedir. Zira bireyler ve şirketler bir yandan elverişli kredi şartlarından yararlanmakta bir yandan da yükselen enflasyona karşı korunmak için taleplerini öne çekmektedirler” diyen Prof. Dr. Kozanoğlu, aralık ayı prestijiyle tüketici meblağlarının yüzde 36,08, üretici fiyatlarının ise yüzde 79,89 arttığını belirterek şöyleki devam etti.
“Tüketici meblağlarının 2022’nin birinci çeyreğinde yüzde 40-50 bandında seyretmesi beklenebilir. Enflasyondaki bu artış ivmesinde dünyada tedarik zinciri aksamaları niçiniyle yaşanan arz problemleri, global iklim değişikliğinin tesiriyle besin fiyatlarındaki artış eğilimi üzere etmenler rol oynuyorsa da en değerli niye döviz kurlarındaki sıçramadır.”
Merkez Bankası Liderinin Mart 2021’de misyona başladıktan daha sonra siyaset faizinin enflasyonun altında kalmayacağı yolundaki açıklamalarının döviz kuruna nazaranceli bir istikrar kazandırdığını söyleyen Kozanoğlu, eylül başında çekirdek enflasyonun referans alınacağı yolundaki beyanın 8,30 civarında seyreden dolar kurunu hareketlendirdiğine değindi. Kozanoğlu, siyaset faizinin 4 ayda 500 baz puan 8 hatta döviz kuru kanalıyla kur rekabeti sağlandığı, iktisadın cari fazlaya odaklandığı yolundaki açıklamalarının ise TL’den kaçışı hızlandırdığını ve döviz kurlarının denetimden çıktığını da vurguladı. Dar gelirli yurttaşların bu durumdan olumsuz etkilendiğini belirten Kozanoğlu, “Çünkü tüketim desenlerinde daha fazla yükü bulunan besin meblağları yüzde 43.80 ile manşet enflasyondan yüksek bir artış gösterdiği üzere, bir daha yüzde 31.2 tartıya sahip konut ve kira elektrik doğalgaz üzere kalemlerde yılbaşı artırımlarının devreye girmesiyle fakir bölümlerin beli bükülecek” diye konuştu.
“KÜÇÜK YATIRIMCILARIN BİR KERE DAHA ELLERİ YANDI”
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu 1994, 2001,2018 döviz krizlerine benzeri biçimde kur artışının daima devam edeceği algısının, fiyatları iktisadın temellerinden kopardığı ve çok noktalara taşıdığını lisana getirdi. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, kurda türbülans yaşandığını belirterek, geçmişteki örneklerin bilakis yabancı durumlarının epeyce düşük olduğunu ve ötürüsıyla kur hareketlerini tetikleme ihtimallerinin bulunmadığı bir konjonktürde gerçekleştiğini işaret etti. MB’nin açıklanan programı desteklemek emeliyle 7 milyar dolarlık rezerv satışı gerçekleştiğinin de anlaşıldığını tabir eden Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, yabancıların 20,5 milyar dolar pay senedi ve 3,1 milyar dolar devlet içi borçlanma senedi üzere son yılların en düşük portföyüne sahip oldukları görüldüğünün altını çizdi.
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, evvela dolar kurunun 11 lirada istikrar kazanmasının dahi, 6 Eylül’deki 8.30 kuruna nazaran yüzde 25 bir paha kaybına işaret ettiğini söylemiş oldu. Kozanoğlu, “Bu da esasen yüksek olan enflasyonu vakit içerisinde yüzde 20-30 oranında bir geçişkenlikle yüzde 6,6-9.9 kadar baskılama potansiyeli yaratıyor” değerlendirmelerinde bulundu.
“COVİD-19 PANDEMİSİNİN YENİ DALGASI, DÖVİZ KURUNU OYNATABİLİR”
Pandemi ile iktisat münasebetine de değinen Kozanoğlu, Türkiye gibisi tüm ülkelerin faiz artırması, ABD dolarının faiz artışı beklentisiyle güçlenme eğilimi, başta Ukrayna ve Çin mecralı ABD-NATO kaynaklı jeopolitik gerginlikler, global besin meblağlarının artışını sürdürmesi, hepsinin başında Covid-19 pandemisinin yeni dalgası üzere dış şartların da aksiliğine işaret etti. Kozanoğlu, “Bu etmenlerin hepsi döviz kurunu oynatabilir ve ithal fiyatlarının artması/ihracat kapılarının kapanması kanallarıyla ekonomiyi olumsuz etkileyebilir” dedi.
“2022 YILINA GİRERKEN KIRILGANLIKLAR DEVAM EDİYOR”
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu açıklamanın devamında, “Hazine’nin 907 milyar lira lokal para cinsi iç borcu var. Geçen haftaki gelişmelerle DİBS’ler kur riskinden muhafazasız kalınca faizler bariz halde yükseldi. Ayrıyeten Hazine’nin kur riski yükümlülüğü de finansal varlıkları olumsuz etkileyince, mesela 5 yıllık tahvil faizi yüzde 25,90 oldu. 5 yıl vadeli eurobond faizi yüzde 7,40 ve Türkiye’nin CDS primi en son 558 puanla kaygı verici bir seviyedeydi. Tüm bu göstergeler dövizdeki kanamaya tampon yapılsa bile, Türkiye iktisadının bünyesindeki risklerin giderilemediğini, 2022 yılına girerken kırılganlıkların devam ettiğini net halde gösteriyor” halinde konuştu.
yatırım tavsiyesi içermez