Getty Images
yıllardır temin edilemeyen ve giderek bozulan fiyat istikrarına katkı sağlamak hedefiyle yeni bir komite kuruldu: Fiyat İstikrarı Komitesi. Komitenin temel işlevinin ‘arz tarafınca gelen fiyat şoklarını daha yeterli tespit edebilmek olduğu’ açıklandı. bu biçimde bir komitenin kime ne ziyanı olur?
Şayet enflasyon hedeflemesindeki başarısızlığımızın bir niçini arz istikametli şokların güzel tespit edilememesi idiyse, bu eksiğin giderilmesi olumlu değil mi?
Durum malesef o kadar sıradan değil. Zira burada kıymetli bir ‘ayrıntı’ zımnî. O da şu: Kelam konusu komite “fiyat istikrarından birincil derecede sorumlu olan” ve bu nazaranvi de kanunla belirlenmiş olan Merkez Bankası bünyesinde kurulmuş bir alt komite değil.
Bilakis, sözkonusu komite Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı olan ve ilgili bakanlıklarla da istişare altında olacağı söylenen bir komite.
Komitenin kime bağlı olarak çalışacağı fazlaca mu değerli? Evet.
Zira Merkez Bankası’nın direkt vazife alanı olan bir hususta, hükümet tarafınca kurulmuş ve Merkez Bankası Lideri’nin da konut sahibi değil iştirakçi pozisyonunda olduğu bir komite, hem sembolik birebir vakitte uygulama açısından değerli riskler barındırıyor.
Riskler neler?
Merkez bankacılığında temel, kurumsal bağımsızlık ve inançtır. Şayet Merkez bankası hükümetle birlikte belirlenmiş olan enflasyon maksadını tutturma konusunda araç bağımsızlığına sahip değilse fiyat istikrarından uzaklaşır.
Merkez Bankası üzerinde faizleri düşük tutması konusunda baskılar artar. Bu baskı kararında Merkez Bankası para siyasetini fiyat istikrarının gerektirdiği sıkılıkta tutamaz.
Sonuç malesef artık hepimizin hayli yakından tanıdığı yüksek enflasyon ve zayıf kur sarmalı olur.
Türkiye’de uzunca bir müddetdir Merkez Bankası üstündeki faiz indirim baskılarının arttığını ve bunun kararında kurumsal bağımsızlığın zayıfladığını gözlemliyoruz.
Seda Demiralp ile yapmış olduğumuz çalışmada TCMB’nin faiz indirimi konusundaki siyasi telaffuzlara kayıtsız kalamadığını ve bu telaffuzları takiben sıkı para siyasetinden uzaklaştığını gösterdik.
Keza geçtiğimiz haftalarda bir sefer daha hükümetten Merkez Bankası’na faiz indirim çağırısı yapıldı. İşte bu ortamda, hükümet çatısı altında kurulan Fiyat İstikrarı Komitesi’nin zayıflayan bağımsızlığı daha da kemikleştirme ve Merkez Bankası’nın hareket alanını sınırlayacak bir uygulama olması riski var.
Getty ImagesMerkez Bankası Lideri Kavcıoğlu, TCMB siyaset faizinin enflasyon düzeyi üzerinde tutulacağını neredeyse her konuşmasında vurguluyor.
Azalan bağımsızlığın bedeli
Bağımsızlığı zayıflayan bir merkez bankası beklentileri yönetemez. Piyasaları uzun vadeli gayelerine inandıramaz, yönlendiremez.
Bunun en somut örneklerini görmek için de hiç geriye gitmemize gerek yok. TCMB Lideri Şahap Kavcıoğlu ısrarla faiz indirimine gitmeyeceğini söylese de piyasaları inandıramıyor.
Vaktinden erken gelecek bir faiz indirimi beklentisi enflasyonist beklentileri artırırken risk primini de yükseltiyor.
Zira az evvel bahsettiğim akademik çalışmamızla dengeli olarak, piyasalar da biliyorlar ki TCMB ile hükümet farklı sinyaller verdiklerinde son kelamı söyleyen daima hükümet oluyor.
Kasım 2020-Mart 2021 içindeki kısa devirde, yakın geçmişten farklı olarak makroekonomik gereksinimlerle dengeli hareket eden, sıkı bir duruş benimseyen bir Merkez Bankası vardı karşımızda.
bu türlü piyasaların itimadını kazandı ve bağımsızlık algısını güçlendirdi. Tam da bu algı sebebiyle siyaset faizini artırdığı biçimde uzun vadeli piyasa faizini düşürebilmeyi başardı.
Kısacası bu kısa periyotta direksiyonu elinde tutan Naci Ağbal yarı yolda vazifeden alındı. İşleyen bir düzeneğin ansızın sonlandırılması olağan olarak piyasalarda önemli çalkantı yarattı.
Yeni filizlenmeye başlayan bağımsızlık algısı yeniden zayıfladı. Yeni lider Şahap Kavcıoglu faiz indirimine gitmese de de artan risk ve enflasyonist beklentiler ile piyasa faizleri yükseldi.
Yani Ağbal periyodunda siyaset faizi artırarak piyasa faizini düşüren TCMB, Kavcıoğlu devrinde siyaset faizini hiç değiştirmese de piyasa faizini yükseltmiş oldu. Zira bağımsız hareket edebileceğine olan inanç sarsıldı.
Yeni kurulan Fiyat İstikrarı Komitesi’ni bu bağlamda değerlendirdiğimizde, Merkez Bankası’nın yıpranan bağımsızlığına yeni bir darbe olabileceğini düşünüyorum.
Arz taraflı fiyat şoklarının yanlışsız bir biçimde tespit edilmesi olağan olarak hayli değerli. Lakin bu tıp bir alt yapının bu vakte kadar TCMB bünyesinde oluşturulamamış olmasını tahayyül etmek güç.
Getty Images
Çünkü Merkez bankası gerek talep gerekse arz taraflı her türlü fiyat şokunu birinci elden araştırmakla ve tedbir almakla yükümlü. İşi bu.
Velev ki bir sebepten dolayı bu vakte kadar TCMB bünyesinde arz taraflı şokları faal bir biçimde inceleyecek bir ünite kurgulanamamış, yahut mevcut ünitenin eksiklikleri tespit edilmiş olsun.
Bu durumda TCMB bünyesindeki alt üniteler kuvvetlendirilebilir ve bu eksik giderilebilirdi.
Dünyada gibisi olmayan bir uygulama
Bu cins bir komitenin Merkez Bankası haricinde ve hükümete bağlı olarak kurulmasını sakıncalı buluyorum. Zira bu uygulamanın ardında Merkez Bankası’nın hudutlarına girmek üzere hiç bir makus niyet olmasa bile sembolik olarak bu adım Merkez Bankası’nın işinin ve ytesirinin elinden alındığı izlenimi veriyor.
Bu sebepledir ki nazaranvi fiyat istikrarını sağlamak olan Merkez Bankası dururken bu tıp bir komiteyi hükümete bağlamak bildiğim kadarıyla dünyada da gibisi olmayan bir uygulama.
Şayet sözkonusu komitenin odağı olacağı söylenen arz şoklarından kastedilen ithalata dayalı üretim yapısını azaltacak, tedarik zincirlerinde aktifliği artıracak,tarımda verimliliği artıracak siyasetler ise bu biçimde da komiteye epeyce isabetsiz, bahtsız, ve aldatıcı bir isim bulunduğunu not düşmek lazım.
Zira bu siyasetler fiyat artış suratını azaltmayı hedefleyen siyasetler olmayıp fiyat düzeyini azaltmayı hedefleyen siyasetlerdir.
Merkez Bankası bağımsızlığının ellerimizden süratle akıp kaydığı ve bunun bedelini de giderek daha yüksek enflasyon, daha oynak kur ve daha oynak büyüme olarak ödediğimiz şu günlerde bu tıp yanlışları yapma lüksümüzün kalmadığını düşünüyorum.
Hele de ABD Nerkez Bankası Fed’in son toplantısında verdiği sıkılaşma sinyalleri kararında küresel risk iştahının azaldığı bir ortamda, siyaset yanılgıları giderek daha affedilmez oluyor.
yatırım tavsiyesi içermez
yıllardır temin edilemeyen ve giderek bozulan fiyat istikrarına katkı sağlamak hedefiyle yeni bir komite kuruldu: Fiyat İstikrarı Komitesi. Komitenin temel işlevinin ‘arz tarafınca gelen fiyat şoklarını daha yeterli tespit edebilmek olduğu’ açıklandı. bu biçimde bir komitenin kime ne ziyanı olur?
Şayet enflasyon hedeflemesindeki başarısızlığımızın bir niçini arz istikametli şokların güzel tespit edilememesi idiyse, bu eksiğin giderilmesi olumlu değil mi?
Durum malesef o kadar sıradan değil. Zira burada kıymetli bir ‘ayrıntı’ zımnî. O da şu: Kelam konusu komite “fiyat istikrarından birincil derecede sorumlu olan” ve bu nazaranvi de kanunla belirlenmiş olan Merkez Bankası bünyesinde kurulmuş bir alt komite değil.
Bilakis, sözkonusu komite Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı olan ve ilgili bakanlıklarla da istişare altında olacağı söylenen bir komite.
Komitenin kime bağlı olarak çalışacağı fazlaca mu değerli? Evet.
Zira Merkez Bankası’nın direkt vazife alanı olan bir hususta, hükümet tarafınca kurulmuş ve Merkez Bankası Lideri’nin da konut sahibi değil iştirakçi pozisyonunda olduğu bir komite, hem sembolik birebir vakitte uygulama açısından değerli riskler barındırıyor.
Riskler neler?
Merkez bankacılığında temel, kurumsal bağımsızlık ve inançtır. Şayet Merkez bankası hükümetle birlikte belirlenmiş olan enflasyon maksadını tutturma konusunda araç bağımsızlığına sahip değilse fiyat istikrarından uzaklaşır.
Merkez Bankası üzerinde faizleri düşük tutması konusunda baskılar artar. Bu baskı kararında Merkez Bankası para siyasetini fiyat istikrarının gerektirdiği sıkılıkta tutamaz.
Sonuç malesef artık hepimizin hayli yakından tanıdığı yüksek enflasyon ve zayıf kur sarmalı olur.
Türkiye’de uzunca bir müddetdir Merkez Bankası üstündeki faiz indirim baskılarının arttığını ve bunun kararında kurumsal bağımsızlığın zayıfladığını gözlemliyoruz.
Seda Demiralp ile yapmış olduğumuz çalışmada TCMB’nin faiz indirimi konusundaki siyasi telaffuzlara kayıtsız kalamadığını ve bu telaffuzları takiben sıkı para siyasetinden uzaklaştığını gösterdik.
Keza geçtiğimiz haftalarda bir sefer daha hükümetten Merkez Bankası’na faiz indirim çağırısı yapıldı. İşte bu ortamda, hükümet çatısı altında kurulan Fiyat İstikrarı Komitesi’nin zayıflayan bağımsızlığı daha da kemikleştirme ve Merkez Bankası’nın hareket alanını sınırlayacak bir uygulama olması riski var.
Getty ImagesMerkez Bankası Lideri Kavcıoğlu, TCMB siyaset faizinin enflasyon düzeyi üzerinde tutulacağını neredeyse her konuşmasında vurguluyor.
Azalan bağımsızlığın bedeli
Bağımsızlığı zayıflayan bir merkez bankası beklentileri yönetemez. Piyasaları uzun vadeli gayelerine inandıramaz, yönlendiremez.
Bunun en somut örneklerini görmek için de hiç geriye gitmemize gerek yok. TCMB Lideri Şahap Kavcıoğlu ısrarla faiz indirimine gitmeyeceğini söylese de piyasaları inandıramıyor.
Vaktinden erken gelecek bir faiz indirimi beklentisi enflasyonist beklentileri artırırken risk primini de yükseltiyor.
Zira az evvel bahsettiğim akademik çalışmamızla dengeli olarak, piyasalar da biliyorlar ki TCMB ile hükümet farklı sinyaller verdiklerinde son kelamı söyleyen daima hükümet oluyor.
Kasım 2020-Mart 2021 içindeki kısa devirde, yakın geçmişten farklı olarak makroekonomik gereksinimlerle dengeli hareket eden, sıkı bir duruş benimseyen bir Merkez Bankası vardı karşımızda.
bu türlü piyasaların itimadını kazandı ve bağımsızlık algısını güçlendirdi. Tam da bu algı sebebiyle siyaset faizini artırdığı biçimde uzun vadeli piyasa faizini düşürebilmeyi başardı.
Kısacası bu kısa periyotta direksiyonu elinde tutan Naci Ağbal yarı yolda vazifeden alındı. İşleyen bir düzeneğin ansızın sonlandırılması olağan olarak piyasalarda önemli çalkantı yarattı.
Yeni filizlenmeye başlayan bağımsızlık algısı yeniden zayıfladı. Yeni lider Şahap Kavcıoglu faiz indirimine gitmese de de artan risk ve enflasyonist beklentiler ile piyasa faizleri yükseldi.
Yani Ağbal periyodunda siyaset faizi artırarak piyasa faizini düşüren TCMB, Kavcıoğlu devrinde siyaset faizini hiç değiştirmese de piyasa faizini yükseltmiş oldu. Zira bağımsız hareket edebileceğine olan inanç sarsıldı.
Yeni kurulan Fiyat İstikrarı Komitesi’ni bu bağlamda değerlendirdiğimizde, Merkez Bankası’nın yıpranan bağımsızlığına yeni bir darbe olabileceğini düşünüyorum.
Arz taraflı fiyat şoklarının yanlışsız bir biçimde tespit edilmesi olağan olarak hayli değerli. Lakin bu tıp bir alt yapının bu vakte kadar TCMB bünyesinde oluşturulamamış olmasını tahayyül etmek güç.
Getty Images
Çünkü Merkez bankası gerek talep gerekse arz taraflı her türlü fiyat şokunu birinci elden araştırmakla ve tedbir almakla yükümlü. İşi bu.
Velev ki bir sebepten dolayı bu vakte kadar TCMB bünyesinde arz taraflı şokları faal bir biçimde inceleyecek bir ünite kurgulanamamış, yahut mevcut ünitenin eksiklikleri tespit edilmiş olsun.
Bu durumda TCMB bünyesindeki alt üniteler kuvvetlendirilebilir ve bu eksik giderilebilirdi.
Dünyada gibisi olmayan bir uygulama
Bu cins bir komitenin Merkez Bankası haricinde ve hükümete bağlı olarak kurulmasını sakıncalı buluyorum. Zira bu uygulamanın ardında Merkez Bankası’nın hudutlarına girmek üzere hiç bir makus niyet olmasa bile sembolik olarak bu adım Merkez Bankası’nın işinin ve ytesirinin elinden alındığı izlenimi veriyor.
Bu sebepledir ki nazaranvi fiyat istikrarını sağlamak olan Merkez Bankası dururken bu tıp bir komiteyi hükümete bağlamak bildiğim kadarıyla dünyada da gibisi olmayan bir uygulama.
Şayet sözkonusu komitenin odağı olacağı söylenen arz şoklarından kastedilen ithalata dayalı üretim yapısını azaltacak, tedarik zincirlerinde aktifliği artıracak,tarımda verimliliği artıracak siyasetler ise bu biçimde da komiteye epeyce isabetsiz, bahtsız, ve aldatıcı bir isim bulunduğunu not düşmek lazım.
Zira bu siyasetler fiyat artış suratını azaltmayı hedefleyen siyasetler olmayıp fiyat düzeyini azaltmayı hedefleyen siyasetlerdir.
Merkez Bankası bağımsızlığının ellerimizden süratle akıp kaydığı ve bunun bedelini de giderek daha yüksek enflasyon, daha oynak kur ve daha oynak büyüme olarak ödediğimiz şu günlerde bu tıp yanlışları yapma lüksümüzün kalmadığını düşünüyorum.
Hele de ABD Nerkez Bankası Fed’in son toplantısında verdiği sıkılaşma sinyalleri kararında küresel risk iştahının azaldığı bir ortamda, siyaset yanılgıları giderek daha affedilmez oluyor.
yatırım tavsiyesi içermez