Yükselen enflasyon niçiniyle yıl ortasında taban fiyatın bir daha belirlenmesi tartışmaları üzerine Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR), minimum fiyatın enflasyon ve besin enflasyonu karşısındaki durumunu, Avrupa ülkeleri ile karşılaştırması ve taban fiyatın güncellenmesi ilgili yasal durumu soru ve karşılıklarla ele aldığı bir araştırma yayımladı.
Bültende, “Tarihin en yüksek taban fiyat artırımı argümanlarıyla yüzde 50,5’lik bir artışla 4 bin 253 TL olarak belirlenen 2022 taban fiyatı daha yılın üçüncü ayında enflasyonun ve besin enflasyonunun hayli altında kaldı. Hükümet yetkilileri, ‘Asgari fiyatın vakti aralık ayı’, ‘Asgari fiyatlı enflasyona karşı korundu’ üzere münasebetlerle minimum fiyatın bir daha belirlenmesine karşı çıkıyor. Bu argümanlar gerçeği yansıtmıyor” tabirleri yer aldı.
Taban fiyatın enflasyona karşı korumadığını belirten DİSK-AR, 2021’de minimum fiyatın yüzde 21,6’lık bir artış ile 2825,9 TL olarak belirlendiğini ve artışın enflasyonun yaklaşık 15 puan altında kaldığını belirterek “Kuşkusuz bunun kıymetli niçini 2021’in son çeyreğinde artan enflasyon oldu” dedi.
SORULARLA ‘ASGARİ ÜCRET’
DİSK-AR tarafınca hazırlanan araştırmada minimum fiyatın enflasyon ve besin enflasyonu karşısındaki durumu, Avrupa ülkeleri ile karşılaştırması ve minimum fiyatın güncellenmesi ilgili yasal durum soru ve karşılıklarla ele alındı.
MİNİMUM FİYAT ENFLASYONA KARŞI KORUNDU MU?
AKP Aralık 2002’de yüzde 29,7 ile devraldığı enflasyonu 20 yıl daha sonra yüzde 61,14’e yükseltti.
Taban fiyat artışı 2019 yılında yüzde 11,8 olan yıllık enflasyonun 14,3 puan üzerindeydi. 2020’de ise yıllık yüzde 15 artış ile 2 bin 324 TL olarak belirlenmişti. 2020’de enflasyon 14,6 olarak gerçekleşti ve taban fiyat artışı ile enflasyon artışı başa baş oldu.
2021’e gelindiğinde de taban fiyat yüzde 21,6’lık bir artış ile 2 bin 825 lira olarak belirlenmişti. 2021 minimum fiyat artışı enflasyonun yaklaşık 15 puan altında kaldı.
2022 yılında taban fiyata yapılan yüzde 50,4’lük fiyat artışının ise yılın daha üçüncü ayında enflasyonun yaklaşık 10 puan altında kaldı.
TÜFE’den yüksek seyreden besin fiyatları artışına bakılırsa ise minimum fiyat artışı epeyce daha düşük kaldı. 2018 Ocak ayını baz alarak yaptığımız hesaplamaya nazaran taban fiyat artışı birkaç ay hariç enflasyonun altında seyretti. 2018 Ocak ve 2022 Mart içinde geçen müddette taban fiyat endeksi ekseriyetle besin enflasyonu endeksinin altında kaldı.
2022 MİNİMUM FİYATI TARİHİN EN YÜKSEK ARTIŞI MI?
2022 yılı için net minimum fiyata yüzde 50,4’lük ve brüt taban fiyata ise yüzde 39,9’luk bir artırım yapıldı. Fakat bu oran hükümetin öne sürdüğü üzere tarihin en büyük artırımı değil. 1976’dan bu yana bilhassa enflasyonun ve pahalılığın olduğu devirlerde, brüt taban fiyata 20 kere yüzde 40 ve üzerinde artırım yapıldı.
Net minimum fiyata ise 15 kere yüzde 50’nin üzerinde artırım yapıldı. 1996, 1997 ve 1998 senelerında ise brüt taban fiyat yüzde 100’ün üzerinde zamlandı. ötürüsıyla 2022 artırımının tarihin en yüksek artırım oranı olduğunu söylemek gerçeklerle bağdaşmıyor.
TÜRKİYE’DE TABAN FİYAT AVRUPA SIRALAMASINDA NEREDE?
Eurostat 2022 Ocak bilgilerine bakılırsa Türkiye, 328 Euro ile Avrupa’nın en düşük taban fiyatlı ikinci ülkesi olarak yer alıyor. Türkiye’den daha sonra 248 Euro ile Arnavutluk geliyor. AB ülkeleri içinde en yüksek taban fiyata sahip ülke sıralamasında birinci üçte 2 bin 257 Euro ile Lüksemburg, 1775 Euro ile İrlanda ve 1725 avro ile Hollanda geliyor.
YASAL BİR MAHZUR VAR MI?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 39. unsurunda “iş kontratı ile çalışan ve bu Kanun kapsamında olan ve olmayan her türlü emekçinin ekonomik ve toplumsal durumlarının düzenlenmesi için Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığınca Taban Fiyat Tespit Kurulu aracılığı ile fiyatların taban hudutları en geç iki yılda bir belirlenebileceği” belirtiliyor.
Yasa metninden açıkça görüleceği üzere taban fiyat “en geç iki yılda bir” belirlenebilir. ötürüsıyla iki yıl dolmadan minimum fiyatın bir daha belirlenmesini engelleyecek rastgele bir kısıtlayıcı karar bulunmuyor. Bakanlık istediğinde Komite her vakit toplantıya çağrılabilir ve taban fiyat bir daha belirlenebilir.
1990’lardan bu yana bilhassa enflasyonun ve pahalılığın yüksek olduğu senelerda minimum fiyat yılda birden çok belirlendi. 2015 öncesinde birtakım senelerda minimum fiyat altışar aylık olarak saptanırken birtakım yılarda ise Kurul yılda 2 defa toplandı.
yatırım tavsiyesi içermez
Bültende, “Tarihin en yüksek taban fiyat artırımı argümanlarıyla yüzde 50,5’lik bir artışla 4 bin 253 TL olarak belirlenen 2022 taban fiyatı daha yılın üçüncü ayında enflasyonun ve besin enflasyonunun hayli altında kaldı. Hükümet yetkilileri, ‘Asgari fiyatın vakti aralık ayı’, ‘Asgari fiyatlı enflasyona karşı korundu’ üzere münasebetlerle minimum fiyatın bir daha belirlenmesine karşı çıkıyor. Bu argümanlar gerçeği yansıtmıyor” tabirleri yer aldı.
Taban fiyatın enflasyona karşı korumadığını belirten DİSK-AR, 2021’de minimum fiyatın yüzde 21,6’lık bir artış ile 2825,9 TL olarak belirlendiğini ve artışın enflasyonun yaklaşık 15 puan altında kaldığını belirterek “Kuşkusuz bunun kıymetli niçini 2021’in son çeyreğinde artan enflasyon oldu” dedi.
SORULARLA ‘ASGARİ ÜCRET’
DİSK-AR tarafınca hazırlanan araştırmada minimum fiyatın enflasyon ve besin enflasyonu karşısındaki durumu, Avrupa ülkeleri ile karşılaştırması ve minimum fiyatın güncellenmesi ilgili yasal durum soru ve karşılıklarla ele alındı.
MİNİMUM FİYAT ENFLASYONA KARŞI KORUNDU MU?
AKP Aralık 2002’de yüzde 29,7 ile devraldığı enflasyonu 20 yıl daha sonra yüzde 61,14’e yükseltti.
Taban fiyat artışı 2019 yılında yüzde 11,8 olan yıllık enflasyonun 14,3 puan üzerindeydi. 2020’de ise yıllık yüzde 15 artış ile 2 bin 324 TL olarak belirlenmişti. 2020’de enflasyon 14,6 olarak gerçekleşti ve taban fiyat artışı ile enflasyon artışı başa baş oldu.
2021’e gelindiğinde de taban fiyat yüzde 21,6’lık bir artış ile 2 bin 825 lira olarak belirlenmişti. 2021 minimum fiyat artışı enflasyonun yaklaşık 15 puan altında kaldı.
2022 yılında taban fiyata yapılan yüzde 50,4’lük fiyat artışının ise yılın daha üçüncü ayında enflasyonun yaklaşık 10 puan altında kaldı.
TÜFE’den yüksek seyreden besin fiyatları artışına bakılırsa ise minimum fiyat artışı epeyce daha düşük kaldı. 2018 Ocak ayını baz alarak yaptığımız hesaplamaya nazaran taban fiyat artışı birkaç ay hariç enflasyonun altında seyretti. 2018 Ocak ve 2022 Mart içinde geçen müddette taban fiyat endeksi ekseriyetle besin enflasyonu endeksinin altında kaldı.
2022 MİNİMUM FİYATI TARİHİN EN YÜKSEK ARTIŞI MI?
2022 yılı için net minimum fiyata yüzde 50,4’lük ve brüt taban fiyata ise yüzde 39,9’luk bir artırım yapıldı. Fakat bu oran hükümetin öne sürdüğü üzere tarihin en büyük artırımı değil. 1976’dan bu yana bilhassa enflasyonun ve pahalılığın olduğu devirlerde, brüt taban fiyata 20 kere yüzde 40 ve üzerinde artırım yapıldı.
Net minimum fiyata ise 15 kere yüzde 50’nin üzerinde artırım yapıldı. 1996, 1997 ve 1998 senelerında ise brüt taban fiyat yüzde 100’ün üzerinde zamlandı. ötürüsıyla 2022 artırımının tarihin en yüksek artırım oranı olduğunu söylemek gerçeklerle bağdaşmıyor.
TÜRKİYE’DE TABAN FİYAT AVRUPA SIRALAMASINDA NEREDE?
Eurostat 2022 Ocak bilgilerine bakılırsa Türkiye, 328 Euro ile Avrupa’nın en düşük taban fiyatlı ikinci ülkesi olarak yer alıyor. Türkiye’den daha sonra 248 Euro ile Arnavutluk geliyor. AB ülkeleri içinde en yüksek taban fiyata sahip ülke sıralamasında birinci üçte 2 bin 257 Euro ile Lüksemburg, 1775 Euro ile İrlanda ve 1725 avro ile Hollanda geliyor.
YASAL BİR MAHZUR VAR MI?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 39. unsurunda “iş kontratı ile çalışan ve bu Kanun kapsamında olan ve olmayan her türlü emekçinin ekonomik ve toplumsal durumlarının düzenlenmesi için Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığınca Taban Fiyat Tespit Kurulu aracılığı ile fiyatların taban hudutları en geç iki yılda bir belirlenebileceği” belirtiliyor.
Yasa metninden açıkça görüleceği üzere taban fiyat “en geç iki yılda bir” belirlenebilir. ötürüsıyla iki yıl dolmadan minimum fiyatın bir daha belirlenmesini engelleyecek rastgele bir kısıtlayıcı karar bulunmuyor. Bakanlık istediğinde Komite her vakit toplantıya çağrılabilir ve taban fiyat bir daha belirlenebilir.
1990’lardan bu yana bilhassa enflasyonun ve pahalılığın yüksek olduğu senelerda minimum fiyat yılda birden çok belirlendi. 2015 öncesinde birtakım senelerda minimum fiyat altışar aylık olarak saptanırken birtakım yılarda ise Kurul yılda 2 defa toplandı.
yatırım tavsiyesi içermez