Cephe gerisinde bir kahraman, tüfekçi Yusuf usta

Cephe gerisinde bir kahraman, tüfekçi Yusuf usta
MEHMET BAYER – 03.03.2022 – HİBYA – Seyit Onbaşı, Bigalı Mehmet Çavuş, Ezineli Yahya Çavuş, Niğdeli Ali, Tokatlı Kınalı Ali üzere ismi bilinenlerin yanı sıra ismi bilinmeyen binlerce vatan aşığı cephede, siperde memleketin savunması için canını hiçe sayarken, Antepli tüfekçi Yusuf usta üzere başka kahramanlar da cephe gerisinde, tamirhanelerde onlara takviye oldu, güç verdi.

Araştırmacı müellif Mehmet Fatih Bozkurt’un HİBYA’ya yaptığı açıklamaya göre, 1893 yılında Antep’te doğan Tüfekçi Yusuf usta, babasını 1910 yılında kaybettikten daha sonra, evvel baba mesleği olan çulha dokumacılığına devam etti. Bu işin pek yararlı olmadığını gorerek köşkerliğe başlayan Yusuf usta, bu ortada Amele-i mükellefe kanunu gereği, Osmaniye’nin Bahçe ilçesi civarında inşa edilen Ayran Tüneli’nde bir süre personellik yaptı. Burada, demiryolu ve tünel çalışması işinden sorumlu subay ve mühendisler nezaretinde dinamit patlatma, delim süreçleri, ihtisas ve ustalık isteyen makine işleri, tünel, istasyon üretimi, ray ve travers döşenmesi, traverslerin konulacağı toprak setlerin hazırlanması ve toprak kazımı üzere işlerin yapılması sürecinde yeni bilgi ve deneyimler kazanma fırsatı buldu.

Yusuf usta, avcılığa ve ateşli silahlara meraklıydı. Bozulan tüfeğinin tamiri için Tahir ismindeki bir ustanın yanına sıkça uğruyordu. Silah tamirciliği haricinde anahtar ve kilit imal, tamiri üzere demirciliğin ince işlerini de yapan bu ustayı çalışırken dikkatle izleyerek ve yardım ederek kendini geliştirip, artık kendi tüfeğini kendisi tamir eder hale geldi. İlgi ve kabiliyeti yardımıyla kısa mühlet ortasında metali delmesini, diş açmasını, perçin yapmasını, ocakta iş çıkarmasını, kaynak ve lehim yapmasını öğrendi. Keşfettiği bu kabiliyetini geçim kaynağına dönüştürmeye karar veren Yusuf’un bu fikrinden haberdar olan arkadaşı Mustafa Çavuş, askerliğe çağrılması niçiniyle, sevk edilmesindilk evvel Tuz Hanı etrafındaki saraç dükkanını ve ortasındaki grupları hiç bedel istemeksizin ona bırakmayı teklif etti. Yusuf, bu teklifi kabul ederek 1912 yılında bu dükkana yerleşti. Küçük atölyede sıradan silah tamirleri, fişek doldurma işlerini, lüks lambalar, gemici feneri, şemsiye ve gramofonların tamir işlerini de yapmaya başladı.

1. Dünya Savaşı başlıyor

Osmanlı Devleti, kendini, büyük devletlerin hesaplaşmalarına da sahne olacak dünya savaşının ortasında buldu. Bu süreçte Yusuf usta da daha evvelce kendisine askerlik mükellefiyetinden muafiyet hakkı tanıyan, ”muinsiz usulü” uygulamasının yürürlükten kaldırılmasıyla 22 yaşında bir daha askere çağrıldı. 1915 yılının Mayıs ayında, Antep Ahz-ı Asker Şubesi tarafınca son yoklama süreçleri yapılan Yusuf usta, piyade sınıfına alındı ve 6 Haziran 1915 tarihi itibariyle askerlik nazaranvine başladı. Günler süren seyahat nihayet İstanbul’da, Haydarpaşa Garı’nda bitmiş oldu. Trenden inen Yusuf usta farklı askerlik şubeleri marifetiyle sevk edilmiş olan acemi eratla birlikte, subaylar himayesinde, Tarabya sırtlarındaki eğitim yerine gdolayıldü. Yusuf usta, Çanakkale’ye gitmedilk evvelden burada 6 hafta, sıkı bir acemi eğitimi gördü.

Çanakkale’ye geliş

Sıhhat denetimleri tamamlandıktan daha sonra Uzunköprü ve Keşan üzerinden yürüyerek Bigalı köyüne ulaşan Yusuf ustanın çantasında bir iğne, küçük bir pense ve eğe üzere bir ekip aletleri vardı. Bunlarla köşkerlikten gelen marifetlerini kullanarak arkadaşlarının tüfeklerinin kopan askı kayışlarını dikiyor, sökülen postallarını, bozulan akaryakıtlı çakmakları tamir edebiliyordu. Bu sebeple bölüğünde epeyce seviliyordu. Savaş uzadıkça kullanılan silahlar yıpranmaya ve daha epey arıza vermeye başladı. Yusuf usta, sivildeki mesleği tüfekçilik olduğundan kimseye muhtaç olmadan ve üstlerinden kelam işitmeden silahının eksiklerini giderebiliyordu. vakit içinde teknik konulardaki marifeti etrafı tarafınca fark edilmişti.

Bulunduğu ihtiyat alayından, şehit düşenlerin yerine daima asker sevkiyatı oluyordu. İstekli istendiğinde her seferinde Yusuf usta da dahil bütün alay istekli olmak için bir adım öne çıkıyordu. Her seferinde de Tabur Kumandanı Fehmi Beyefendi ona ”Sen geri dur” diyordu. Bir gün kendisine ”Yusuf tüfekhaniçin eleman istiyorlar seni tüfekhaneye yollayacağım razı mısın?” deyince, ”Siz daha güzelini bilirsiniz komutanım” karşılığını veren Yusuf usta, farkında olmadan cephe hayatının dönüm noktası olacak bir karar aldı.

Fehmi Bey’in Bigalı Esliha Tamirhanesi’ne gönderdiği Yusuf usta, buradaki yetkili usta ve uzmanlar tarafınca bir imtihana tabi tutuldu. Yaptığı iş, heyet tarafınca beğenilen ve imtihandan muvaffakiyetle geçen Yusuf usta, nereli olduğu sorulduğunda da gururla ”Antepliyim” dedi. bu biçimdece Yusuf ustanın terhisine kadar sürecek olan Bigalı Esliha Tamirhanesi’ndeki günleri başladı.

Tamirhane günleri

bir epey farklı hizmet verilen Bigalı Esliha Tamirhanesi’nde istihdam edilen kıta tüfekçileri ve yamakları değerli işler başardı. Muharebe alanında İngilizlerden ele geçirilen silahlar, arızalanan silahlar, boşalan erzak yahut cephane Bigalı Esliha Tamirhanesi’ne gönderiliyordu. Menşei ve özellikleri birbirinden farklı uluslara ilişkin arıza veren tüfekler, makinalı ve topların bakım ve tamiratları, istihkam sınıfının kullandığı aletlerin tamiri, büyük nakliye otomobillerinin koşum ekipleri ve paşaların arabalarının bakım ve tamiratları burada yapılıyordu.

Bu çeşit işlerin en kısa biçimde kıtaya sevk edilmesinin hayati bir ehemmiyet taşıdığının şuuru ortasında olan tamirhane çalışanı, eldeki hudutlu imkanlara karşın adeta mucizeler yaratıyordu. Bigalı Kalesi ortasındaki tamirhanede muharebeler boyunca 90 bine yakın tüfeğin tamiri yapıldı. Ganimet olarak elde edilen İngiliz ağır makineli tüfeklerinin sayısı 10’a kadar yükselmiş bulunmasına karşın şerait ve cephane işi nispetsiz derecede azdı. Bu haliyle bu tüfeklerin cephede devamlı muharebe kabiliyetleri de yoktu. Ama bu tüfeklerden mutlak istifade edilmesi elzemdi. İmalathanedeki Ustabaşı Ahmet epey düşündükten daha sonra mermi yuvasında yapılacak sıradan bir raspadan (kazıma) daha sonra İngiliz ağır makineli tüfekleriyle Türk mermisi atmak imkanları üzerinde uğraşmaya başladı ve 15 gün üzere kısa bir müddetde bu tasavvurunda muvaffak oldu.

Bir gün kolordu kumandanının huzurunda yapılan atış deneyiminde 250 mermilik bir şeritte Türk fişeği olmak üzere inkıtasız (kesintisiz) olarak attı ve usta bu muvaffakiyetinden dolayı liyakat madalyası ile taltif edildi. Usta bu durumu şöyleki söz etti: ”Kumandan huzurunda atış deneyimi yapılmadan evvelden bu tüfeklerden bir ganimet makineli tüfek bölüğü teşkil edilmek üzere kolordu kurmay liderine müracaat ettim. Kendilerini ikna ettim ve binnetice kolordu kumandanına arz edilmek üzere teşkilatın tarafımdan yapılması kararlaştırıldı. Bölüğün hayvan ve eratı birliklerden ve tüfek semeri yerine tevhit (birleştirme) semerlerinden istifade olundu. Bölük kısa bir vakitte teşkil olunarak teşkil merasimine Ordu Kumandanı Liman Paşa davet olundu.”

Tüfekçi Yusuf usta, Bigalı Esliha Tamirhanesi’nde bu makinalı tüfek ustabaşısı olan, onun tabiriyle Çerkez Ahmet Usta’nın buyruğuna verildi. Bu ustanın hizmet verdiği kısımda arıza veren makineli tüfeklere bakılıyor, arızalanarak buraya getirilen makineli tüfekler söküp dağıtılarak, arızası tespit ediliyordu. Kırılan yahut bozulan kesim var ise depodan isteniyor, yerine takılıp tamir edildikten daha sonra montajı yapılarak deneniyor ve bir raporla gelen birliğe tekrar iade ediliyordu.

Günler bu biçimde bir tertip ortasında geçtikten daha sonra Yusuf usta ocak işçiliğinde ve tesviyecilikte de kabiliyetli olduğunu gösterdi. Öteki ustaların yapılamaz dedikleri kimi işleri başardığı görülünce hurdalıkta terk edilen tüfeklerin kimileri getirilerek Yusuf ustanın bu tüfekleri bildiği metotlarla tamir etmesine ve servise sokmasına müsaade veriliyor, o da tüfeklerin bozulan kimi sıradan modüllerini ocakta döverek yapıyor ve yerine monte ederek çalıştırıyordu. Bu sayede kumandanlarının takdirini tekrar kazanmıştı. Zira savaş olanca şiddetiyle sürerken, yıpranmış olan silahların yerine yenileri koyulamıyordu. Bu sebeple hurdaya ayrılan birtakım bedelli silahların yine servise girmesi herkesi keyifli etti.


Süngüler yenileniyor

Savaş sırasında Bigalı Esliha Tamirhanesi’ne muharip bir subay tarafınca verilen raporda, düşmana karşı hayli sıradan bir müdahale esnasında bile süngüleri uzun ve ağır olması yüzünden hareket ettirmekte zorlanıldığı, süngülerin tüfekle birleşmesini sağlayan sustalın kızağından çıkarak düştüğü ve tüfeğin bu sebeple ziyan gördüğü açıklandı. Rapor üst makamlarda oldukça tartışıldı ve süngülerin uzunluğunun kısaltılmasına karar verildi. Hem bu sayede tüfeklerin hafifçeletilmesi de sağlanmış olacaktı.

Sürecin 10 tüfek üzerinde denenmesi için Bigalı Esliha Tamirhanesi’nde çalışan ilgili usta çağırılarak vazifelendirildi. Bu usta da Yusuf ustaya istenilen ölçüleri vererek, ”Yusuf bu işi fakat sen yaparsın, kasaturanın aslını bozmadan uzunluğunu kısalt ve bana getir.” dedi. Yusuf usta, bu ölçüye nazaran bir şablon çıkartıp kasaturanın ucundaki formun birebirini ucundan 12 santimetre aşağıya, şablonu kullanarak çizdi, atılacak kısmın sertliğini ocakta aldıktan daha sonra evvela gez denilen el makasıyla kaba olarak kesti. sonrasındasında zımpara taşında şablona bakılırsa şekillendirip, yağlı bileği taşında zımpara taşının izlerini giderip, sertleştirip tekrar yumuşattığı yeri su vererek sertleştirdi ve ustasına gösterdi.

Ustası dikkatle inceledikten daha sonra ”Yusuf eline sıhhat, fabrikasyon üzere olmuş” deyip sevinerek hazırlanmış olan numuneyi kumandana gdolayıp gösterdi. Komutanın oluru alındıktan daha sonra başka 9 süngü de Yusuf ustaya verildi. Usta, onları da birebir biçimde, bu sefer daha kolay ve daha az bir vakit ortasında yapıp, teslim etti. 10 kısaltılmış süngü talimgaha tatbikattaki durumun tespit edilmesi için gönderilip, muhariplerin elinde deneyim edilen süngülerin başarılı oldukları tespit edilmişti. sonrasındasında bu durum başka cephelerdeki birliklere de bildirildi ve istirahate çekilen birliklerin süngülerini kısaltılmak üzere hemen tüfekhaneye göndermeleri emredildi. Çok geçmemişti ki otomobiller dolusu süngü tamirhaneye tez yapılması buyruğuyla gönderilmeye başlandı. Fakat işin acilen bitirilmesi gerektiğinden ve Yusuf ustanın takip ettiği yolun epeyce vakit almasından dolayı, bu gelen partiler direkt ustanın çıkardığı şablona bakılırsa kesilerek kısaltılıp, uçları zımpara taşıyla düzeltildikten daha sonra birlikler buyruğuna bilenmeden ve sertleştirilmeden iade edilebildi. Yusuf usta ve öbür çalışanlar bu uğraşlarından dolayı üstleri tarafınca takdir edildi.


Düşmanın Gelibolu Yarımadası’ndan tahliyesi

Tüfekçi Yusuf usta, müttefik kuvvetlerinin Gelibolu Yarımadası’ndan ayrılışı hakkında yaşanılanları şöyleki aktardı:

”Çanakkale’de bütün aksiliklere karşın yapılan başarılı Türk savunması karşısında, İtilaf kuvvetlerinin morali çökmüş ve Çanakkale’nin geçilebileceğine dair umutları yok olmuştu. bu biçimdece düşman çekilmiş, ortalık ıssız kalmıştı. Bütün askerler sevinç ortasındaydı. Zira artık herkes memleketine ve sevdiklerine kavuşacağını düşünüyordu. Lakin hiç de o denli olmadı. Kısa bir rahatlıktan daha sonra savaşın geçtiği tüm alanların temizlenip, eski haline getirilmesi için çalışmalar başladı. Öncelikli olarak açıkta kalan şehitlerin defin işleriyle uğraşıldı ve şehitlerin ağır olduğu yerlerde şehitlikler oluşturuldu. Gelibolu Yarımadası’nda ve boğazın her iki yakasında hareketlilik vardı. Orada da savaşların yapıldığı yerleri taramak suretiyle mayın paklığına başlanmıştı. Bir kısım erat da yerde savaştan arta kalan ne var ise, silahları, boş kovanları, patlamış yahut patlamamış mermileri toplayarak kaydetmekle gorevlendirilmişti. Yani o denli acilen sevdiklerine kavuşmaları mümkün değildi. Birfazlaca konserve kutusu, un ve arpa yığınları, kaleler üzere yığılmıştı. Türk askerleri kendi vatanında yokluk ortasında hayli sıkıntı kurallarda savaşırken, onların mevzilerinde döşenmiş akar vaziyette su tesisatları vardı. Her yerde epey değer verilen çeşitten cep saatleri, para cüzdanları, tütün katmanları, akaryakıtlı çakmaklar ve pilli el fenerleri üzere albenisi olan eşyalar bulunuyordu. Bu alanda en makbul eşya ise İngiliz ölülerinin ayaklarından çıkarılan postallardı. Lakin bunlardan birisine dahi bilinçsizce dokunulması yasaktı. Zira bunların kimileri tuzaklanarak şuurlu olarak açığa bırakıldığı bir iki zayiat verildikten daha sonra anlaşılmıştı. Bu sebeple hepsi yerinde yakılarak imha edildi.”

Yusuf usta bu süreçte ortasında bulunduğu teknik grupla Kireçtepe, Seddülbahir, Arıburnu, Kilitbahir, Nara Burnu ve Anadolu kıyıları dahil Çanakkale Savaşları’nın cereyan ettiği biroldukca cepheyi dolaşma fırsatı da buldu. Çanakkale Boğazı’nın her iki yakasında, İstanbul yolunun güvenliğini sağlamak için geçmiş Osmanlı padişahları vaktinde yaptırılan ve dosta düşmana ”Çanakkale geçilmez” dedirten Rumeli Hamidiye, Rumeli Mecidiye, Ertuğrul ve Seddülbahir üzere tabyaları gördü. Büyük bir kısmı toprağın altına gömülmüş ve neredeyse denizden fark edilmesi imkansız olan tabyalarımızın ortasında siperler, hendekler, toplanma yerleri ve komuta noktalarının yanı sıra fırın, tuvalet ve istirahat yerleri bulunuyordu. Bütün bu üniteler koridorlarla birbirine bağlıydı. Bu kapalı alanlar ile dışarıda namlusu boğaza bakan türlü çapta toplar içinde yüzlerce kilo yükündeki topların taşınmasında kullanılan tekavil rayları döşeliydi. Rumeli Mecidiye Tabyası’nda meşhur Koca Seyit ve tabyadaki başka çalışanlarla tanışıp, topçu çalışanının nasıl çalıştığını birebir kahramanların ağzından dinleme fırsatını da bulmuştu.

Çanakkale’den ayrılış

Çanakkale cephesinde çarpışmaların bitmiş oldukten daha sonra Bigalı Esliha Tamirhanesi’nde askerlik hizmetine devam eden Yusuf usta, çalışkanlığı ve nazaranvleri konusundaki uğraşıyla buradaki kumandan ve ustabaşılarının takdirini kazanmış ve tamirhane efradından olan 3 askerle cephane ve silahlar hakkında eğitim almak üzere Zeytinburnu Mavzer ve Fişek Fabrikası’na gönderildi.

Birinci Dünya Savaşı’ndan daha sonra memleketine döndüğünde, Antep’i işgal etmek isteyen Fransız ve Ermenilere karşı Kuva-yı Ulusala saflarında yer alan, Antep İmalat-ı Harbiye (imalat-ı harika) Fabrikası’nda hünerlerini sergileyerek vatanına ve milletine hizmete devam eden Yusuf ustanın bu hizmetleri devlet tarafınca da takdir gördü ve İstiklal Madalyası ile taltif edildi.

Çanakkale kahramanlarından Tüfekçi Yusuf usta, 1971 yılında yaşama gözlerini yumdu.

Hibya Haber Ajansı
 
Üst