Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul Milletvekili ve İktisat Masası üyesi Aykut Erdoğdu, yüksek kur, yüksek faiz ve enflasyon ile piyasada epey derin bir sakinlik olacağına işaret ederek “Bir felaket bekliyor bizi. fiyatların denetimden çıkması ve daha sonraki basamak da bizi bir borç krizine sürükleyecek” dedi.
“Merkez Bankası’nın rezerv eksikliği sandığımızdan daha vahim sonuçlara yol açma potansiyeline sahip” diyen Erdoğdu, durumun 1970’lerin sonunda 70 cente muhtaç olunan vakitten da önemli olduğunu vurguladı. Meselelerin tahlili için her şeydilk evvel tek adam rejiminin sona ermesi gerektiğine dikkat çeken Aykut Erdoğdu ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk.
– Yurttaşla, esnafla sık sık bir ortaya geliyorsunuz, en çok nelerden şikâyet ediyorlar?
Birkaç yıl öncesine göre konuşmaların içeriği büsbütün değişti. Evvelden daha epeyce partisini savunan AKP seçmeni artık genelde sessiz kalıyor. Evvelce İstanbul’da kimi bölgelerde işletmelere girince önemli zorluklar çekerdik, artık her işletmede nezaketle karşılanıyoruz. En başta ekonomik düşünceler lisana getiriliyor. Bilhassa pandemi ile meseleler tepeye çıktı. Kimse geleceğe güvenmediği için büyük bir moral bozukluğu var. Gözleri daima döviz kurunda. Faizlerin yüksekliğinden hayli şikâyetçiler. Ağır kredi yükleri var. Bu hususta önemli kasvet var.
BÜYÜK KAOS OLUR
– Kısa çalışma ödeneği (KÇÖ) bitiyor, işsizlik vahim boyutlara geldi. Bunun sonu nereye varır?
KÇÖ bittiğinde epeyce büyük bir emekçi çıkarmayla karşı karşıya kalabiliriz. Büyük bir toplumsal kaos olur. Önemli bir toplumsal patlamaya yanlışsız gideriz. Hükümet çabucak hemen bunun farkında değil zira kendileri sokakta değil, yurttaşın sıkıntılarını bilmiyor. Halkın problemlerinden epey kopuklar.
2021 Mayıs ayı için KÇÖ’ye başvuran kişi sayısının 1 milyon 200 bin şahsa yaklaşması KÇÖ’ye duyulan gereksinimin hâlâ devasa yükseklikte olduğunun göstergesi. KÇÖ yılsonuna kadar devam etmeli. Çalışanların ellerine geçen en düşük KÇÖ ölçüsünün en az minimum fiyat düzeyinde olması gerekiyor. İşsizlik oranı neredeyse yüzde 30’lara ulaşırken işsiz sayısı da 10 milyon kişiyi buldu.
– Merkez Bankası’nın 128 milyar dolarlık rezervinin nerede olduğuna dair CHP’de kararlı aksiyonlar de oldu. Artık rezervler 48 milyar dolar ekside, bu işin sonu nereye varır?
Ne yazık ki Türkiye Cumhuriyeti 2019 yılı başından Berat Albayrak’ın istifa ettiği 7 Kasım 2020’ye kadar fazlaca bedel ödeyerek biriktirdiği 128 milyar dolar döviz rezervini kaybetti.
Bu rezervler, Türkiye’nin kısa vadeli dış borçlarını ödemek üzere oluşturulan ihtiyatlardır. Rezerv eksikliği sandığımızdan daha vahim sonuçlara yol açma potansiyeline sahip. TCMB’nin kasasında 0 (sıfır) dolar olabilmesi için bir yerlerden 48.1 milyar dolar bulunması gerekiyor. Yani durum 1970’lerin sonunda 70 cente muhtaç olunan vakitten da önemli. Bu eksiklik her şeydilk evvel Türkiye’yi kur şoklarına açık hale getiriyor. Her kur hareketi enflasyonu yükseltiyor. Yoksulluk oranı daha da önemli boyutlara taşınıyor. Rezervler tükendiği için Türkiye bir borç krizine yakalanabilir.
CEHALETTE ISRAR TÜRKİYE’YE KAYBETTİRİYOR
– Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın her fırsatta dillendirdiği “faiz sebep, enflasyon neticedir” söylemi iktisat siyasetleriyle örtüşüyor mu?
Faiz enflasyonun niçinidir demek kemoterapi kansere yol açıyor demektir. Kanser olunduğu için kemoterapi alınır. 128 milyar doların buharlaşmasına, iktisadın her seferde önemli şoklarla müsabakasına karşın bu ısrardan vazgeçilmiyor. Evet, yüksek faiz Türkiye iktisadı için ziyanlıdır. Lakin bu kadar yüksek enflasyon seviyesinde o yüksek faizi vermek zorundasınız. Zira hiç bir yatırımcı bu ülkenin kara kaşına kara gözüne gelmez, gerçek bir çıkar uğruna gelir. Fiilen enflasyon yüzde 35 civarındayken yüzde 15 enflasyon açıklayıp yüzde 15’in altında da faiz vermeye kalkarsanız tüm yatırımcılar TL varlıklarını satarlar ve dövize yönelirler. Bu ülkede beklentiler bozuldu. Merkez Bankası’nın hiç bir varsayımı tutmuyor. Bu berbat idare ve cehalette ısrar hali Türkiye’yi son 3 yılda 100 milyarlarca dolar ziyana uğrattı.
ZOMBİ BANKALAR BİLE VAR
– Esnafın, çalışanın durumu makûs, bankaların batık kredi ölçüsü da artıyor, bankalar bu krizden sağlam çıkabilecek mi?
Çiftçi, esnaf ucuz krediye ulaşamazken krediler verimsiz alanlara kullandırıldı. Kamu bankalarının mali yapısı epey bozuldu. Şu anda bankacılık kesiminde batık kredi oranının yüzde 4 olduğu söyleniyor lakin en az bu oran yüzde 15’lerde. Şu an zombi şirketleri ve hatta birtakım zombi bankaları sadece hukuksal düzenlemelerle yaşatmaya çalışan bir ülkedeyiz. Bu, epeyce tehlikeli.
Partimizin iktisat masasının derlediği datalara bakılırsa yalnızca bu yılın birinci 4 ayında 36 binden çok KOBİ işyeri kepenk kapatmış durumda. Bu durumda dahi takipteki alacakların oranının bırakın artmasını yüzde 4.08 seviyesinden yüzde 3.74’e gerilediğini görüyoruz. Bankacılık sistemine yönelik emniyetli bir gerilim testi tahlili hala yapılmış değil. Şu an bankacılık sisteminin nitekim ne kadar riskli olduğunu tam olarak bilemiyoruz.
– Pekala, yurttaşı nasıl günler bekliyor?
Döviz kuru daha da yükselecek. TCMB rezervleri yumuşak karnımız. Çok yüksek bir enflasyon var. Kur üstündeki baskı enflasyonu, enflasyon da faizleri tetikleyecek. Bu, yatırımların sıfıra inmesi demek. İşten çıkarma yasakları biterse işsizlik çığ üzere büyüyecek. Ödemeler istikrarı riskiyle karşı karşıyayız. Dış borç krizine süratle gidiyoruz. Bir büyük risk bankacılık kesiminde görüyorum. Kâğıt üstünde kâr ediyorlar lakin batık kredi artıyor. Bankacılık krizi gerçek dalda iflasları artıracak. Piyasada epeyce derin bir sakinlik olacak. Yüksek kur, yüksek faiz, yüksek enflasyon olacak. Bir felaket bekliyor bizi. Bir yandan meblağların denetimden çıkması ve daha sonraki basamakta bizi bir borç krizine sokabilecek yeni kur hareketleri mümkünlüğünü da öngörüme eklemek istiyorum. Bunun siyasal sonuçları da olacak. Artık bu siyasal ve ekonomik şartlar altında Cumhur İttifakı’nın seçim kazanma bahtı yok.
– Daha evvel söz ettiğiniz üzere son 20 yılda 5 trilyon dolar rüşvet ve yolsuzlukla buharlaştırıldı. En son Sedat Peker’in de açıklamaları yolsuzluğun rüşvetin boyutunu gözler önüne seriyor. Rüşvetin bu kadar artmasını neye bağlıyorsunuz?
Karaparaya aracılık edelim, İran parasını aklayalım, burada muhakkak politikler varlıklı olurlar. Ancak Türkiye üzerine ağır tüzel politik riskler bırakırlar. Amerika’daki Halk Bankası davası bunun örneği. Daha ne ceza kesileceğini bilmiyoruz. Ceza kesilirse Türkiye için felaket olur.
Olmayan bir MASAK sonucu üzerinden SBK Holding’in yurtdışına çıkma yasağının kaldırılması epey düşündürücü bir durum. Bunlar daima son periyotta Türkiye’nin kurumlarının çökertilmesi, her şeyin tek adama bağlanması uygulamalarının bir kararı. Siyasetçinin bu işlerden elini çekmesi kesinlikle sağlanmalı.
TEK ADAM REJİMİ SONA ERMELİ
– Türkiye iktisadı için bu krizden bir çıkış yolu var mı?
Her şeydilk evvel tek adam rejiminin sona ermesi gerekiyor. Türkiye, TBMM’nin saygın pozisyonuna geri çekildiği; yasama, yürütme ve yargının birbirinden bağımsız hale geldiği; kurumsallaşmanın güçlendirilerek bir daha tesis edildiği; üniversal bedellerle tekrar kucaklaştığımız bir çizgiye çekilmeli. Çalışanın ve patronun mağduriyetini ortadan kaldırmak, iktisadın temeli olan esnaf ve sanatkârlarımızı her şartta kamu eliyle desteklemek, önceliğimiz olmalı.
Ülkemizin epeyce gerilemiş olan memleketler arası kredibilitesini bir daha inşa etmek iktisatta kaynak yaratma sürecinde hayati bir faktör. Liyakatin temel olduğu bir Merkez Bankası evvela uzun periyotta sağlam bir para siyasetiyle fiyat istikrarını muhafazanın şayet olmazsa olmaz aracı. Kamuda şeffaf idare, yolsuzlukla gayret ve hesap verebilirlik kıymetli. Kaliteli bir iktisat istiyorsak nitelikli eğitim koşul. Bir parmak şıklatarak iktisat düzelmeyecek.
YATIRIMCI İNANCINI KAZANMAK SIKINTI
– Gelinen noktada yabancı yatırımcı inancını yeniden kazanmak mümkün mü?
Direkt yabancı yatırımlarda gayrimenkul yatırımlarından bağımsız olarak hesaplandığında son senelerda büyük bir düşüş kelam konusu. Türkiye’nin asıl sorunu tek adam rejimi çerçevesinde kurumsuzlaştırılması. Süratle dünyadan kopan Türkiye’de yüzde 19 değil, yüzde 29 faiz de verseniz portföy yatırımını çekemezsiniz.
Bu kaideler altında yabancı yatırımcı inancını yeniden kazanmaksa şüphesiz mümkün değil. Ülkede yatırım yapmak isteyen yatırımcı elde edeceği gelirdilk evvel yapacağı yatırımın garanti altında olmasını ister. Merkez Bankası bağımsızlığının olmadığı, enflasyonun öngörülemez bir noktaya geldiği, hatta gerçek enflasyon sayılarının bile gizlendiği, hukukun yerle bir olduğu ve demokrasinin bile göstermelik olarak var olduğu bir ülkede sağlıklı bir iktisattan de bahsedemeyiz.
yatırım tavsiyesi içermez
“Merkez Bankası’nın rezerv eksikliği sandığımızdan daha vahim sonuçlara yol açma potansiyeline sahip” diyen Erdoğdu, durumun 1970’lerin sonunda 70 cente muhtaç olunan vakitten da önemli olduğunu vurguladı. Meselelerin tahlili için her şeydilk evvel tek adam rejiminin sona ermesi gerektiğine dikkat çeken Aykut Erdoğdu ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk.
– Yurttaşla, esnafla sık sık bir ortaya geliyorsunuz, en çok nelerden şikâyet ediyorlar?
Birkaç yıl öncesine göre konuşmaların içeriği büsbütün değişti. Evvelden daha epeyce partisini savunan AKP seçmeni artık genelde sessiz kalıyor. Evvelce İstanbul’da kimi bölgelerde işletmelere girince önemli zorluklar çekerdik, artık her işletmede nezaketle karşılanıyoruz. En başta ekonomik düşünceler lisana getiriliyor. Bilhassa pandemi ile meseleler tepeye çıktı. Kimse geleceğe güvenmediği için büyük bir moral bozukluğu var. Gözleri daima döviz kurunda. Faizlerin yüksekliğinden hayli şikâyetçiler. Ağır kredi yükleri var. Bu hususta önemli kasvet var.
BÜYÜK KAOS OLUR
– Kısa çalışma ödeneği (KÇÖ) bitiyor, işsizlik vahim boyutlara geldi. Bunun sonu nereye varır?
KÇÖ bittiğinde epeyce büyük bir emekçi çıkarmayla karşı karşıya kalabiliriz. Büyük bir toplumsal kaos olur. Önemli bir toplumsal patlamaya yanlışsız gideriz. Hükümet çabucak hemen bunun farkında değil zira kendileri sokakta değil, yurttaşın sıkıntılarını bilmiyor. Halkın problemlerinden epey kopuklar.
2021 Mayıs ayı için KÇÖ’ye başvuran kişi sayısının 1 milyon 200 bin şahsa yaklaşması KÇÖ’ye duyulan gereksinimin hâlâ devasa yükseklikte olduğunun göstergesi. KÇÖ yılsonuna kadar devam etmeli. Çalışanların ellerine geçen en düşük KÇÖ ölçüsünün en az minimum fiyat düzeyinde olması gerekiyor. İşsizlik oranı neredeyse yüzde 30’lara ulaşırken işsiz sayısı da 10 milyon kişiyi buldu.
– Merkez Bankası’nın 128 milyar dolarlık rezervinin nerede olduğuna dair CHP’de kararlı aksiyonlar de oldu. Artık rezervler 48 milyar dolar ekside, bu işin sonu nereye varır?
Ne yazık ki Türkiye Cumhuriyeti 2019 yılı başından Berat Albayrak’ın istifa ettiği 7 Kasım 2020’ye kadar fazlaca bedel ödeyerek biriktirdiği 128 milyar dolar döviz rezervini kaybetti.
Bu rezervler, Türkiye’nin kısa vadeli dış borçlarını ödemek üzere oluşturulan ihtiyatlardır. Rezerv eksikliği sandığımızdan daha vahim sonuçlara yol açma potansiyeline sahip. TCMB’nin kasasında 0 (sıfır) dolar olabilmesi için bir yerlerden 48.1 milyar dolar bulunması gerekiyor. Yani durum 1970’lerin sonunda 70 cente muhtaç olunan vakitten da önemli. Bu eksiklik her şeydilk evvel Türkiye’yi kur şoklarına açık hale getiriyor. Her kur hareketi enflasyonu yükseltiyor. Yoksulluk oranı daha da önemli boyutlara taşınıyor. Rezervler tükendiği için Türkiye bir borç krizine yakalanabilir.
CEHALETTE ISRAR TÜRKİYE’YE KAYBETTİRİYOR
– Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın her fırsatta dillendirdiği “faiz sebep, enflasyon neticedir” söylemi iktisat siyasetleriyle örtüşüyor mu?
Faiz enflasyonun niçinidir demek kemoterapi kansere yol açıyor demektir. Kanser olunduğu için kemoterapi alınır. 128 milyar doların buharlaşmasına, iktisadın her seferde önemli şoklarla müsabakasına karşın bu ısrardan vazgeçilmiyor. Evet, yüksek faiz Türkiye iktisadı için ziyanlıdır. Lakin bu kadar yüksek enflasyon seviyesinde o yüksek faizi vermek zorundasınız. Zira hiç bir yatırımcı bu ülkenin kara kaşına kara gözüne gelmez, gerçek bir çıkar uğruna gelir. Fiilen enflasyon yüzde 35 civarındayken yüzde 15 enflasyon açıklayıp yüzde 15’in altında da faiz vermeye kalkarsanız tüm yatırımcılar TL varlıklarını satarlar ve dövize yönelirler. Bu ülkede beklentiler bozuldu. Merkez Bankası’nın hiç bir varsayımı tutmuyor. Bu berbat idare ve cehalette ısrar hali Türkiye’yi son 3 yılda 100 milyarlarca dolar ziyana uğrattı.
ZOMBİ BANKALAR BİLE VAR
– Esnafın, çalışanın durumu makûs, bankaların batık kredi ölçüsü da artıyor, bankalar bu krizden sağlam çıkabilecek mi?
Çiftçi, esnaf ucuz krediye ulaşamazken krediler verimsiz alanlara kullandırıldı. Kamu bankalarının mali yapısı epey bozuldu. Şu anda bankacılık kesiminde batık kredi oranının yüzde 4 olduğu söyleniyor lakin en az bu oran yüzde 15’lerde. Şu an zombi şirketleri ve hatta birtakım zombi bankaları sadece hukuksal düzenlemelerle yaşatmaya çalışan bir ülkedeyiz. Bu, epeyce tehlikeli.
Partimizin iktisat masasının derlediği datalara bakılırsa yalnızca bu yılın birinci 4 ayında 36 binden çok KOBİ işyeri kepenk kapatmış durumda. Bu durumda dahi takipteki alacakların oranının bırakın artmasını yüzde 4.08 seviyesinden yüzde 3.74’e gerilediğini görüyoruz. Bankacılık sistemine yönelik emniyetli bir gerilim testi tahlili hala yapılmış değil. Şu an bankacılık sisteminin nitekim ne kadar riskli olduğunu tam olarak bilemiyoruz.
– Pekala, yurttaşı nasıl günler bekliyor?
Döviz kuru daha da yükselecek. TCMB rezervleri yumuşak karnımız. Çok yüksek bir enflasyon var. Kur üstündeki baskı enflasyonu, enflasyon da faizleri tetikleyecek. Bu, yatırımların sıfıra inmesi demek. İşten çıkarma yasakları biterse işsizlik çığ üzere büyüyecek. Ödemeler istikrarı riskiyle karşı karşıyayız. Dış borç krizine süratle gidiyoruz. Bir büyük risk bankacılık kesiminde görüyorum. Kâğıt üstünde kâr ediyorlar lakin batık kredi artıyor. Bankacılık krizi gerçek dalda iflasları artıracak. Piyasada epeyce derin bir sakinlik olacak. Yüksek kur, yüksek faiz, yüksek enflasyon olacak. Bir felaket bekliyor bizi. Bir yandan meblağların denetimden çıkması ve daha sonraki basamakta bizi bir borç krizine sokabilecek yeni kur hareketleri mümkünlüğünü da öngörüme eklemek istiyorum. Bunun siyasal sonuçları da olacak. Artık bu siyasal ve ekonomik şartlar altında Cumhur İttifakı’nın seçim kazanma bahtı yok.
– Daha evvel söz ettiğiniz üzere son 20 yılda 5 trilyon dolar rüşvet ve yolsuzlukla buharlaştırıldı. En son Sedat Peker’in de açıklamaları yolsuzluğun rüşvetin boyutunu gözler önüne seriyor. Rüşvetin bu kadar artmasını neye bağlıyorsunuz?
Karaparaya aracılık edelim, İran parasını aklayalım, burada muhakkak politikler varlıklı olurlar. Ancak Türkiye üzerine ağır tüzel politik riskler bırakırlar. Amerika’daki Halk Bankası davası bunun örneği. Daha ne ceza kesileceğini bilmiyoruz. Ceza kesilirse Türkiye için felaket olur.
Olmayan bir MASAK sonucu üzerinden SBK Holding’in yurtdışına çıkma yasağının kaldırılması epey düşündürücü bir durum. Bunlar daima son periyotta Türkiye’nin kurumlarının çökertilmesi, her şeyin tek adama bağlanması uygulamalarının bir kararı. Siyasetçinin bu işlerden elini çekmesi kesinlikle sağlanmalı.
TEK ADAM REJİMİ SONA ERMELİ
– Türkiye iktisadı için bu krizden bir çıkış yolu var mı?
Her şeydilk evvel tek adam rejiminin sona ermesi gerekiyor. Türkiye, TBMM’nin saygın pozisyonuna geri çekildiği; yasama, yürütme ve yargının birbirinden bağımsız hale geldiği; kurumsallaşmanın güçlendirilerek bir daha tesis edildiği; üniversal bedellerle tekrar kucaklaştığımız bir çizgiye çekilmeli. Çalışanın ve patronun mağduriyetini ortadan kaldırmak, iktisadın temeli olan esnaf ve sanatkârlarımızı her şartta kamu eliyle desteklemek, önceliğimiz olmalı.
Ülkemizin epeyce gerilemiş olan memleketler arası kredibilitesini bir daha inşa etmek iktisatta kaynak yaratma sürecinde hayati bir faktör. Liyakatin temel olduğu bir Merkez Bankası evvela uzun periyotta sağlam bir para siyasetiyle fiyat istikrarını muhafazanın şayet olmazsa olmaz aracı. Kamuda şeffaf idare, yolsuzlukla gayret ve hesap verebilirlik kıymetli. Kaliteli bir iktisat istiyorsak nitelikli eğitim koşul. Bir parmak şıklatarak iktisat düzelmeyecek.
YATIRIMCI İNANCINI KAZANMAK SIKINTI
– Gelinen noktada yabancı yatırımcı inancını yeniden kazanmak mümkün mü?
Direkt yabancı yatırımlarda gayrimenkul yatırımlarından bağımsız olarak hesaplandığında son senelerda büyük bir düşüş kelam konusu. Türkiye’nin asıl sorunu tek adam rejimi çerçevesinde kurumsuzlaştırılması. Süratle dünyadan kopan Türkiye’de yüzde 19 değil, yüzde 29 faiz de verseniz portföy yatırımını çekemezsiniz.
Bu kaideler altında yabancı yatırımcı inancını yeniden kazanmaksa şüphesiz mümkün değil. Ülkede yatırım yapmak isteyen yatırımcı elde edeceği gelirdilk evvel yapacağı yatırımın garanti altında olmasını ister. Merkez Bankası bağımsızlığının olmadığı, enflasyonun öngörülemez bir noktaya geldiği, hatta gerçek enflasyon sayılarının bile gizlendiği, hukukun yerle bir olduğu ve demokrasinin bile göstermelik olarak var olduğu bir ülkede sağlıklı bir iktisattan de bahsedemeyiz.
yatırım tavsiyesi içermez