HAVA ASAL
Doğal gazda ekim ayı için mesken tarifesi sabit kalırken, sanayi ve elektrik üretim maksatlı tarifeye yüzde 15 artırım yapıldı. Yapılan artırımın kısa müddette gübre fiyatlarını ve elektriği de etkileyeceğini belirten Ekonomist Mustafa Sönmez, iktisatta her taşın birbirini etkilediğini tabir etti. Altınbaş Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Atilla Çifter, Ekim ayında da kurallar uygun olursa Merkez Bankası’nın 50 ile 100 baz puanlık bir indirim yapabileceğini fakat bunun büsbütün TCMB’in toplantı günü yaşanacak konjönktüre bağlı olduğunu da vurguladı. KARAR’a konuşan Çifter ve Sönmez dünyada yaşanan güç krizi ve enflasyondan Türkiye’nin kaçışı olmadığını belirtti. İşte uzman isimlerin önümüzdeki süreçte yaşanacaklara dair öngörüleri…
FİYATLAR TÜM DÜNYADA OLDUĞU ÜZERE TÜRKİYE’DE DE ARTIYOR
Pandemi süreci maalesef kısa sürmeyecek, mutasyon virüslerden kaynaklı sıkıntılar devam ederken tedarik zincirinde de meseleler yine ortaya çıkmaya başladı. Bu niçinle fiyat artışları yalnızca Türkiye’de değil, tüm dünyada da artmaya devam ediyor.
Güç üretiminin talebi karşılayacak boyutta olmaması gerek elektriğin gerekse doğalgazın fiyatının da artmasına niye oluyor. Bu da her şeyin fiyatını üste hakikat tırmandırıyor. Tüm bunlar enflasyon sorunu olarak karşımıza çıkıyor. Yüksek enflasyon önümüzdeki devrin en değerli konusu olacak.
ÜFE’DE BİRİKMİŞ OLAN ENFLASYON DA BİZİ BEKLİYOR
Türkiye’nin önünde yalnızca döviz kurunda yaşanan artıştan kaynaklı bir enflasyon yok. ÜFE’de birikmiş olan enflasyon şu anda bizi bekliyor. Bir de pandemi sürecinde tedarik zincirlerinin kırılması ile ortaya çıkan krizler var. Çip krizi bu krizlerin en net görünenidir. Tüm bunlar hem Türkiye’nin tıpkı vakitte dünyanın gündeminde. Zira bu işaretler yaşanacak olan enflasyonun ayak sesleri.
Bunların üstüne bir de Türkiye’nin kendi iç sıkıntıları var. Hem risk pirimi yüksek tıpkı vakitte para siyaseti doğrultusunda Merkez Bankası’nın erken faiz indirimi var. Üstüne en son gelen elektrik artırımı da var. Tüm bunların üzerine güç tarafında gelecek olan artırımlar da bekleniyor. Yani enflasyon üste yanlışsız gitmeye devam edecek.
Merkez Bankası faizin aşağı taraflı olması gerektiğini düşünüyorsa ekseriyetle düşük oranları tercih etmiyor, zira faiz seviyesi yüksek. TCMB 23 Eylül’deki faiz indirimi sonucunın sebebini para siyasetleri raporlarında tam olarak açıklayamasa da piyasalara şok vermek amaçlandığı için beklenen 25 – 50 baz puan pek gerçekçi durmuyordu. Ve Eylül’de Merkez Bankası 100 baz puanlık indirim yaptı. Artık Ekim ayında da bir faiz indirimi sonucu olup olmaması faiz günündeki konjönktüre bağlı.
YENİ FAİZ İNDİRİMİ KARARI GELEBİLİR
Merkez Bankası Lideri’nin en son yaptığı açıklamalarda enflasyon hesaplamasında çekirdek enflasyonu baz alınacağını belirtmesi ve bir de dışarda Fed’in faiz artışına gitmemesinin üzerinde durulması niçiniyle 50 ile 100 baz puanlık bir indirim gelebileceğini düşünüyorum, fakat bu mümkünlük faiz indirim günündeki iç ve dış faktörlere bağlı. PPK toplantı günü döviz kuru epey daha üstlere yanlışsız giderse, bunun yanında enflasyonun süreksiz olmayacağına ait görüşler tartı kazanırsa ve de FED tarafınca gelecek sinyal daha sonrasında muhtemelen faiz indirimi yapamayacaktır.
Yıl sonunda doların esasen 9 lirayı geçmesi bekleniyordu. Merkez Bankası’nın faiz sonucundan daha sonra doların yükselişi erken başladı ve biz beklenenden yaklaşık 3 ay daha erken 9 sonlarına dayandığını gördük. Merkez şayet faiz indirmeye devam ederse kurun denetimi daha sıkıntı olacaktır. Yabancı bankaların doların 10 liranın üstüne çıkacağına dair öngörüleri var. Şayet faiz indirimine gidilirse bu düzeyleri epey rahat bir biçimde gorecektir. Faiz indirimine gitmezse de şu anki düzeylerinin altını pek görmesi muhtemel değil.
Mustafa Sönmez
Pandemi sürecinde dünyada iktisat yüzde 3 üzere küçülmüştü artık de yüzde 6 oranlarında bir büyüme yaşanıyor. Haliyle bir talep oluştu. Fakat bu talebe karşılık verecek bir güç üretimi yok. Bilhassa doğal gaz üretimi yok. Bu durum Amerika ve Avrupa’da fiyatların süratle artmasına niye oluyor. Tabi ki navlun fiyatlardaki artış da güçteki maliyetin süratli bir biçimde üst hakikat tırmanışını tetikledi. Navlun fiyatları taşıma fiyatlarıdır. Bilhassa Avrupa sıvılaştırılmış petrol gazı alıyor. Artan taşıma maliyetleri avlun meblağlarını etkiledi.
GÜÇ KRİZİ TARIMI DA ETKİLEYECEK
Güçteki bütün bu artışlar tüm dünyada endüstriyi ve tarımı etkiliyor. Amonyak üretiminin daralmasından dolayı gübre meblağlarında önemli bir artış yaşanıyor. Önümüzdeki devirde gübre fiyatlarında epey sert artışlar yaşanacak. Bu durum tarımdaki üretimi de etkileyecek. Tüm bu gelişmelerin Türkiye’ye yansıması tabi ki fazlaca olağan. Pandemi öncesi Türkiye’nin 41 milyar dolarlık güç ithalatı vardı. Bu pandemi periyodunda iktisattaki daralmaya paralel olarak 28 milyar dolara kadar düştü. Bu yıl bir daha eski düzeylerine gelmesi bekleniyor. Artan fiyatlar ile bir arada bu maliyet katlanacak. Türkiye haliyle önemli bir doğalgaz ithalatçısı. Doğal az aldığımız ülkeler ile yapılmış muahedeler var fakat o mutabakatlar kâfi kalmayabilir. ötürüsı ile BOTAŞ yakın vakitte hem doğal gaza tıpkı vakitte doğal gaz üzerinden üretilen elektriğe önemli artırımlar yapacak.
VAR OLAN ENFLASYON ÜST YANLIŞSIZ ÇIKMAYA DEVAM EDECEK
Hali hazırda çiftçi gübre fiyatlarındaki artıştan dolayı bir mağduriyet yaşıyor. Gübreye yeni gelecek olan artırımlar ile bir arada çiftçi üretim yapamayacak duruma gelecek. Tarım üretimi fazlaca önemli ölçüde etkilenecek. Yani önümüzde hem doğal gaz hem elektrik artırımı birebir vakitte besin meblağlarında bir artış yaşanacak. Tüm bu artırımlar var olan enflasyonu daha da üste çekecektir.
ARTIRIM GELEN HER KALEM BAŞKASINI ETKİLEYECEK
Yapılacak artırımın konutlara daha düşük sanayi kuruluşlarına ve santrallere daha yüksek yansıtılması üzere bir senaryoda BOTAŞ’ın açığı daha da büyüyecektir bu büyümede hazineye yansıyacak. Endüstride önemli oranda elektrik ve doğalgaz tüketimi var. esasen yüzde 45’i aşmış olan üretici fiyatlarında yeni artışlar yaşanacak. Bilhassa güç kullanan endüstriler bunun altından kalkamaz. Doğal gaz ve elektrik kullanan endüstriler beraberinde ihracatçı sanayilerdir. Demir çelik , çimento üzere bölümlerde güç fiyatlarındaki artış ihracatı etkileyecek. Bu bir sarmal biçiminde birbirini tetikleyecek.
TÜRKİYE TAHAMÜLÜ OLMAYAN BİR ÜLKE O YÜZDEN ÇOK DAHA SERT ETKİLENECEK
Bizde bir de dolar karşısında Türk Lirası’nın daima kıymet kaybetmesi var. Dünyada artan fiyatlara bir de liranın paha kaybetmesi eklenince durum daha da vahimleşecek. Önümüzde dünyayı etkileyen güç krizi var ve bu kriz enflasyonu tırmandıracak. Tabi ki enflasyon yükselince bir yavaşlama ve bir kemer sıkma süreci başlayacak. Buna tahamülü olan ülkeler var olmayan ülkeler var. Türkiye’yi daha sert etkileyecek.
Doğal gazda ekim ayı için mesken tarifesi sabit kalırken, sanayi ve elektrik üretim maksatlı tarifeye yüzde 15 artırım yapıldı. Yapılan artırımın kısa müddette gübre fiyatlarını ve elektriği de etkileyeceğini belirten Ekonomist Mustafa Sönmez, iktisatta her taşın birbirini etkilediğini tabir etti. Altınbaş Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Atilla Çifter, Ekim ayında da kurallar uygun olursa Merkez Bankası’nın 50 ile 100 baz puanlık bir indirim yapabileceğini fakat bunun büsbütün TCMB’in toplantı günü yaşanacak konjönktüre bağlı olduğunu da vurguladı. KARAR’a konuşan Çifter ve Sönmez dünyada yaşanan güç krizi ve enflasyondan Türkiye’nin kaçışı olmadığını belirtti. İşte uzman isimlerin önümüzdeki süreçte yaşanacaklara dair öngörüleri…
FİYATLAR TÜM DÜNYADA OLDUĞU ÜZERE TÜRKİYE’DE DE ARTIYOR
Pandemi süreci maalesef kısa sürmeyecek, mutasyon virüslerden kaynaklı sıkıntılar devam ederken tedarik zincirinde de meseleler yine ortaya çıkmaya başladı. Bu niçinle fiyat artışları yalnızca Türkiye’de değil, tüm dünyada da artmaya devam ediyor.
Güç üretiminin talebi karşılayacak boyutta olmaması gerek elektriğin gerekse doğalgazın fiyatının da artmasına niye oluyor. Bu da her şeyin fiyatını üste hakikat tırmandırıyor. Tüm bunlar enflasyon sorunu olarak karşımıza çıkıyor. Yüksek enflasyon önümüzdeki devrin en değerli konusu olacak.
ÜFE’DE BİRİKMİŞ OLAN ENFLASYON DA BİZİ BEKLİYOR
Türkiye’nin önünde yalnızca döviz kurunda yaşanan artıştan kaynaklı bir enflasyon yok. ÜFE’de birikmiş olan enflasyon şu anda bizi bekliyor. Bir de pandemi sürecinde tedarik zincirlerinin kırılması ile ortaya çıkan krizler var. Çip krizi bu krizlerin en net görünenidir. Tüm bunlar hem Türkiye’nin tıpkı vakitte dünyanın gündeminde. Zira bu işaretler yaşanacak olan enflasyonun ayak sesleri.
Bunların üstüne bir de Türkiye’nin kendi iç sıkıntıları var. Hem risk pirimi yüksek tıpkı vakitte para siyaseti doğrultusunda Merkez Bankası’nın erken faiz indirimi var. Üstüne en son gelen elektrik artırımı da var. Tüm bunların üzerine güç tarafında gelecek olan artırımlar da bekleniyor. Yani enflasyon üste yanlışsız gitmeye devam edecek.
Merkez Bankası faizin aşağı taraflı olması gerektiğini düşünüyorsa ekseriyetle düşük oranları tercih etmiyor, zira faiz seviyesi yüksek. TCMB 23 Eylül’deki faiz indirimi sonucunın sebebini para siyasetleri raporlarında tam olarak açıklayamasa da piyasalara şok vermek amaçlandığı için beklenen 25 – 50 baz puan pek gerçekçi durmuyordu. Ve Eylül’de Merkez Bankası 100 baz puanlık indirim yaptı. Artık Ekim ayında da bir faiz indirimi sonucu olup olmaması faiz günündeki konjönktüre bağlı.
YENİ FAİZ İNDİRİMİ KARARI GELEBİLİR
Merkez Bankası Lideri’nin en son yaptığı açıklamalarda enflasyon hesaplamasında çekirdek enflasyonu baz alınacağını belirtmesi ve bir de dışarda Fed’in faiz artışına gitmemesinin üzerinde durulması niçiniyle 50 ile 100 baz puanlık bir indirim gelebileceğini düşünüyorum, fakat bu mümkünlük faiz indirim günündeki iç ve dış faktörlere bağlı. PPK toplantı günü döviz kuru epey daha üstlere yanlışsız giderse, bunun yanında enflasyonun süreksiz olmayacağına ait görüşler tartı kazanırsa ve de FED tarafınca gelecek sinyal daha sonrasında muhtemelen faiz indirimi yapamayacaktır.
Yıl sonunda doların esasen 9 lirayı geçmesi bekleniyordu. Merkez Bankası’nın faiz sonucundan daha sonra doların yükselişi erken başladı ve biz beklenenden yaklaşık 3 ay daha erken 9 sonlarına dayandığını gördük. Merkez şayet faiz indirmeye devam ederse kurun denetimi daha sıkıntı olacaktır. Yabancı bankaların doların 10 liranın üstüne çıkacağına dair öngörüleri var. Şayet faiz indirimine gidilirse bu düzeyleri epey rahat bir biçimde gorecektir. Faiz indirimine gitmezse de şu anki düzeylerinin altını pek görmesi muhtemel değil.
Mustafa Sönmez
Pandemi sürecinde dünyada iktisat yüzde 3 üzere küçülmüştü artık de yüzde 6 oranlarında bir büyüme yaşanıyor. Haliyle bir talep oluştu. Fakat bu talebe karşılık verecek bir güç üretimi yok. Bilhassa doğal gaz üretimi yok. Bu durum Amerika ve Avrupa’da fiyatların süratle artmasına niye oluyor. Tabi ki navlun fiyatlardaki artış da güçteki maliyetin süratli bir biçimde üst hakikat tırmanışını tetikledi. Navlun fiyatları taşıma fiyatlarıdır. Bilhassa Avrupa sıvılaştırılmış petrol gazı alıyor. Artan taşıma maliyetleri avlun meblağlarını etkiledi.
GÜÇ KRİZİ TARIMI DA ETKİLEYECEK
Güçteki bütün bu artışlar tüm dünyada endüstriyi ve tarımı etkiliyor. Amonyak üretiminin daralmasından dolayı gübre meblağlarında önemli bir artış yaşanıyor. Önümüzdeki devirde gübre fiyatlarında epey sert artışlar yaşanacak. Bu durum tarımdaki üretimi de etkileyecek. Tüm bu gelişmelerin Türkiye’ye yansıması tabi ki fazlaca olağan. Pandemi öncesi Türkiye’nin 41 milyar dolarlık güç ithalatı vardı. Bu pandemi periyodunda iktisattaki daralmaya paralel olarak 28 milyar dolara kadar düştü. Bu yıl bir daha eski düzeylerine gelmesi bekleniyor. Artan fiyatlar ile bir arada bu maliyet katlanacak. Türkiye haliyle önemli bir doğalgaz ithalatçısı. Doğal az aldığımız ülkeler ile yapılmış muahedeler var fakat o mutabakatlar kâfi kalmayabilir. ötürüsı ile BOTAŞ yakın vakitte hem doğal gaza tıpkı vakitte doğal gaz üzerinden üretilen elektriğe önemli artırımlar yapacak.
VAR OLAN ENFLASYON ÜST YANLIŞSIZ ÇIKMAYA DEVAM EDECEK
Hali hazırda çiftçi gübre fiyatlarındaki artıştan dolayı bir mağduriyet yaşıyor. Gübreye yeni gelecek olan artırımlar ile bir arada çiftçi üretim yapamayacak duruma gelecek. Tarım üretimi fazlaca önemli ölçüde etkilenecek. Yani önümüzde hem doğal gaz hem elektrik artırımı birebir vakitte besin meblağlarında bir artış yaşanacak. Tüm bu artırımlar var olan enflasyonu daha da üste çekecektir.
ARTIRIM GELEN HER KALEM BAŞKASINI ETKİLEYECEK
Yapılacak artırımın konutlara daha düşük sanayi kuruluşlarına ve santrallere daha yüksek yansıtılması üzere bir senaryoda BOTAŞ’ın açığı daha da büyüyecektir bu büyümede hazineye yansıyacak. Endüstride önemli oranda elektrik ve doğalgaz tüketimi var. esasen yüzde 45’i aşmış olan üretici fiyatlarında yeni artışlar yaşanacak. Bilhassa güç kullanan endüstriler bunun altından kalkamaz. Doğal gaz ve elektrik kullanan endüstriler beraberinde ihracatçı sanayilerdir. Demir çelik , çimento üzere bölümlerde güç fiyatlarındaki artış ihracatı etkileyecek. Bu bir sarmal biçiminde birbirini tetikleyecek.
TÜRKİYE TAHAMÜLÜ OLMAYAN BİR ÜLKE O YÜZDEN ÇOK DAHA SERT ETKİLENECEK
Bizde bir de dolar karşısında Türk Lirası’nın daima kıymet kaybetmesi var. Dünyada artan fiyatlara bir de liranın paha kaybetmesi eklenince durum daha da vahimleşecek. Önümüzde dünyayı etkileyen güç krizi var ve bu kriz enflasyonu tırmandıracak. Tabi ki enflasyon yükselince bir yavaşlama ve bir kemer sıkma süreci başlayacak. Buna tahamülü olan ülkeler var olmayan ülkeler var. Türkiye’yi daha sert etkileyecek.