Kara toprağın bağrına emanet edildiler

Kara toprağın bağrına emanet edildiler
MEHMET BAYER – 19.04.2022 – HİBYA – Çanakkale Savaşları’nda vatan savunması için canlarını hiçe sayıp, şehitlik mertebesine ulaşan binlerce kefensiz kahraman, bugün yaşanan bağımsızlığın teminatı olarak 107 yıldır Gelibolu Yarımadası’nda yatıyor.

Yokluk ortasında verilen kuvvetli gayret sırasında gerek yaralarından, gerekse savaş esnasında vurulup şehit olan Mehmetçikler, sıklıkla toplu mezarlara defnedildi.


Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ), Atatürk ve Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi Müdürü Dr. Öğretim Üyesi Barış Borlat, HİBYA’ya yaptığı açıklamada, Çanakkale Muharebeleri’nde şehitlerin defin süreci için her alay ya da taburun muharebe çizgisi gerisinde ve ateşten korunaklı mahallerde mezarların oluşturulması ve bunların da kullanılan yer altı sularını bozmayacak biçimde yapılmasının istendiğini, tıpkı vakitte mümkün olursa mezarların bir metreden derin kazılarak, mümkün kokunun engellenmesine kıymet verildiğine işaret etti.


Yüzeye yakın mezarlara mermi ve bomba isabeti durumunda, mezarların ve ortasında bulunan şehitlerin ziyan görmesinin çoğunlukla karşılaşılan durum olduğunu, bunun da askerin manevi durumunu olumsuz etkilediğini belirten Borlat, öteki dikkat edilmesi gereken konunun ise eğimli alanlarda yapılacak definlerde yer altı sularına itina gösterilmesi olduğunu vurguladı.


Borlat, muharebe ortamında defin süreçleri için birtakım kimi muharebenin kısmen azalma anlarının değerlendirildiğini, askerlerin teçhizatları alınarak defin süreçlerinin gerçekleştirildiğini, ayrıyeten salgın hastalıkları engellemek için kıtaların ilerleme esnasında tesadüf ettikleri şehitlerin vücutlarını defnetmelerinin istendiğini söylemiş oldu.


Buna rağmen muharebe kaidelerinde kimi birtakım ön siper çizgilerindeki askerlerin, toprak örtmesiyle kapatacak kadar sığ bir alanda defin edilmek zorunda kalındığını gile getiren Borlat, şu biçimde konuştu:

”Bu durumu Hakkı Sunata ‘…Hemen oracıkta üstüne mümkün olduğu kadar toprak attık…’ biçiminde aktarmıştı. tıpkı vakitte şehitlerin vücutları muharebe ortamı içerisinde ileri sınırlarda kalabilmekte, bu durumunda kimi bazı siper duvar ve içlerine definler yapılabilmekte, kimi bazı ise bombardımandan daha sonra toprak altında kalan askerlerimiz rastlantısal bir defin yaşamaktaydılar. Arazinin taşlık, kayalık olduğu ve kazmaya imkan vermediği durumlarda mezar açmak mümkün değilse şehitlerimiz geri sınırlardaki arazinin doğal arızalarından istifade edilerek defin edilmiştir.”


24 Mayıs ateşkesi

Barış Borlat, 19 Mayıs 1915 tarihinde Arıburnu bölgesinde gerçekleştirilen Türk taarruzunda verilen yüksek sayıdaki kayıp üzerine 24 Mayıs 1915 tarihinde cephede gerçekleştirilen tek resmi ateşkesle definlerin yapıldığını bildirdi.


Kısıtlı bir vakitte ve yüksek sayıdaki şehitlerin defni için daha fazlaca toplu mezarlar kazıldığını anlatan Borlat, şöyleki devam etti:

”Bu durumu Rudolf Zabel yapıtında şöyle aktarmaktadır: ‘Geniş uzun bir arazinin ortasında Kızılhaç ve Kızılay’ın bayrakları dikilmiş. Buradan bize taraf kalan kesimde ise hala üzerine toprak atılmakta olan Türk toplu asker mezarını bakılırsabilmekteyiz. Taşınarak getirilebilen ölüler bu biçimdece gömülüyorlar. Taşınması mümkün olmayan ölüleri ise olduğu yerde defnediyorlar.’ Muharebeler sürecinde toplu mezarların açılması biroldukça bölgede uygulanmıştı. Bu durum İbrahim Arıkan’ın anılarına, ‘Bir serseri merminin kurbanı olarak ah bile demeden ebedi hayata kavuşmuştu. Sıhhiyelere haber verildi. Gdolayıp bir çukura defnettiler.’ halinde yansımıştır. Münim Mustafa’nın anılarında ise ‘…Büyük taarruzda ağzına kadar meyyit ve yaralılarla dolan siperlerin perişanlığını, meyyit istiflerini, bunları gömmek için kazdırdığım otuzar, ellişer kişilik büyük mezarları, harbin tahammül edilmez ateşi altında…’ formunda yer bulmuştur. Benzeri biçimde Hakkı Sunata da ‘Israrım üzerine birkaç nefer, meyyitin paçasından yakaladılar, sürümeye başladılar. Götürdük hendeğe koyduk, üzerine de kürekle biraz toprak. Hey gidi insan bedeni hey.’ diye aktarmıştı. Tüm bunların yanı sıra yaygın olmamakla bir arada tekil olarak sistemsiz subay ve er mezarları da yapılmıştır.”

Hibya Haber Ajansı
 
Üst