Fibromiyaljide Fizyoterapi ve Rehabilitasyon

Fibromiyalji Sendromu (FMS) etiyolojisi tam olarak bilinmeyen yaygın kronik ağrı ve bir fazlaca fizikî sorun ile seyreden, biroldukca hassas nokta eşliğinde multisistemik bir hastalıktır. FMS’nin görülme sıklığı yaşla bir arada artmaktadır ve en sık 40-60 yaş içinde görülmektedir. Görülme sıklığı bayanlarda erkeklerden 4-9 kat daha fazladır.Duyarlı noktaların varlığı anksiyete, depresyon, yorgunluk ve somatik belirtilerle olduğu üzere, ağrı ile de alakalıdır.Ağrı hassaslığı ve ruhsal etkenlere göre birbirinden farklı alt kümeler olabileceği ve bu alt kümelerdeki hastaların tedaviye karşılık ve gidiş açısından farklılık gösterebileceği bildirilmektedir. Ağrı FM’de temel belirtidir ve tedavide de ön planda yer almaktadır. FM’de ağrının sebebi çabucak hemen tam olarak açıklanamamaktadır. Kronik ağrılı durumlara çoğunlukla depresyon ve anksiyetenin eşlik etmesinden dolayı FM’nin psikiyatrik bozuklukların ya da psikofizyolojik anormalliklerin belirtisi olabileceği bildirilmiştir. Fakat FM’de görülen kronik ağrının bilhassa toplumsal hayatı bozarak depresyon ya da anksiyeteye niye olabileceği de bildirilmektedir.FMS’ye çoğunlukla uyku ile ilgili sorunlar, yorgunluk (yorgun uyanma, dinlenememe), bitkinlik, sabah tutukluğu, migren, dismenore, sık idrara çıkma, irritable kolon sendromu eşlik etmekte olup yapılan bir çalışmada, FMS’nin çoğunlukla fizikî bir travma ya da viral bir enfeksiyon kararında başladığı bildirilmiştir . FMS Amerika’da genel popülasyonda %2, yetişkin bayanlarda %3.4, yetişkin erkeklerde %0.5 oranında görülürken ülkemizde yapılan bir çalışmada hastalığın görülme sıklığı %3.6 olarak bulunmuştur.FMS’de hayat kalitesini kıymetli ölçüde etkileyen sorun kronik ağrı ve vakit içinde gelişen yeti yitimidir. Hastalar şiddetli ağrı, isteksizlik ve yeti yitimi niçiniyle ile olağan aktivitelerini sürdürememekte ötürüsıyla hastaların toplumsal ve mesleksel yaşantılarında meseleler yaşamalarına sebep olmaktadır. Ayrıyeten FMS hastaları, hastalığın getirdiği meseleler niçiniyle depresyon, dert, somatizasyonda artış ve travma daha sonrası gerilim bozukluğu üzere bir epeyce ruhsal kahırlar yaşamaktadırlar. Fibromyalji hastaları çoğunlukla yaşadıkları şiddetli ağrılar ve yeti yitimi ile bağlı olarak depresyon yaşamaktadırlar . Yapılan araştırmalarda fibromyalji hastalarının %20’sinde major depresyon olduğu, yaklaşık %50’sinin de depresyon puanlarının yüksek olduğu bulunmuştur . Ülkemizde yapılan kimi çalışmalarda FMS hastalarının denetim kümesindeki bireylere nazaran daha sık depresyona girdiği ve daha yüksek seviyede depresif belirtilerinin olduğu belirlenmiştir. Fibromyalji hastalarının çoğunlukla yaşadığı öteki bir ruhsal sorun ise telaştır. Hatta birfazlaca çalışmada fibromyalji hastalarının depresyondan daha hayli korku yaşadıkları bulunmuştur . Fibromyalji hastalarının yaşadığı kronik, yaygın ağrının korkuyu artırıcı bir faktör olduğu ileri sürülmektedir . Bir küme bilim insanı, 529 fibromyalji hastası ile yaptıkları çalışmada fibromyalji hastalarının depresif belirtilerden (%56) daha hayli korku (%71) rapor ettiklerini bildirmişlerdir. Toplumsal dayanak, kronik hastalığı olan bireylerin hastalığın getirdiği sorunlarla baş etmesinde kıymetli bir faktördür . Toplumsal dayanak, hastalara duygusal rahatlık vermekte, problemleri ile başa çıkma yolları kazandırmakta ya da günlük hayatta ve kriz anında gerilimin olumsuz tesirlerine karşı bireyleri korumaktadır. Yapılan bir fazlaca çalışmada daha yüksek seviyede toplumsal dayanak alan ya da algılayan hastaların depresyon ve korku seviyelerinin daha düşük olduğu bulunmuştur. Kişinin yaşantısını etkileyen değerli kavramlardan biri de öz yeterlik olup bireylerin çeşitli durumlar ile başa çıkabilmek için gerekli olan hareketleri ne kadar uygun yapabildiklerine ait inançları olarak tanımlanmıştır .İnsanların hayat uzunluğu tecrübeleri doğrultusunda, başa çıkma yeteneklerini geliştirdiklerini ve öz yeterlik inançları arttıkça da davranışlarında olumlu değişikliklerin olduğu belirtilmiştir . Bireyler, öz yeterlik inançları arttıkça hem fizikî tıpkı vakitte ruhsal olarak kendilerini daha sağlıklı hissetmektedirler. Bu niçinle fibromiyalji hastaları ile çalışan sıhhat işçisinin bu hasta kümesinin ruhsal problemlerini azaltmak için hastaların algıladıkları toplumsal dayanak ve öz yeterlik seviyelerini artıracak müdahalelere kıymet vermeleri yararlı olacaktır.Fibromyaljinin niçini aşikâr olmayan, yaygın beden ağrısı, muhakkak bölgelerde ağrılı noktalar, başta bel-boyun olmak üzere tüm bedende hissedilen tutukluk, azalmış ağrı eşiği,yorgunluk, uyku bozuklukları ile birlikte görülen kronik, eklem dışı kas iskelet sistemi hastalığı olduğundan kelam etmiştik. Fibromyaljiye kimi vakit pelvik ağrı, kronik bel ağrısı,irritabl mesane ve barsak sendromunun eşlik ettiği görülmektedir. Fibromiyaljinin oluşmasında genetik faktörler rol alsa da hem genetik hem çevresel ve nörohormonal faktörlerin de etkisinin olduğunu, yapılan çalışmalar ışığında söyleyebiliriz. Fibromyaljili hastalarda en çok görülen şikayetlerden biri kronik ve yaygın ağrıdır. Ağrı yanıcı ve batıcı stildedir. Aktivite ile artan ağrıdan şikayet eden hastalar için idman yapmak zorlaşır. Çoklukla sabahları yaşanan tutukluk,bazı bireylerde gün uzunluğu devam edebilir. Fibromyaljili hastalar basınca karşı hassastır ve bununla birlikte sıcak ve soğuğa toleransları azalabilmektedir. Fibromyalji’de fazlaca çeşitli sorunlar birlikte görülür ötürüsıyla kıymetlendirme ve tedavi epey taraflı yapılmalıdır.Fizyoterapi ile emelimiz ağrı,yorgunluk,tutukluk şikayetlerinin azaltılması,fonksiyonelliğin, antrenman kapasitesi ve ömür kalitesinin artırılmasıdır.Egzersiz eğitiminde; aerobik antrenman, kuvvet antrenmanları, esneklik ve su içi idmanları, klinik pilatesi sayabiliriz. FMS’de kas gücü ve dayanıklılığında azalma saptanmıştır . Yapılan çalışmalarda aerobik, güçlendirme, germe, gevşeme antrenmanları ile akuatik antrenmanların aktiflikleri araştırılmış ve antrenmanın FMS tedavisinde tesirli olduğu gösterilmiştir . FMS’de antrenmanın temel emelleri gerilimin azaltılması, bozulmuş postürün düzeltilmesi, dayanıklılığın arttırılması ve kardiyovasküler enduransın onarımıdır . Günümüzde FMS tedavisinde düşük yoğunluklu aerobik antrenmanlar ve öteki tedavi biçimleriyle kombine edilebilen antrenman programları önerilmektedir. FMS’de antrenman programları kişisel olarak düzenlenmeli, hastanın idman kapasitesinin altında başlanmalı ve kademeli arttırılarak hastanın tolerans durumuna nazaran düzenlemeler yapılmalıdır.Tedaviye gevşeme teknikleri, yüzeyel ısı casusları, hidroterapi, balneoterapi,ılık-sıcak banyolar,çamur banyoları ve spa da dahil edilebilir. Yapılan çalışmalarda medikal masajın, fibromyaljili hastalarda uyku kalitesini artırmada faydalı olabileceği görülmüştür. Fibromyalji’de ilaç tedavisi, antrenman tedavisi, hasta eğitimi ve kognitif davranışsal tedavi üzere yaklaşımların bir ortada kullanması önerilmektedir.

 
Üst