Uzmanlardan büyük felaket kapıda uyarısı: Merkez Bankalarının işi artık daha güç

Pandemi daha sonrası yaşanan ekonomik krizinin önümüzdeki periyotta büyüyerek devam edeceğine dair yorumlar yapan onlarca uzmana bakılırsa yeni bir “stagflasyon” (zayıf büyüme – yüksek enflasyon) devrine giriliyor.

Dünya gazetesinden Hilal Sarı’nın haberine bakılırsa; Besin fiyatlarında yıllık artışların yüzde 30’u bulduğu, petrol meblağlarının yüzde 60’a yakın ralli yaparak yine gözünü 100 dolara diktiği, güç darboğazının güzelleşmeye yeni başlamış global ekonomiyi Çin üzere değerli tedarik zincirlerine mesken sahipliği yapan ekonomilerde üretim aksamalarına niye olması, enflasyonda istikameti üst gerçek besleyecek ve bilinmeyen müddetle bizimle olmaya devam edecek ögeler. Pandemi daha sonrası bu baskıların ne kadarının “geçici” olacağını, daha evvel emsal bir kriz yaşamamış global iktisat şahsen yaşayıp öğrenecek. Krizde ekonomileri desteklemek için ultra gevşek para siyasetlerine geçen merkez bankalarının yüksek enflasyona nasıl reaksiyon vereceği ise bu korkulan stagflasyon periyodunun belirleyicisi olacak.


Son periyotta hem mali hem para siyasetini yapan isimler darboğazlardan beslenmeye devam eden enflasyon konusunda – başlarda merkez bankalarının ağız birliği yapmışçasına “geçici” demiş olsa da şimdilerde daha fazlaca “beklediğimiz kadar da süreksiz değil” telaffuzunu tercih etmeye başladı. ABD’de eski lider Trump’ın yeni lider Joe Biden’ın iktisattaki performansını “Bunun ismi stagflasyon” diyerek eleştirmesi, stagflasyon kaygılarını siyaset sahnesine de taşımaya başladı. Ekonomist ve analistlerin büyük bir kısmı ise tedarik ve güç problemlerinin global olduğunu, gelişmiş dünyadaki para siyasetlerinde sıkılaşmaya girilmesiyle, gelişmekte olan iktisatların fazlaca zorlanacağını, güç ithalatçısı iktisatların bilhassa daha ağır etkilenebileceğini söylüyor.


G+ Economics Başekonomisti Lena Komileva: Güç fiyatlarındaki ralli stagflasyon riskini getirdi. kuvvetli büyüme ve ucuz finansmanın sonsuza dek istikrarda gidebileceğine ait pembe senaryolar sarsılabilir. 70’lerdeki boyutta bir stagflasyon olmayabilir fakat yavaşlayan büyüme ve yükselen enflasyon hem yatırımcıları birebir vakitte siyaset yapıcıları endişelendirecek boyutlarda.

Berenberg ekonomisti Kallum Pickering: Bu global bir sorun. Tedarik meseleleri 6 ila 12 ay daha devam ederse, istedikleri eserler için parasını ödemeye razı tüketicilerle birlikte şu anda yavaşça bir esinti üzere gelen stagflasyon ağır bir kokuya dönüşecektir.


Principal Küresel Investors Başstratejisti Seema Shah: Enflasyon konusundaki telaffuzlar katiyetle değişti. Hala yaygın bir “geçici” söylemi olsa da biz enflasyon baskılarının 2022’ye de kayacağını ve tüketici harcamalarını vurmaya başlayacağını öngörüyoruz. 1970’lerdeki üzere olmasa da bu bir çağdaş vakit stagflasyonu.

Stagflasyon ucuz borçlananlar – bilhassa de borç yükü yüksek gelişmekte olan ekonomiler için yıkıcı problemler yaratabilir. Eşitsizlik merkez bankalarının geldikleri siyaset çıkmazının arkasında yatan niçindir. Gerçek faiz oranlarının tarihi ortalamalara yakın olması gerektiği görüşü yanlıştır. Zenginlerin gelirdeki hissesi neredeyse tüm dünyada artmıştır. Orta ve uzun vadede gelir eşitsizliği düşmediği sürece seküler bir duraklama periyodu geri gelecektir. Kısa vadede ise fiyat şoklarıyla görülecek stagflasyon merkez bankalarının çıkmazını daha da zorlaştıracaktır. 2020’nin istisnai siyasetlerinin devam etmesine gerek yoktur.


Financial Times muharriri Robert Armstrong: Şayet stagflasyon korkusu gelişmiş ülkelerde bile rahatsızlık veriyorsa, gelişmekte olan ülkeler için felaket olur. Gelişmiş ülkelerde sıkılaşma başladıkça gelişen ülke paraları zayıflar, enflasyon kötüleşir, sermaye akışları yavaşlar yahut aksine döner. Gelişen piyasalar için en baskın finansal faktör ABD Merkez Bankası’dır. Güç ithal eden Rusya ve Nijerya üzere ekonomiler için güzel haberler olsa da, Türkiye, Hindistan ve Çin üzere güç ithalatçısı ekonomiler artan güç fiyatlarıyla daha da baskılanacaktır.

Morgan Stanley Başstratejisti Andrew Sheets: Stagflasyon 1970’lerdekinden epeyce farklı zira varlıklardaki hareket bugün bu biçimdekinden çok farklı. Büyümeler kuvvetli seyrediyor. Enflasyon beklentileri de hazirandan bu yana epey farklılaşmadı. Ancak tüm stagflasyon devirlerinin ortak bir noktası var: güç fiyatlarındaki yükseliş. Bu yüzden de en uygun hedge aracının güçte olacağını düşünüyoruz. Kimi merkez bankalarının faiz artırımına başlamış olması da global yatırımcılara yeni getiri fırsatları doğuracaktır.

Bridgewater Associates Baş Yatırım Stratejisti Bob Prince: Fed’in enflasyon süreksiz söylemi muhtemelen haksız çıkacak. Merkez bankaları ekonomik güzelleşmeyi yavaşlatmadan enflasyonla çaba etmeye çalışacak – birebir vakitte güç meblağlarının tüm piyasaları olumsuz etkilediği bir devirde. Şayet enflasyon devam ederse Fed epey küçük bir sıkılaşma kutusuna sıkışır zira para arzına bağlı bu enflasyonu lakin fazlaca sıkılaşırsanız düşürebilirsiniz. Bu da finansal piyasaları vurur – ki bunu yapmak istemeyeceklerdir. Siz iki şeytan içinde seçim yapacak olsanız hangisini seçerdiniz? Bence enflasyonu seçerdiniz aslına bakarsan fazlaca denetim edemiyorsunuz.”


GÜÇ KAYNAKLI AKSAMALAR ENDÜSTRİDE KRİZİ BÜYÜTÜYOR

Çin’den Hindistan’a, İngiltere’den Almanya’ya ve ABD’ye, güç darboğazı tüm dünyada üreticilerin en kritik gündemi olmaya devam ediyor. Bilhassa Çin’de birtakım sanayi kentlerinde yeni kesinti ihtarları yapılması, kömür meblağlarında yeni tarihi tepeler getirirken, Rusya’nın Avrupa ile doğalgaz üzerinden kurmuş olduğu “sorun bizde değil, sizde” bağlantısı de güç santrallerinde kesintiler yaşanmaya başlayan Avrupa için sorun olmaya ve krizi derinleştirmeye devam ediyor. İngiltere’de güç ve maliye bakanları güç sorunu üzerinden polemiklere girerken, dünyanın en büyük sıvı doğalgaz üreticisi Katar, tarihi rekorlardaki fiyatları Güç Bakanı Saad Al-Kaabi’nin sözleriyle “sağlıklı bulmasa da” azamî kapasiteyle darboğazı çözmeye ve bu sırada gelirlerini artırmaya çalışıyor. Ülke 30 milyar dolara mal olacak bir projeyle 2027 itibariyle toplam LNG üretimini yaklaşık %50 artırmayı hedefliyor. Doğalgazda net ithalatçı pozisyonda olan ABD’de bile 13 yılın doruğunu goren meblağların önümüzdeki günlerde taşma tesiriyle artışını sürdüreceği belirtiliyor. Güç rallisinin en büyük tesiri de fiyatların “talep yok edebilecek” kadar artmış olması. Yılın son çeyreğinde güç fiyatlarında artışın kış aylarına girilmesi niçiniyle sürmesi beklenirken, Al-Kaabi, “tutarların artmasından memnun değilim. Şayet müşteri mutsuzsa satın almaz” diyor.


2009 KRİZİ ÖNCESİNDE DE BUNLAR YAŞANMIŞTI

İskandinavya bölgesinin en değerli finans kuruluşlarından Nordea’nın bu hafta yayınladığı bir raporunda yer verdiği çarpıcı “sürprizler” grafiğinde de görüldüğü üzere, G10 ekonomilerinde son bir yılı aşkın müddettir enflasyon datalarında “sürpriz artışlar” kaydedilirken, büyümeye ait bilgilerde de sürprizler daima aşağı istikametli olmaya başladı. G10 enflasyon sürpriz endeksinde şimdiye kadar kaydedilmiş “en büyük” üst istikametli sapmalar görüldüğünü kaydeden banka “Stagflasyon endişeleri büyümeye devam ediyor” vurgusu yaptığı notunda, enflasyon ve büyüme sürprizlerinin bugünküne benzeri seyrettiği durumlarda en çok pay ve tahvillerin yara aldığını 2009 krizi öncesinde de bu biçimde bir hareket görüldüğünü belirtiyor. Banka bu sürecin dolar ve Rus rublesine yarayacağını, bu para ünitelerinde uzun durumlarda olduklarını, bilhassa de euro ve Çin yuanı karşısında artışlar kaydedebileceklerini öngörüyor.


STAGFLASYON NEDİR?

1970’li senelerda petrol ihraç eden Arap ülkelerinin, İsrail’e takviye olması niçiniyle ABD’ye petrol ambargosu koymasıyla yaşanan ve güç maliyetlerini Türkiye üzere ithalatçı pozisyonda olan tüm ülkeler için artıran petrol krizi süreci, “stagflasyon” terimini açıklamak için en sık örnek gösterilen devir. Enflasyonun ve faizin iki haneli sayılarda seyrettiği (Türkiye’de durum hala bu biçimde olsa da dünyanın büyük bir kısmında iki bilgide de tek haneler baskın durumda) işsizliğin süratle arttığı ve GSYH’lerin daralmalar daha sonrası epey yavaş toparlandığı bir devir. İngilizcedeki “duraklama” manasına gelen “stagnation” ve enflasyon sözünün birleştirilmesinden oluşmuş bir terim.
 
Üst