Dolar/TL rekor kırdı: Merkez Bankası, Erdoğan’ın isteği doğrultusunda faiz indirirse ne olur?

Getty Images

Dün gece Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bir kere daha Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nı (TCMB) faiz indirimine davet etti. Cumhurbaşkanı faizleri düşürmek sureti ile yatırım maliyetlerini azaltmak ve bu türlü ekonomiyi canlandırmak isteğinde. Elbet ki fiyat istikrarı sağlayıp, ekonomik riskleri azaltarak piyasa faizlerini kalıcı olarak düşürebilmek ve bu türlü yatırımları canlandırabilmek hepimizin dileği. Lakin ekonomiyi dilek edilen doğrultuda yönlendirebilmek için uygun niyet ve dilekler her vakit kâfi olmuyor.

Hele de bu dilekler iktisat biliminin temellerine muhalif adımlar içerirse maliyetleri azaltmak şu biçimde dursun artırmak da mümkün.

Enflasyonun yüzde 17, gayenin ise yüzde 5 olduğu, risk primimizin ise 400 puan düzeyinde seyrettiği bir devirdeyiz. Enflasyonun hem düzeyi birebir vakitte gelececeğe yönelik beklentileri yükselişte.

Mart sonundaki Merkez Bankası lideri değişikliğinden daha sonra piyasalar yolun bundan daha sonrasını kestirim etmekte zorlanıyorlar.

Aslında hükümet lider değişikliğinden hemilk evvel net bir biçimde “fiyat istikrarının bir kenara konacağını” söylemiş oldu lakin piyasalar bunun ne manaya geldiğini yorumlamakta zorlandılar.

Çünkü yeni Merkez Bankası Lideri Kavcıoğlu her şeye karşın sıkı duruş sinyalleri vermeye çalışıyor. Dün gelen açıklamalar “fiyat istikrarının bir kenara konacağı” niyetinin samimiyetini bir sefer daha vurguluyor.

Faizler inerse ne olur?

Ekonomik dinamiklere karşıt düşecek ve vakitsiz gelecek faiz indirimleri piyasa faizi ve kur üzerinde karşıt tesir yapıyor. Piyasa faizleri inmek şu biçimde dursun tersine artıyor.

Dün geceden bu yana uzun vadeli tahvil faizlerinde ve kurdaki ani sıçrama bu tedirginliği yansıtıyor. Zira vaktindilk evvel gelecek bir faiz indiriminin dolarizasyonu tekrar alevlendirmesinden, bu durumun enflasyonu tamemen denetimden çıkarmasından ve bunun yeni bir krize yol açmasından korkuluyor.


Formda kırmızı çizgi iki yıllık tahvil faizini, mavi çizgi ise Merkez Bankası’nı faiz indirimine davet eden siyasi telaffuz sayısını gösteriyor.

2010 daha sonrası periyotta Merkez Bankası üstündeki baskılar artmış. Artan siyasi baskılara paralel tahvil faizlerinin de artış gösterdiğini gözlemliyoruz.

niye bu biçimde?

Merkez Bankası’na siyasi kanattan giderek daha ağır bir biçimde faiz indirmesi için telkin yapılırken tahvil faizleri niye yükselmiş olabilir?

Merkez Bankası giderek daha bağımsız bir hal takınıp kendisinen faiz indirmesi beklenirken faizleri mi artırdı? olağan olarak hayır. Aksine giderek siyasi baskılarla savrulan, bağımsızlığını kaybeden, enflasyon denetimini kaybeden, laf dinlemediği vakit liderleri vazifeden alınan bir Mekez Bankası var karşımızda.

Yapmış olduğumuz araştırmalar, ABD Merkez Bankası Fed ve Avrupa Merkez Bankası örneklerinde merkez bankaları siyasi baskılara reaksiyon vermezken, TCMB’nin bu baskılara boyun eğdiğine işaret ediyor.

Siyasi baskılara boyun eğen bir merkez bankası kredibilitesini kaybedip enflasyon beklentilerini çıpalama yeteneğini yitiriyor.

Bu durumda ise iktisat yükselen iki maliyetin kıskacı altına giriyor:

1. Faiz maliyeti

İktisat yazını şu hususta pek net. Siyaset faizini düşürerek enflasyon düşmez. Enflasyon düşmediği vakit da piyasa faizi düşmez, yatırımlar canlanmaz. Zira piyasa faizinin en kıymetli bileşenleri enflasyon beklentileri ve risk primidir. ötürüsı ile enflasyon düşmeden siyaset faizini düşürmek geri teper ve daha yüksek borçlanma maliyeti ile sonuçlanır.

Pekala bu biçimde Türkiye’de “Faiz indirmek enflasyonu düşürür” halindeki yorumlara temel olarak gösterilen Neo-Fisherian görüş nedir?

Neo-Fisherian görüşün filizlendiği ortamı inceleyelim. Enflasyonun fazlası da azı da Merkez Bankası’nın kredibilitesini olumsuz tesirler.

2008 krizi daha sonrası ABD’de bir türlü belini doğrultamayan enflasyon niçini ile enflasyon beklentileri yüzde 2’lik gayenin altında sabitlendi. Enflasyon düştükçe çaresiz kalan ABD Merkez Bankası (Fed) faiz indirdi.

Piyasalar bunu bir acizlik olarak yorumlayıp Fed’in enflasyonu gayeye yükseltemeyeceğini düşündüklerinde faiz indirimleri daha sonrası enflasyon beklentileri de düşmeye başladı. Yani “Faiz inince enflasyon da düşer” argumanını savunan Neo-Fisherian görüş ortaya çıktı.

Gelişmiş olduğu çerçeve ortasında değerlendirildiğinde net olarak görüleceği üzere Neo-Fisherian görüş merkez bankasına olan inancın sarsıldığı bir çarpıklığa işaret eder.

Sağlıklı para siyaseti uygulaması ya da tavsiyesi degildir. Merkez Bankası’nın kredibilitesinin zayıfladığı sıhhatsiz bir durumu gösterir. O niçinle geliştirildiği bağlamdan çıkarıp “Haydi bu fikri Türkiye’ye uygulayalım” demek de mümkün değildir.

Çünkü bizdeki sorun yüksek enflasyon sorunu olup tam aykırısı taraflı bir kredibilite kaybını gösterir. Bizde evvel siyasi baskılara boyun eğilip faiz indirilir. Fakat bunun daha sonrasında enflasyon denetimden çıktıkça faiz artar. O niçinle artan faiz zayıf kredibilite ile birleştiğinde enflasyon beklentisini üst istikametli tetikler. Yani Neo-Fisherian görüşün altını çizdigi olumlu münasebetin bizdeki yansıması, faiz artışı daha sonrası düzgünce paniğe kapılan piyasaların enflasyon büsbütün denetimden çıktı diye düşünüp beklentilerini üst istikametli revize etmesidir.

İşte bu niçinle TCMB üstündeki siyasi baskılar arttığında Merkez Bbankası kredibilitesi yıprandığı için enflasyonun denetimden çıkacağına olan inanç artmakta ve “Neo Fisherian görüşle tutarlı” olarak tahvil faizleri de yükselmektedir.

2. Kur maliyeti

Siyasi baskılar yalnızca piyasa faizlerini artırarak değil TL’de bedel kaybına sebep olarak da maliyetleri üst çekiyor.

bir daha yapmış olduğumuz çalışmalar ışığında TCMB’ye faiz indirimi konusunda yapılan siyasi telkinlerin kurda ortalama 20 baz puanlık bir bedel kaybı yarattığını ve kur oynaklığının arttığını görüyoruz. Özel dal dış borcunun GSYH’nın yüzde 35’ini teşkil ettiği bir ülkede kurda yaşanan kıymet kayıplarının yarattığı maliyet faiz kanalından epey daha yüksek.

Toplarlayacak olursak, bir kere daha bir dahaleyelim ki yatırımların canlanması, bu türlü üretim kapasitesini artırmak suretiyle ekonomik pastayı büyütebilmek hepimizin dileğidir. Lakin bunu yaparken iktisat yazınında elde edilmiş bilgi birikimi ışığında hareket edilmezse dün geceden beri yakinen izlediğimiz üzere karşıt sonuçlar doğup daha büyük maliyetler ortaya çıkabilir.

yatırım tavsiyesi içermez
 
Üst